Katalog

CIIMMURİYRTDERGİ Jak Esim, unutulmaya yüz tutmuş, düğünlere, kına gecelerine sıkıştırılmış Sefarad müziğinin son kuşak derlemecisi. Eşi Janet Esim'le birlikte hazırladıklan üçüncü kasetlerinde de onlara Okay Temiz ve Bülent Ortaçgil eşlik ediyor. Jak Esim, biraz buruk çünkü kendi toplumu müziklerini yeterince sahiplenmiyor... Şimdî de E ngizis\ on Şarkıları.. MİYASEİLKNUR usevi toplumunun Endülüs'ü seçen kolu 504 yıl önce Anadolu topraklarını yurt edinınce Sefarad kültürü de doğal olarak bu topraklarataşındı. Museviler,dinlerinegösterdikleriözenivekorumacılığıdillerinden ve müziklerinden esirgciıiişlcrdı nedense. Dili antik Ispanyolca olan ve Ispanyol romanslarına dayanan Sefarad müziği ,artık Musevilerın alt sınıflarının düğün ve kına gecelcrindc yaşlı kadınlar tarafından icra ediliyorsabuyüzdendı. Dil unutulduğundan vekullanılmadığından,büyükölçüdcsözlü olarak icracdilen Sefarad müziği, kendi toplumundan pek itibargörmedi. Toplumun bu ihanetine karşın, iki genç müzisycn Sefarad şarkılarını yaijatmaya çalışıyor. Ustelik sadeceTürkiyc'dcdeğıl Avrupa'nınçeşitliülkelerindeseslendirilerek... İ KanKoca müzisycn, Jak ve Janet Esim, Türkiye'de çıkardıklarıikikasetebıryenisini ekliyorlar şu günlerde. Çekirdek Sanat Evi'nde 1985'tc verdikleri konserlerin ardından.önce 1989yılında"EngizisyonŞarkıları", 1992 yılında da "Antik bir Hiizün" adinda ıkikasetçıkarançıflinşımdide AnkaraveMünih konserlerınindıjıtalkayıtlarından oluşan bir kaseti önümüzdckı hafta piyasayaçıkıyor. Türkiye'de tek konser... (,'ekırdekSanatevındeCemlkız'leverilen konserleri saymazsak Jak ve Janet Esim, şu ana kadar Türkiye'de sadece bir konser vermişler. Buna karşın Avupa'nın birçok ülkcsindekı konserlerınin sayısı ellinin üzenndc. Hollanda,Almanya, isviçrevcBelçikagibi ülkelerde alınan davetlcr üzerine bu ülkelere gidip konser verenEsimler'in.Almanya'da dabirCD'leriçıkmış. Erkan Uğur, Nezih Yeşilnil, MuratÖzbey, Bırol Ağırbaş'tan oluşan orkestraya Okay Temiz ve Bülent Ortaçgil'inkatılmasıyladaha da güçlenmişler.Klasik gitar çalan Jak Esim, aynı zamanda iyi bir derlemeci vc araştırmacı. ABD ve ispanya'dan ba^ı etnomüzikologlarıngeliparaştırdıklan Sefarad Müziğı'ni Türk Sefarad toplumundan da Izak Algazi ve I laım Efendi tas plaklara okumu!)laryıllarönce. Şimdide Jak Esim sadece seslendirmeklc kalmıyoraraştırıyorda. Entelektüel kesimde ve Avrupa'da büyük bir ilgi görmelerine karşın yine de buruk. Burukluğu kendi toplumunun ilgisizliğindenkaynaklanıyor. "Kendi toplumumuzzaman zaınankonserlerimızegeldi.Kasetlerimizide aldılar. Ancak ben kendi toplumumuzdan daha yoğun bir ilgı beklerdim" diyerck bu konudakendisinışanslıhissetmediğinidile getiriyor. Jak ve Janet Esim ve onlara eslik eden grup. Onlar Sejarad çarkılarını yasutmaya çuhsıyorlar. tspanya kaynaklı olmasına karşın Sefarad Müziği'nin temelinde ibrani Müziği'nin makamları olduğunu belirten Jak Esim'den bumüziğinözelliklerini ve Anadolu'dakidığermüziklereolanbenzerliğininncdcnlerınisorduk: "Sefarad Müziği, dili antik Ispanyolca olan hem tenperaman hem de modern yapıya sahip bir halk müziği. Halkarasındaevde söylenen bu müzik özelliklc de toplumun kadınları tarafından bugünc kadaryaşatılmış. Biz dc bu şarkıları yaşlı kadınlardan derledik. Müziğimizinbutopraklardayaşayandiğermüziklerebenzemesi doğal. Çünkü sonuçta bu topraklarm müziği. Etkilcnmc olmuş. O nedenlc yabancı etnomüzikologlar Türk müziğinin makamlannı bilmediklerindenzorluklarlakarşılaşıyorlar. Dilkaybolduğu için müzık dc yaşamıyor. Sadece yorumculartarafından yaşalılıyor. Eskidengelinin hamam sefası olan müzikler var, askerliktürkülcri var,ninnilervar. Aynı Türk folk müziğınde olduğu gibı. Türk müziği ile çok bcnzer yönleri var. Bir kcre Sefarad şarkıları sözlü olmasına karşın çok derin bir edcbi yönüyok. Gündelik konular işleniyor. Temel ritımler olarak Türk müziğindcki ritimlere benziyor. Aksak ritmler var, birleşik ritmler var. Enstrümanlaraynı.Tarihte İbrani müziğinde ud, yaylı tambur, kanun ve vurmalı calgılarkullanılmış." Türkiyc'dckidiğcretnikgrupların,Ermenilcr, Rumlar, Kürtler, Zazalar, Lazlar,Çerkezler, GürcülcrveAbazalann kendi dillerinibugünçokcanlıbirşekildcyaşatmalarına karşın, Sefaradlann dillerini yaşatamama nedenlerinisınıfsalçclişkilcrebağlıyorJak F.sim. Birdilintcrkcdilmcnedcnininsınıfsal çelişkilcrolmasıoldukçaılginç. Uzunbirtarih yolculuğuna çıkıyoruz Jak ve Janet Esim'le: "Sefarad kültürünü Anadolu'daekonomık düzcyı daha düşük olanlar bugünc kadaryaşattı. 1700'lerde paralı alyansokulları açılmış. BuokullarFransızIar tarafından açıldığı için tcdrisatı da Fransızca ve Fransız kültürünü vcıiyor.ükullarparalı olduğu ıçıngıdcnlcrdc toplumun üst tabakasından olanların çocukları. Doğal olarak da Fransız kültü