Katalog

I OCAK 1996. SAYI 513 ıleiçızorunluluklar, kürtajınyasaklanmaM ibı en gündelık s,eylerın sıyasal olduğunu eşfetmekdeğılmı?(îünümüzünsıyaselıni luşturan gündelık olanı sıyasal bireylemın onusu yapmaktır. Sonuc olarak,bırcylemin lyasalolupolmamamtelığısadccebueylenın hedefıyle belırlenmez. XIX. yü/yıl Avupa siyasetgelencğının, sıyasal eyleme laıkgörmedığııçındısladığinesneler, soruntir.endışclerveıstıraplarınsıyasallaşmatarlyla bclirlcnır. XIX. yüzyılda cınsellıkten özetmeyecesaretedılmıyordu. Aynı yüzyılla, mahkumların beslcnmesı cıddı siyasal orun olarak düşünülmüyordubılc Hapishanelcr Hakkında Habcrleşme 1 irubu'ıuınankedcriıuk Iransa'daki ha>ishanckoşullarıvece/.alarıninfazsisteniyle somut olarak ilgilendiniz.Netürol;ularla karşılaştınız? Bu anketlerdegruuınhedefineydi? Bu olguların çoğu, açıkçası, zaten bılini/ordu:Kesınlikleıçleracısımaddikoşullar; :ezaevinde en utanmaz sömürü ve kölclik lüzeyındeki çalışma; tıbbi bakım yokluğu; ;ardıyanların dayak ve şiddeti; tek yargıcı ıapisbane müdürü olan vc mahkumlan ılave ;eza1ara çarptıran keyfi bı r mahkemenin varığı... Bu olgular bılınıyordu ve biz, sağdan ioldantoplananbırkaçbilgıyleonlanbırara/a getırebildik. Cezaevi ıdaresinedahıl olan )azı "hainler" bıze yardım ettı. Ama bizim çın öncmli olan, bu bılgilcrın kamuoyuna jızzatmahkumlartarafındaniletilebılmesıyiı. Dolayısıyla hapishane yetkılileriyle gö•üşmedik, onlara soru sormadık, ne hapıshale doktorlarına ne de hapıshanelerde çalışan »osyal görevlilere... Soru kâğıtlarını hapislanclcrde ıllegal olarak dolaştırdık. Bizim ;lımızedeaynışekildegerigeldıler.Öyleki sroşürlerimizdebızzat mahkumlar sözaldılarveolaylarıaçığaçıkardılar. Buönemlıydi, ;ünkübuolaylar,ancaksınırlıçevrelerdebilınıyordu. Kamuoyu, mahkumlann sesini Juydu vc mahkumlar konuşanın kendilerı oljuğunubildiler. Veolağanüstü bır şey meyJana geldı veya en azından bazıfan böyle kaoul etti: Adalet bakanı bu olguların tekını bıleyalanlayamadı. Demekkı mahkumlar ke>ın olarak ve tamamcn hakikati söyledıler. Grupbroşürlerindeduyurulan olgular sağlıksı/ mckânlar, sadist uygulamalar, tıbbiönlemlerealdırmanıa,yasadışıce/.alar, ardından yatıştırıcıların viicuda /erk i'dilmesi, vs... Bunlar, 1945'tcnitibarence^acvi hukuku rcfurmunda, cczaevlcrini "özgürlükten yoksun bırakma ce/asının temel hedefi mahkumun iyileştirilmesi ve toplumayenidenkazandırılmasıdır"diye formUle eden Fransız yasama gücünün maksadıyla çarpıcı bir şekilde karşıtlık i(,erisindediı. tfade edilen bu formülle hcmFıkir misini/? Si/xe bugiine kadar niçin gerçekleşmedi? Fransız yargıçlarının günümüzde büyük bırsaygıyladilegetirdiklenbucümle,yüzcllı yıl önceaynı terimlerle formüleedilmişti. Hapishaneler kurulduğunda, reformunaraçlan olsunlar ısteniyordu. Kapatmanın, ortamdankoparmanın,yalnızlıgın,düşünmenın, zorunlu çalışmanın, sürekli gözetimin, ahlâki vedınsel teçviklenn mahkumlan ıslah olmaya sevk edeceğı hayal edıldi. Bu, başansızlığauğradı. Yüzelhyılıkyenilgidensonra, cezaevi sıstemine hâlâ güvenilmesi beklenilebilir mi? Bu foımül