Katalog

14 CUMHURİYP.TDERGİ ChillunGotWings('rann'nınBütünÇocuklarının Kanatlan Var) veThe Hmperor Jones (ImparatorJoncs)oyunlarındacanlandırdığırollerlebirden yıldız oyuncular arasınakatıldı. l925'teNewYork'ta,GreenwichVillagc Tiyatrosu'nda siyah spiritual'larından oluşan konser verdi; bu konscr Ncw York'un müzik eleştirmenlerınin çok büyük övgüleriylc sclamlandı. Ardından Imparator Jones'un Londra temsilinde basrolü oynadı. 1926'da önemli bir olay, Paul Robeson'unbır anda Amenka ve dünya çapında tanınmasınayolaçtı. Küttürlü siyah bir genç... ABD'lı bcstea Jerome Kcrn. Fdna Ferber'in Show Boat adlı romanını bir solukta okuyupbıtırmıştı. Kıtabıelindenbirtürlübırakamıyordu. Kafasındatekbirdüşüncevardı: Bu romandan nefis bir müzikal yapılır. Başka bir şey düşünemez olmuş, hatta neredeyse yemekten içmekten bile kesilmişti. Bazı dostlarının aracılığıyla sonunda lidna Ferber'e ulaştı vc gerekli izni kopardı. Hemen çalışma arkada^ı Oscar Hammerstein' ı işekoşarak librettoyuyazdırdı. Yazılan librettoyu çok beğendi ve büyük bir coşkuyla bestelcdi. Show Boat'taki 01' Man River ["Hey Gidi Koca Irmak"] için de nefis bir şarkı yazdı. Yazmasınayazdı, ama iştebundan sonra çok büyük bir sorunla karşılaştı. Bu şarkıy ı söyleyecek birini bulnıak, son dcrece zor, sonunda da onun için bir kâbus halini alan bir iş oldu. Nedeni de, şarkısımn tüm güzelliğine karşın, oyunda bu şarkıyı söy leyen kişinin hiçbir yıldıza önerilcmeyccek kadar önemsiz bir rolde olmasıydı. Bu sırada bir arkadaşı, Alexander Wollcott, Kern'e, "1 larlem'de oturan Paul Robeson adlı son derece yetenekli ve küttürlü siyah bir genç tanıyorum.budclikanlıyıbirdinlcscniyiolur," diye bir öneride bulundu. Kern hemcn bir taksiye atlayarak Harlem'ın yolunu tuttu. Robeson'un oturduğu apartmanın mcrdivenlerini ikişer ikişerçıkarak soluk soluğa Robesonlar'ın kapısını çaldı. Ayak üzeri meramını anlatarak, Robeson'u hemen dinlemck ıstediğini söyledi. Hlindeki el yazması notay ı Robeson' un elinc tutus. turdu, odadaki eski püskü piyanonun başına geçti, Paul el yazısı notadan şarkıyı okurken, Kcrn OV Man River'in piyanoeşliğini çaldı. Kcrn kulaklannainanamıyordu. Şimdiye kadar böylesine gür vc bu dcnli güzcl bir basbariton ses dinlcmii) değildi. Parça sona erince, heyecanlaPaurcdöndü,"Harika!benimlegelin, sı/i bir an önce lıbretto yazarı Oscar Hammersteın'adinletmek ıstiyorum,"dedi. Paul, karısına döncrck taksi için bırazpara istedi. Hslanda ona çıkarıp bir dolar uzattı. Paul, "Nc kadar da cimrisin, hiç olmazsa iki dolar olsun,"diyerek karısına takıldı. Kcrnılcçıkıp gittiler. Hammerstein da Paul Robeson'un scsinehayran kaldı vc Shovv Boat'taki burolü Paul Robcson'averdılcr. Shovv Boat'un sahnelenmesi iki yıl gecıkti. Sonunda müzikal 1927'de sahnelendi. Oyunun tam bir fiyasko olacağı endişcsi içindeolan Bdna Ferber'ın ilk gece tiyatroya gitmek hiç de içinden gelmıyordu. Ama oyunda rolüvardı, bir yandanda oyunun nasıl olacagını merak cdiyordu; istcr istemez tiyatronun yolunu tuttu. Ama, Robeson, oyundaki o küçücük rolündeOl' Man River'i söylersöylemezsalonda ycr ycrinden oynadı. Salon alkış ve tezahürattanyıkılıyordu. EdnaFerberkendınden geçmıs bir haldeydi, oyundaki rolünü unutmuş, o da eldivenlerini patlatırcasına, kollan koparcasınadurmadan Robeson'ualk ışl lyordu. Öbür oyuncular oyuna