Katalog

25EKİM 1W8. SAYI657 Parkı Budapeşte'nin dışında 22. bölgede, SZOBORPARK MUZEUM adıyiaanılıyor. Genişbiralanayayılmışbiraçıkhavamuzesi. Şu anki sergilemedc 41 hcykcl vc kabartma yer alıyor. Park, 6 eliptik küçük bahçeden oluşuyor. Tamortalarındaçimenleriçerisindcbirkıztl yıldız var. O kuıl yıldız, yıllar önce Budapeşte'de,Tuna üzcrindeki en güzel köprülerden biri olan Zincirli Köprü ile köpriiniin Buda ayağı yakınındaki tünel arasında bulunan yuvarlak meydandaki çimenlikte yer almış olan kızılyıldızıammsatıyor. Parkınkapısınagcldiğinizdesiziikihey• kelgrubukarşılıyor. Solda Lenin, sağda Karl MantveEngels. Birzamanlarl Mayıstörenlerinin yapıldığı Geçit Töreni Meydam'nda duran dört metre boyundaki Lenin heykeli, 15 metre yüksekliğindeki Isvcçgranittaşından yapı Ima biiyük bir blokun önüne konulmuştu. 4 metre 20 santim boyundaki Marx ve Engels heykeli de geçmişte Macarislan Sosyalist tşçi Partisi'ningenel merkezinin bulunduğu yere yakın bir meydana dikilmişti. Heykel Parkf nın bu girişinde bir demir kapı var. Bu demir kapı üzerinde tek cümlelik bir şiir. Adı: "Diktatörlük Üzerine Bir Cümle". 1983'teölenşair,yazarvetiyatrocu Gyulalllyes'inbirparçasıbu. tlginçbirkişi Gyula. 1919 Konsey Cumhuriyeti eylemine katılmış. Kızıl Ordu'da görevyapmış. 4yıl sürgündeyaşamtş. EluardveAragon'unarkadaşı olmuş. 1946 ertesinde milletvekili seçilmiş. Fakat 1950'den sonra da politik hayattançekilmiş. Bu Heykel Parkı kapısında yer alan şiir 1950'de yazılmış. Ancak ilk kez 1956 yılında yayımlanmış. Diktatörlüğü nerede aramak gerekiyor, diye başlıyor şiir. Uzun uzun örneklerden sonra "diktatörün olduğu her ycrde her şey boştur, yaradılış bile boştur. Bu söylediğim şiir bile boştur. Çünküo her yerdc durmakUıdır, si/in küllerinizi bile köle yapmıştır" diyesonaeriyor. Parkagirdiğinizde sağda 6 metre boyunda birbayrak tutan Sovyet Askcri görülüyor. Bu heykel yıllarönce Budapeşte'deheryerden görünen ünlü GcllertTepesi'nin üzerindeki OzgürlükHeykeli'ninönündedururdu.Özgürlük I leykeli 22 metrelik birkaide üzerinde 13 metre yüksekliğindc,clinde bir palmiye dali tutan bir kadın heykeliydi. Işte bu hcykelinönünc 7 metrelik birkaide üzerine bu Sovyet askerinikoydular. 1945yılından sonra Budapeşte'yi kurtaran Sovyet askerlerine bir teşckkür ifadcsiydi bu. Böyle bir heykel tasarımını Budapeşte'yi kurtaran Sovyet orduları Mareşali Voroşilov başlatmıştı. Kadın heykelinin yontucusu Kisfaludy,ülkenindiktatörüolan AmiralMiklps Horthy'nin biruçak kazasındaölcn oğlu Istvân Horthy için başlamış ama tamamlayamamıştı. Sonra da buradan hareketle böyle bir heykel grubunu tasarlayıvermişti. Söz konusu heykel gerçek bir askerin yontusu. Bu Sovyet Askeri heykeli 1956 yılında ayaklanma sırasında alaşağı edilmiş fakat 1958 yılında tekrar yerine oturtulmuş. Bu heykelinyanındabirMacarSovyetdostluk anıtı yer alıyor. 2.5 metre boyundabronzbir heykel. Onundayanında bir özgürlük anıtı var. Başı koparılmış. Şu anda başı kopya edilmiş dıırumda. Üzerine de şöyle bir yazı yazmışlar, grafitı olarak, "1956 AVO'nun Kasaplan". AVOMacargizlipolisininadı. Bu hcykellerin yanında bir özgürlük vc bir de Sovyet kahramanliğı üzerine iki plaket yer alıyor. Sol taraftaki büyük plaket SovyetMacar dostluğu üzerine, özgürlük vebarıştan bahsediyor. Ilemen onıın yanında Sovyetler'in kahramanlığına ilişkin bir anıt daha göze çarpıyor, 2.5 metreboyıında. Odabronzdan yapı Ima. Sağdan ikinci bölümde bir Lenin kabartması var. Ardından da iki Dimitrov heykeli. Orta yerde Macar Konseyler döneminin önemli kişileri Bela Kun, Jenö Landler, Tibor Szamuelzy. Bunlar birer bronz yontu. Onların da yanında 2.5 metre boyundaki ünlü Lenin heykeli... Bu heykel, bir zamanlar işçilerin eylemei tavnndan dolayı Kızıl Ada diyc bilinen Csepel Adası'ndaki ünlü fabrika kapısında dururmuş. Hemen Lenin heykelinin yanında üc önemli Macar komünist işçininbüstleri ve anı plaketleri yer alıyor. Jozsef Kalamâr bü.stü, Jânos Asztalos anı plaketi, Röbcrt Kreutz anı plaketi. Sol tarafta Bela Kun için bir plaket, plaketin yanında ilk komünistlerden Endre Sâgvâri'nin