Katalog

8 B. Moravve'nin, Foucault ile yaptığı bu söyleşi 1973'te Hapishaneler ve Hapishane İsyanları başlığıyla yayımlanmıştı. Foucault'nun cczacvleri ve şiddet üzerine düşünceleri hem evrensel ve hem de hâlâ güncel. Türkçede ilk kez yayımlıyoruz. C'UMHURİYET DERGİ "Gündelik şeyler siyasaldır" Kamuoyunun dikkatini dcmirparmaklıkların ve beton du varların ardında olup bitcnlerc çckmiş olan önceliklc Aix, Clairvaııx, Baumcttcs, Poissy, Lyon ve Toul'daki birçok Fransız hapishanesindeki mahkumların isyanıdır. 1971'den bu yana Kransı/basınındabüvükbaşlıklaroluşturan bu isyanlar farklı biçimler aldı: Ayaklanmalar, umutsuzluk vc kolcktif direniş eylemleri,somuttaleplerleprotestohareketleri. Size göre bu devrimin anlamı nereden gelmektedir? Gerçekten yeni bir fenomcn mi söz konıısu? Önccşunuhatırlamakgerekir:XIX.yüzyılın bütün siyasal dcvrimlcrindc 1830,1848 ve 1870 gclcnek olmuştu; Ya hapıshanelerdc isyanlar vardı ve tutsaklar dışarda sürmekte olan devrimci hareketle dayanışma içindeydilcr,yadadevrimcilerzorlakapılarıaçmak ve tutsakları serbest bırakmak için hapishanelereyürüyorlardı.XIX.yüzyıldabu değişmez bir şeydi. Tersine XX. y üzyılda bir dizi toplumsal süreç nedeniyle, örneğin siyasal vesendikalolarakörgiitlenmişproletarya ile lumpenproletarya arasındaki kopukluk nedeniyle siyasal hareketlcrhapishanelerdeki hareketlerle birleşemcmişlcrdi. Gazetelcr, yetmişbiryılboyuncahapishanelerdesükunetin hiiküm sürdüğu izlenimi vcrcrck hapishanelerdeki isyanlardan hemen hemen asla söz etmemiş olsalar da bu asla gerçekliğe denk düşmüyordu. Bu dönemde de hapishanclerdeisyanlaroldu;cezaevisistemiiçinde protesto hareketleri oldu ve 1967'de Sante hapishanesinde olduğu gibi, her sef erinde de şiddet vekanlabastırıldı. Ancakduyulmadı. Bu durumda şu soru sorulur: Hapishanelcrin dışındaki siyasal hareketle hapishanelerin. içindekibirhareketinsiyasallaşması arasındaki bu iliski nasıl yenidcnortayaçıktı? Birçok faktör işin içine girdi: Öncelikle, Cezayir savaşı sırasındaçok sayıdaCezayirli tutuklununvarlığı. Binlerceydibunlarve siyasal statülcrinikabulettirmekiçinmücadeleettiler; pasifdireniş, itaatiredyoluyla, hapishanelerin yönetimini gcrilemcye zorlamanın mümkün olduğunu gösterdiler. Bu bile çok önemli birşcydi. 1968 mayısından sonra siyasal mahkumlaroldu,esasonlarMaocular. Birdc üçiincü önemli faklör vardı; Hapishaneler HakkındaHaberleşmeGrubu'nunkurulmasından sonra mahkumlardısarda onların kadcrleriyleilgilenenbirharcketinvar olduğunu öğrendiler, hem de sadece insanscver bir Hırisliyan veyalaikharekeldeğil.hapishaneye siyasal olarakkarşı çıkiijharcketi. Olayların bu art arda gelışi Maocular ve onlardan önccC'czayirlilersayesindehapishanelerdeki siyasallaşma ve hapishane sorununun dıi>ardasıyasallaşmasıbellibirdurumubıllurlaştırdı.G.I.P. [Hapishaneler Hakkındallabcrlcşmc (irubu] tarafından sürdürülen kampanyanın ardından hükümet, tarihtc ilk kez mahkumlara gündelik gazetelcri okuma hakkını verdi.Temmuz 1971 'ekadargazetelerin hapishanelercgirmesineizın verilmiyordu. Dolayısıyla, Temmuz 1971 'de mahkumların gazete okuması sağlandı. Y:y\ü\ 1971 'de mahkumlarAttiea'dakiisyanı öğrendiler; siyasal nitcliktc