dcvam etmck istedi lerse de alkış ve bravo sesleri, kulaklarısağıredenhaykırışlararasındaseslerıduyulmuyordu. Susarakbcklediler. Seyirciler "Robeson! Robeson!" diye tcmpoyla alkıs tutuyorlardı. Robeson, ister istemez aradançıkıyor,sahncönüncgcliyor,cğilcrck seyircileri defalarca selamlıyor; alkışlar dınmediği için şarkıyı yineliyordu. Amaseyırci 1925 yılında çok parlak bu tına kara kituptuyazılı olmayanyasuluı oıııı \tıntıt<,ıln;tıyoııclıti. M.HALlMSPATAR 1 9.yü/yıl'da ABD'nin Kuzey Carolina eyalctinin mcrkczi Raeigh kenti... Kentin ileri gclen beyaz ailelerindcn Robesonlar'ın plantasyonuntia doğan bir köle. Kiiçük yaştan başlayarak beyaz sahipleri içindidinipduruyor. Her köle gibi, onun da adı, malı olduğu, hizmetinde çalı^tıgı ailenin soyadı ile birlıkte anılıyor. Kiiçük köle büyüdükçe, içindcözgürolmaözlcmi uyanıyor. Bazı gezginci rahipler, gizlicegelen kaçak köleler içindekı bu kıvılcımı ateşliyor; öğrenmek, özgür olmak, kendihalkınavetüminsanlarayararlıolmakistiyor. üönem, ABD'dekölelikdüzenıilekapitalı/mın hesaplajjinagünleri; ABD'li kölelikkarşıtı siyah kadıneylemci HarrietTubman'ınörgütlediği Yeraltı Hattı(Undergruond Railroad)adlı örgiitGiineyli kölesiyahları ku/eye kaçirıyor. Biilün ülkedc kölelik karşıtı rüzgârlaresiyor. Delikanlımız W. D. Robeson da, I86ü'ta kölelikten kurtulmak için Kuzey Carolina'daki plantasyondan ka çıyorve Amerikan iç Savaşı'nakatılıyor. Savaştan sonra daeğitimini tamamlamak üzere LincolnÜniversitesi'negirnıeyibaşanyorve Muhterem PederW. D. Robeson olarak New Jersey, Princeton'da, VVitherspoon Strect PresbiteryenKilisesi'ninrahibioluyor. MariaLuisaBustiladındabirkızlacvlcniyor. MariaLuisa,özgürdüşünceli,kişiliksahibi.ailesininsoyağacıni 1608'e kadar izleyebilen; dcdeleri, ninclcri arasında Amcrika yerlileri,siyahlarveQuaker'lerbulunanbir kadın. Robesonlar'ın Princeton'da9 Nisan 1898'debıroğulları doguyor. Adını Paul koyuyorlar. Amerikalı oyuncu, şarkıcı ve medeni haklar harcketinin büyük öncüsü Paul (Busti I) Robeson' un kökeni vc doğumu böyle. Robcson, çok parlak biröğrcncilikdöncminden sonra, 1919'da Rutgers Üniversitesi'nibirinciliklebitirdi. Me/uniyetsöylevini verme onuru da ona verildı. Ayrıca, seçkin bir atlet olduğu kadar, parlak bir Amerikan futbol oyuncusuydu. 1917'de ve 1918'de ABD futbol milli takımına seçildi ve ülkc ça pında yıldız bir futbolcu olarak tanındı. 1920'deColumbiaÜniversitesi'ninHukuk Bölümü'neyazıldı.Öğrenimgiderlerinıancak profcsyoncl futbol oynayarak ve çeşitli korotopluluklanndaşarkısöyleyerekkars,ıI lyordu. 1921 'dc Rslanda Cardozo Goode ile evlendi. HukukOkulu'nu 1923 'te çok parlak birdcrece ile bitırdı; nc varkı.karakitapta yazılı olmasada,kesin bırtakımyasalar vardı. Birsiyahın hukuk alanında ilerlemc.sine, bu yolla bir gelecek kurmasına hıç olanak tanınmadığını çok geçmeden anladı; sahneye yöneldi. 1920'de Ridgely Torrcnce'in, Harlem üenç Kadın Hıristiyanlar Birliği'nce (Y WC A) sahnelenen Simon The Cyrenian adlı oyunundaki önemli rolüyle oyunculuk alanındaki ilk önemli başarısını kazandı. 1922'dcBroadway'de sahnelenen Taboo'da, ünlülngilız kadın oyuncu MargaretVVychcrley ve Londra'daki temsilinde de, ünlü kadın oyuncu PatrickCampbcll karşısındaçokbaijarılı başrol oyunları sergiledi. !924'teProvıncctowntopluluğunakatıldı; arkadaşı Eugene O'Neill'in All God's