Katalog

18 CUMHURIYET DERGİ mış.Çekçe'deadı Starc Mesto. Prag'da aradığınız yeri, sokaktaki Çcklerc Ingilızce adıylasormayın. Prag'ın Vltava nehri üzerindeki 18 köprüden en ünlüsü ve en eskisi olan "Charles Bridge"i ararken hizim yaptığımız gibi. Çekçe adı "Karluv most" olan köprüy ü hiç bir Çekin bilmemesine de şaşarsınız. Bu yüzden rehbersız gezerken, yapılann ve yerlerin, çeşitli di 1lerin yanısıra Çekçe adına da yer verilen bir harita edinmekte büyükyararvar. Eski Kent'teki tarihi yapılan, Yahudi, Italyan, Fransız ve çoğunlukla da Alman tüccar ve zanaatçılar, 10. yüzyıldan başlayarak geldikleri Prag'da ilk. ikametgâhlan olarak yapmışlar. Ciünümüzde ise Prag'ın kalburüstü kesiminin yaşadığı bu yapılar, lüks konutlaradönüştürülmüşler. Rehberimızbulükskonutlarda"elittabakanın" oturduğundan sözederken, Çeklerin ortalama kazancının ayda 13 bin Kron olduğuna da değiniyor. Tabii, ozel ve yabancı şirketlcrdc çalışanlann daha yüksek ücret aldıklarını da belirtmeden geçemiyor. Prag, tıpkı lstanbul gibi yedi tepe üzerine kurulmuş. bir şchir. Vltava nehnnın ikı yakasında 9. yüzyılda kurulmuş olan iki prenslik şatosu "Hradcany ve Vysehrad şatolarının" çevresinde, daha sonra buraya akın eden tüccar ve zanaatçılann ınşa ettiklen yapılarla kent gelişmişveyaygınlaşmış. Prag, aslında birbirinden bağımsız, bazı dönemlerde ise siyasi özerkliği bulunan bir kaç kentin birleşmesiylebudurumagelmiş. Stare Mesto yanı "eski kent", ardından kurulan Nove Mesto "Yeni Kent", sadece Alman tüccarlar için kurulan Mala Strana ya da "Küçük Kent", Vysehrad çcvresindeki köy lcrin birleşmesi (1348) ile halkını Çeklerin oluşturduğu üçüncü bir yeni kent Nove Mesto, 1598 'den itibarenkrallıkkenti olan Hradcany,eski Yahudi gettosu Josefo, 1784 'te birleştirilerek tek bir kent haline getirilmiş. 9. yüzyılda Bohemya krallannın merkezi olan Prag, 14. yüzyılda Bohemya kralı 4. Karl'ın Kutsal RomaGermen tmparatorluğu tahtına çıkmasıyla imparatorluğun başkenti olmuş. 15. yüzyılda Çek din reformcusu Jan Hus, kentte Protestanlığı yaymış. 1618 'de Protestan Çek soylularının, imparatorluk danışmanlarından üçünü Hradcany şatosununpcncerelcnndcn fırlatarak öldürmeleri.OtuzyılSavaşlan'nıbaşlatmış.Çek ayaklanmacıların Prag yakınındaki Beyaz Dağ'daHabsburgordularınayenilmelerinden sonra kcnttc yaygın bir Almanlaştırma ve Katolikleştirme siyasetı uygulanmış. 19. yüzyılda Çek ulusçuluğu yeniden canlanmış ve Prag, 1918'deÇekoslovakya'nınbaşkenti olmuş. Kentin yaklaşık 500 bin nüfusunun barındığı blok apartmanlar, tarihi dokuyu bozmadan Prag'ın dışbölgelerinde inşacdilmiş. Prag'ın sokaklarındaki onca kalabalığa karşın, trafikteki düzenlilikbirbaijka şaşırtıcı nokta. Ortaçağ'ın anlayışıy la yapılmış dar ve kıvrımlı sokaklarda son derece lüks arabalar, turistlerin bile dikkatini çekiyor. 1970'lcrdc kurulan Metro sistcmı, ulaşımı büyükölçüdcrahatlatıyor. Kent merkezinde ulaşımı sağlayan bir başka araç olan tramvaylar, aynı zamanda nostaljik bir görüntü . yaratıyorlar. Otobüsler ise, turizm broşürlerinde yazdığına göre, hava kirliliği yaratmamaları için dahaçok kentin dışbölgelerinde yolcutaşıyorlar. Kitle ulaşımı içinhertürlü olanağın sağlandığı kentte, özel araç trafiğinc fazla da gcrek kalmıyor. Prag'da dolaşırken, ınsanınaklınaistcristemez 1989yılındasosyalizmdcnvazgcçilmesinden bu yana ne tür gelişmeler yaşandığı vctüm bu değişikliklerden Çeklerin mutluolupolmadıklarısorusutakılıyor. Ancak Prag'da bulunduğumuz bu kısa süre içindc Prag kurulduğu gibi... YAZI VE FOTOĞRAFLAR: ASUMAN ABACIOĞLU crkcntinbirtarihi var,ancakbizim ülkemızdeki kentlcrdeyaşayanlar tarihi genellikleyalnızca kıtaplardan okuyabiliyorlar. Oysa Prag'da tarih, elle tutulurgözle