olduğunu anladılarvcdışardan da desteklenen kendi sorunlannın bütün dünyadavarolduğununfarkınavardılar. Sarsıntı güçlüydü ve sorunun siyasal boyutunun veanlamınınbilincineo dönemde çok bclirgın bir şekilde varıldı. Oysa, takip eden on bcş gün içerisinde, en sıkı Fransız hapishanelerindcn biri olan Clairvaux'daki iki mahkum, iki kisiyi,birgardiyanlabirhemsireyi rehin alarak kaçmatcşcbbüsündebulundu. Bu teşebbüs sırasında rehinelcri öldürdüler. Aslında bugün bılmckteyizki bu rehin almalar, idare tarafından düzıenlenmemişolsada ıdarc bunu kolaylaştırmıştır. Diyebiliriz ki neyin söz konusu olduğunu bilmese bile bir şeylerin gizlice hazırlanmakta olduğundan haberdarolan idare tarafından hcrhalükârda müsamahagösterilmiştir. Baştanitibarcnsiyasal olan bu büyüyen ajitasyon hareketini bastırmakamacıyla ıkigençdelikanlınınbu ışi yapmasına ızin vermisjtır. Bu da sonuçta dramavarmıştır. Hemen sonra, cezaevıyetkilileri, hükümet ve birçok gazete, "mahkumların kim olduğunu görüyorsunuz!"demek için bir kampanyaya başlamışlardır. Tam bu anda Fransız hapıshanelcrınde çok önemli bir değişım meydana geldi: Mahkumlarbireysel veyakısmenbireyseliki.üç veya daha fazla kışinin kaçi!ji mücadele araçlarınıniyıaraçlarolmadığınınbilincine vardılar. Mahkumların hareketinın siyasal bir boyut kazanacaksa ilk olarak, bütün bir hapishaneyi kapsayan gerçekten kolektif bir hareketolması ve sorunlaılgilenmeyebaşlayan, ki mahkumlar bunu biliyordu, kamuoyunaçağrı yapmaları gcrcktiğini anladılar. Bu, onlan lamamen f arklı bir isyan biçimine yöneltti. Aralık 1971 'de, yani Clairvaux'dan iki ay , Attica'dan iki buçuk ay , gazetelere izin verilmesinden dört ay, G.I.P.'nin kurulmasından bir yıl sonra Toul'da bir isyan patladı. XIX. yüzıldan bcri görülmemişbir isyandıbu.Tümbircezaevi isyan etti, mahkumlar çatılaraçıktılar,bildirilerdağıttılar,pankartlar açtılar, megafonlarla çağrılar yaptılar vc ne istediklerini açıkladılar. Mahkumlar hangi talepleri dilc getirdiler? Vc isyanlannın bir siyasal bilinç ifadesi oldugu gerçekten söylencbilir mi? Bu soruyu soruyorum, çünkü siz özellikle "siyasal harekef'tcn sö/ ettiniz. Öneelikle bir cylemin siyasal biçimiyle siyasal olmayan biçimini ayırt etmek gcrckir. Diycbilirim ki, iki kişinin iki kişiyi rehin aldıktan sonrakaçışı.bunlarsiya.sal mahkumlar veyasiyasal bilincesahıpbirileri bileolsa, siyasal olmayan bir cylem biçimidir. Buna karşılık, örneğin birileri şu talepleri ileri sürdüğünde siyasal bir bıçim söz konusudur: Daha iyi beslenme, ısınma, önemsiz şeyler için saçma cczalara mahkum edilmeme... Yani acil çıkarlar alanındakı talcplcri kolcktif bir şek i 1de ortaya atarl ar, kamuoy una day anarak, üstlerine, hapishane yöneticilerine değil,iktidannkendısine,hükümetc, iktidardakipartiycscslenirlcr. Buandanitibaren.eylcmlcrininsiyasalbirbiçimi vardır. Belkidiyeceksiniz ki bunun heniiz siyasal bir içerığı yok. Ama, günümüzdeki siyasal hareketleri niteleyen şey özcl I ikle yemek ycmc, bcslenmcbiçimi,birışçi ilepatronuarasındaki ilişkiler,scvmetarzı,cinselliğinbastınlmatarzı. Bayrampaşa Cezaevi 'nde bir "arama " sonrasında avluya dağılan kitaplar, derffUer ve özcl eşyalar arasında iki hiikümlü.