de öyle çok tekrarlandı ki itibarı kalnıadı. Cevabınızbumu? Evct, tam olarak bu. O halde, sorunu belirginleştirmeme izin verin: llapislik knşullarını hafifletmek için mevcut cezaevi sistcminde reform yapmak arzulanır bir şey midir? Yoksa ceza hukuku, cezaların uygulanması, vs. üzerine biitiin geleneksel düşüncelerden kopmak mı gerekiyor. Cezaevi sistemi, yanı insanlan, özel gözetlemekoşullannda,kapalıbinalarda, ıslah edilinceye kadar en azından bu varsay ılmaktadır kapalı tutmaktan oluşan sistcm tamamen yenilgiye uğramıştır. Bu sistem, daha geniş ve daha karmaşık bır sıstemin parçasıdırvcbunacezalandırma sistemi dıyebıliriz: Çocuklar cezalandırılır, öğrencı ler cezalan Gardiyanıngücü: Bir açıkgörüş sırasında "gözetmenlik"görevini başarıylayürütengargdiyanın muüuluğu! dınlır, işçilercezalandınlır, askerler cezalandırılır. Hasılı.herkesbütünyaşamıboyunca cezalandırılır. XIX. yüzyılla aynı olmayan bazı şeyler var. Cezalandıncı bir sistemde yaşıyoruz.Tartışılmasıgerekenbudur. Hapishane, bizzat ceza sisteminin bir parçasından başka bır şcy değıldir. Ceza sıstemindc ve ceza yasasmda reform yapmadan cezaevi sistemindc reform yapmak bır şeye yaramaz. Ama kapital ıst toplumun ıstikrannın, bireyler üzerinde uygulanan tüm bu baskı ağma dayandığı doğruy sa yasamanın az çok bu biçımde olması gerekir. O halde tüm sistemi mi değiştirmek gerekiyor? Hakettığımızcezasıstemındeyaşıyoruz. Marksistdenen,bırazbasıtbıranalizvardır, tümbunlanüstyapılaraatfeder. Budüzcyde, her zaman düzenlemeler ve değişiklikler hayal edılebilir. Ama, aslında ceza sisteminin üstyapılara dahil olduğunu sanmıyorum. Gerçekte, bu bireylerin yaşamına derinlemesinenüfusedenveüretimaygıtıylailişkilenne dahil olan bir iktidar sistcmidir. Bu ölçüde, bırüstyapıhıçsözkonusudeğildir. Bireyler, ürctiın aygıtı için kullanılabilir bir iş gücü olsunlar diye bir zorlama, baskılama ve cezalandırma sistemi, birceza sistemi ve bir cezaevi sistemi gereklidir. Bunlar dışavurumlardan başka bir şey değildır. Bu tarihsel olarak kanıtlanabilir mi? XIX. yüzyılın başından itibarenaynı modelcgöreişlemış,aynıkurallaraboyuneğen bır dızı kurum vardı vc bunun ıl k, neredeysc çılgınca tanımı Bcntham'ın ünlü Panopticu/j'undabulunur: "Bireylerin bir üretım aygıtına,birmakineye,birmesleğe,biratelyeye, bipfabrikaya, ya da bir eğitim aygıtına, bir cezalandırma, hizaya getirici veya sıhhi bir aygıta bağlı tutulduklan gözetim kurumlan." Bireyler, tüm yaşamlannı çevreleyen belli sayıdaki yaşamsal kurala boyun eğmeye zorlanarak bu aygıtabağlanmışlardır. Bu, fabrikalarda para cezalarından, okullarda ve tımarhanelerde fıziksel veya moral dayaklara ve hapıshanelerde bellısayıdakişiddetedayalı ve esas olarak fiziksel cezadan oluşan cezalandırma araçlarına sahip olan kadroların (ustabaşı, hastabakıcı, gardiyan) gözetimi altındadır. Dısıplinleriyle; hastaneler, tımarhancler, öksüzler yurdu, okullar, eğitim evlerı, fabrikalar, atelyeler ve nihayet hapishaneler, XIX.yüzyılınbaşındayerlcştırilmışolanıktidarın birtür büyük toplumsal biçiminın*"