görülür gibi. Kent kurulduğu günden beri sanki her taş, ilk kez konduğuycrdeduruyor. Prag'da tarihi, havasındasoluyorsunuz,yapılarındaokuyorsunuz. Size, sokaklarda dolaşmak ve her köşeye, her yapıya sinmiş tarihi keşfetmek düşüyor. Bohemya krallarının Vltava nehrinin iki yakasında 9. yüzyıldakurduklan kente, bugüne kadar kim egemen olduysa, dokunmaya kıyamamış. Kentin yöneticileri, eskiyi yıkmak bir yana yanıbaşına dahagüzelbırbaşkayapıyıeklemiş.Ortaya bin yıllık bir süreçte romanesk, gotik, rönesans, barok, klasik, romantik, art nouveau ve modern tar/.da binlcrce yapının oluşturduğu mimari üsluplann birleşimi biranıtkentçıkmış. Bin yıllık bir kentin bunca yıldır hâlâ kurulduğu gibi ayaktanasıl durabildiğine, bizim gibi "yağma kültürünün " cgemenolduğubirülkedeyaşayanlannaklı ermiyor. Buradaeski,"dahaeski" ileiç içe.Çekler, 1300'lüyıllardayapılmışbir binanın 1700'lüyıllardayapılmışekbölümlcrine "yeni" diyorlar. Gezip gördükçe,"korumanın" sımanlaşılıyor. Hersokaktabiryapının restorasyonu, çevredekilere pek bclli etmeden sürüp gidiyor. Anıtsalyapılar, köprüler,kilisdcr,katcdraller, heykcllcr, manastırlar, saraylar ve Prag Kalesi, gezmekle bitip tükenecek gibideğil.Neresindengörmeyebaşlayacağınızıbilemcdiğinizbu kentin sokakPrag'ın "eski kent" denilen "en eski" larında kalabalığın akışına kendinizi bıbölümü, 12321234 tarihlerindeKral 1. rakmakeniyisi. Sokaklarturistlerlekaynıyor. Rehber Charles Bridge üzerindeki Tiirk heykeli, tarih 1714. Wenceslasdönemindeoluşmayabaşlaler, ya şemsiyesini ya da bir sopanın ucuna bağladığı eşarbı yükscktc tutarak, gruplarını peşlerinden sürükleyerek dolaşıyorlar. Kalabalıkta kaybolmamak ıçın rehberinızın şemsiyesini gözden kaybetmemeniz gerekiyor. Burası Kemeraltı çarşısından bile daha kalabalık. Bir farkla; insanlarüstünüze üstünüze gclıyorlaramaçarpmıyorlar. Gerçekte 1 miiyon 200 bin olan Prag'ın nüfusu, turistlerle 2 milyonubuluyorolsagerek. • Turistlerin en çok ilgi gösterdikleri yerlerdenbiri olan Eski Kent Meydanı'ndakendimizi bir tavuk kümesinin ortasına düşmüş zannediyoruz. Ortada tavuk falan yok, sadece tavuk gıdaklaması sesi çıkaran kücük oyuncaklar satan gençler, grupların aralarındadolaşıpoyuncaklarıtanıtmayaçalış,ıyor. Boyunlanna astıklan tezgâhlarda tavuk sesi çıkaran oyuncaklann yanısıra yüzlerce çeşit hediyelik eşya satan sokak satıcıları, en az turistler kadar kalabalık.Satıcıgençlefinbüyük bölümünün Çck ulmadığı farkediliyor. Kendiaralanndaçeşitlidillerkonuşupşakalaşıyorlar. Onlar da en az turistler kadar eğieniyorlar. Turistlerin en çok ilgisini çeken hediyeliklerden biri de Ortaçağ tiyatro gruplarındaki soytarıların kullandığı türderengârenk şapkalar. Ucundaküçukzillersallanan bu soytan şapkalannı yaşlı başlı turistlerin başında görmeye de alışıyorsunuz zamanla. Zatenkimsekimseyi yadırgamıyor Prag'da. Eski Kent Meydanı'ndakalabalık turistgruplan, tarihi kent meclisikulesinin önünde bekleşiyorlar. Kimse ne beklediğini bilmiyor. Rehberimizkulenin inşasınal338'debaşlandığınısöylüyor. Burada 1621 'de27Çeklorduidamedilmiş. Kulenin güney tarafındakı ünlü astronomik saat, 1410'da bir saat yapımcısı ve astronomtarafındanyapılmış. Bu"mucizevi makine" 1490'daonarılmış. Turistlerin neden bckledıği, saat 17.00'yi gösterince anlaşılıyor. Isa'nın havanlerinin figürleri, her saat başı saatin penceresinden sıray la görünerek resmi geçit yapıyorlar. Astronomiksaatyılları.ayları, günleri ve saatleri, güneşin batışını ve doğuşunu, doğuyu ve batıyı, ayı ve Zodyak'ın işaretlerini gösteriyor. Buradatuhaf olan; dünyanın saatin yüzünde orta yerde ve güneşin de onun ctrafında dönüyor gibi gösterilmesi. Prag'ın astronomiksaati.döneminevrenialgılayışbiçiminidetemsilediyor.