büstü, onun da yanında y ine sosyal demokrat politikacılar arasında önemli kişilerden biri olan Arpâd Szakasits'in iki metre boyundaki heykeli bulunuyor. Ve sol tarafta, ortada belki de müzenin en ilginç heykel grubu yer alıyor. Ünlü Macar yontucusu Imre Varga'nın bireseri: Bela Kun Anıtı. Imre Varga Budapeşte'ye gelenlerin bazılarının görebildiği Obuda Meydam'nda ycı alan "Şemsiyeli lnsanların" heykeltıraşı. Aynca Büyük Sinagogarkasında yer alan ünlü soykırım heykelinin de yontucusu. Bela Kun Anıtı 1919 Konseyler dönemine ilişkin bir toplantıyı betimliyor. Bu heykel grubu da bir zamanlar Macaristan Sosyalist Işçi Parti 1919 yılına ait bir afisten kaynaklanan heykel... si'ninGenelMerkezi'nin olduğu yere yakın laktan oluşan işçi hareketi anıtı var. 1976yıbirmeydandadururdu. lında konan plakete göre bu, işçi sınıfının güBu heykel grubunun yanında Ferenc Mün ciinün, daha doğrusu son 30 yılda ulaşılan toplumsal ve siyasi sonuçların simgesi olunich'e ilişkin 2.5 metre boyundaki heykel yormuş.Busimgeninde yanında bir kaideyyeralıyor. Münnıch l9l8yılındaKomünist Partisi kurucusu, ardından Ispanya Iç Sava le beraber üç metreye yaklaşan bir heykel şı'na katılmış. O yüzden de heykelin kaide grubu yer alıyor. Heykel grubunda anlatılan, Ispanya IçSavaşı sırasında orayagitmiş olan sinde "Geçemeyccekler, Yaşasın Cumhuri1200 Macar. yet" kelimeleri yeralıyor. Gerçektc bu heykel 1990 yılında çizmelerindcn yontularak Bu anıtın yanında belki de Heykel Paraşağı düşürülmüş. Yanında Ede Chlepkö'ya kı "nın en görkcmli anıtı, koşmakta olan bir ait büst ile Kalmân Turner ve Katö Hâmân 'a denizciyi betımleyenbirheykel: Konseyler ilişkin anı plaketleri yer alıyor. Cumhuriyeti Anıtı. Ogünlcrin"Silahlanın" Sağdaki son bölümde önce bir Işçi ve As başlıklıbirposterindenesinlenilmiş. Bu hcykerlerKonseyi'nc ilişkin anı plaketi, onun da kcl debirzamanlarkentparkınısüslüyordu. yanında işçi milislerine ilişkin bir kabartma Orta yerde komünist iktidarın kahramanvar. Ve ikiel içerisinde,ortadaki biryuvarlan için yapılmış45metrekarelik büyük bir 13 kabartma göze çarpıyor. Üzerine "30 Ekim 1956'da halkıniktidarınınkorunmasında kahramanlık gösterirkcn ölenler sonsuza kadar anımsanacaktır" sözleri yazılmış. 1956'da ölen komünist kahramanlar 50 metre boyunda bir heykelleölümsüzleştirilmiş. Heykel Parkı'nın sonunagelindiğinde en dipte mimarlar tarafından aşılmaz bir duvar gibi tasarlanan bir duvar önünde çok bilinen iki heykelden biri MiklosSteinmetz'eait. Peç'tedoğmuş. Savaş sırasında Budapeşte'de ölmüş. GerçekteMiklosbirarkadaşıylabirlikteAlmanlarlagörüşmeyapmayagidcr' ken birmayın patlaması sonucu ölmüş. Oraya ikili bir heykel dikilmiş. Ama yıllar sonra 1956 yılında heykel tahrip edilince aynı yontucu bir heykel daha yapmış, fakat bu kez yalmzca Miklos öncçıkanlmış. Onun yanında da Osztapenkö heykeli. Osztapenkö, Ukraynaasıllı bir Kızıl Ordu askeri. Çatışmalar sırasında Almanlarla bir görüşme yapmaya gidip dönerkenbirşarapnellevurulupöldürülmüş. Bu heykeli, öldürüldüğü yere 1951 yılında konmuş. 1956'da tahrip edilince yenisi yapılmış. Heykel Parkı'nın arkasınadoğruyürüdüğünüzde önünüzc bir duvar çıkıyor. Sonu olmayan biryolun önünü kesen bir duvar... Böylece mimarlar komünizmin sonu olmadığını vurgulamak istemişler. Bu arada ilginç bir gelişme yaşandı, 1997 yılında. Bu Heykel.Parkı yöneticilerindcn biri "Komünizmin En lyileri" diyebirC'D yaptı. O dönemde Macaristan'da çok ünlü olan, çok fazla söylenen marşlarından.uluslararası komünist marşlardan oluşan bir CD. Fakat ilginçtir bu CD birdenbirc o yıl "bcst seller' oldu. Nostalji herycrdc kendinı gösteriyor. Şu anda Macaristan'daki bir kararnameye görc gamalı haç, orakçekiç gibi bazı simgelerin politik olarak kullanılmasıyasak. 1989 sonrasında yavaş yavaş cskiyc ait birçok cadde ve sokak adı değiştiri ldi. Eski cadde tabelalanndan bazıları Ulusal Müze'de sergileniyor. Macarlargcçmişlerindeki40yılı müzeyckaldınyorlar.^ Bir zamanlar Macaristun Komünist Partisi (ienel Merkezi yakımnda duran, Bela Kun dönemine ait, Imre Varga 'nın eseri bir heykel.