Katalog

7MAYIS1995. SAYI476 YAŞAM 9 Önce akıl hastalan, lepralılar ve alkolikler. Sonra politik tutuklular. Dünün Apartheid kurbanı, bugünün Güney Afrika Cumhurbaşkanı Mandela'yı demir parmaklıklar arasma alan Robben Adası müzeye dönüşecek. Tarih bu adayı sevmeyecek! NEVVAL ÇİZGEN Mandela genç yafinda gönderildiği Robben Adası 'ndan salındığında beyaz saçlı bir adamdu.. kral, lider ve insan burada cezalandınlmış. 1988 'de Mandela yetmişinci yaşgününü adada kutladı. Şartlı salıverilmeyi hiç kabul etmeyen Mandela, sonunda özgürlüğüne kavuştu. "Benim özgürlüğüm ve sizinki birbirinden aynlamaz. Bir gün size döneceğım" diyen Mandela sözünü tuttu. Cumhurbaşkanı olarak Cape Town'a gerı döndü. Üzerinde "Gururla hizmet ediyoruz" yazan hapishanc bugün ibret vesikası olmaya hazırlanıyor. O re kalmasını engelledi. 1948'deGüney Afrika 'daiktidara gelen Millı Parti dönemi, ülkenin en n üç Haziran 1964. Hava Politik haplshan* adası... karanlık yıllan oldu. Bu dönemde buzgibi soğuk, rüzgârbı1800'lerdebaslayan "Yüzyıl SaRobben Adası bir Apartheid tutukçakgibi kesicı veyağmur vaşlan" Ingilizler'le Xhosa kabilesi lu adasına dönüştü ve siyahlara yabir ceza gıbi kumçtlı. arasında biryüzyıl sürdü. Birçok li şamın her alanında ne yapacaklarıRobben Adası'na varan Rivonia derleri tngilizlertarafından tutuklanı dikte eden yönetim, onlann nereisimligruptabirçokpolıtıklıdervar; nıpadayagönderildi. Koranna kabideyıyeceklerini, kalacaklarını.hanMandela, Mbeki, Sisulu, Kathralesi de bundan nasibini aldı ve siyah gi okula gideceklerini, çalısacaklada... Soğuk beton duvarlara bakan Afrika liderlerini hep bu adada kay n yerleri belirledi. Bütün politik göbugençdirenişçilerkendısiyahlıkbetti. riişleryasaklandı ve lıderlertutuklanndan daha koyu bir mekânla eflandı. Bu bir vahşete dönüştü. Bu yüzyılda tutuklularla birlikte sanevı Robben Adası'yla karşılaşaBir lider şunu yazdı o günlerde: berbat koşullarda yaşayan hastalar caklar. Burada üç tanc incccik batta"tnsanlann sabrı sonniye ile beton zenıinde suzdur. Ama yine de bir uyumanın ne demek olgün gelir ve ülkeniz için duğunu öğreneccklcr. ıki seçenekle karşı karşıAsla unutamayacakkırı ya kalırsınız; ya teslimibuzgibi soğukduşları ve yet ya savaşma. Güney arkadaşlıği da. Yine buAfrika için o seçim anı rada öğrenecekler birigelmiştir."(Manifestoof lerinin küçükpencereye Umkhonto'dan alıntı). baktığında demir parmaklıklan diğerinin ise 1%2'deilkkeztutukyıldızlan gördüğünü. landı Mandela. Rivonia Trial'ı denen örgütün yeDaha uzakları gören di lideri tutuklanarak ve yıldızlara yazan adam Robben Adası'na gönMandela. 26 yıl Robben derildi. Adası'nın mahkumu 1970'lerdebirkitlehaolan bugünkü Güney reketi daha doğdu ve Afrika Cumhurbaşkanı. vahşıce bastınldı. Güney Apartheid'in kurbanı Afrika Öğrenci Organimilyonlann sözcüsü. Kodi, tutsakltğın yam sıra başkaldırının da adıydu Bu utanç görüntüsü arttk müzede sergilenecek. zasyonu 'nun da katıldığı Büyük bir acının anıtı bu grev dalgasında öğrenci lideri da vardı adada. Ayaklan zincirleradan taşınan taşlarla Cape Tovvn olan bu adadan 1990'da salındı genç Steve Biko'du. Cry Freedom nen ve dövülen bu akıl hastalannın Mandela. Genç girdiği bu hücreden Kalesı yapılmış. kitabının ve filmınin konusu olan yanı sıra, lepralılar, alkolikler, ağır beyaz saçlı bir adam olarak çıktı. Kölelerin çalıştığı ve yerlilerin hastalar bu adada toplumdan yalıtı Biko ırk aynmcilığına karşı çıktığı gemilere fenerbekçiliği yaptığı yılŞimdi decesaretinvekararhlığın için öldürüldü. Belki bu yüzden kilırlardı. Siyah akıl hastalan Kraal anıtı olarak bugün müze haline geti lardan sonra 1600 sonlannda ilk tutabtnkapagina"ArkadaşlığınHikâdenen etrafi çevrili yerleşim birimrilen Robben Adası 'nı biraztanıya tuklu gurup adaya varmış. Bunlar lerinde, beyaz hastalar ise hastane yesi" diye bir alt başlık kondu. Batı Hintadalan yerlileri veHollanlım. deyatarlardı. daegemenliğinebaşkaldıran politik O insanı isyan ettıren beyaz vahRobben Adası'nın tarihçesl suçlular. Hemen hemen hepsı adada şetin siyahlar üstündeki tahakkümü 1940'lara dek var olan cüzamlı ölmüş. Java yakınındaki Madura gerçek bir yaşam öyküsü dinlediğıTarihte vahşi doğası ve yabanıl kolonisı korkunç koşullarda yaşar Adası 'nın kralı da buraya Hollanda ve ölürlerdi. nizden kuşku duymanıza yol açar. yaşamıyla çok ilginç ekolojik bir belde olan ada, 200 yıl önce Batılı lı sömürgecilerin tutuklusu olarak 1936'da lkinci Dünya Savaşı ön 1976'da Soweto katliamı geldi. Yüzlerce insan ve liseli genç, çocuk denizcilerin ev sahası olmuş. Yiye gelmiş. 1754'te burada ölünceonun cesi askeriye adayı ele geçirdi ve Müslüman halkı krallan için bir ceklerini buradan sağlayan denizciyerleşti. Fakat ada olmasının zor öldürüldü. 1980'lerdeokulboykotlan zirveye tırmandı. ler, ayı balıklan gibi birçok turün tü anıtmezaryapmış. Birçok Doğulu luklan askenyenin burada uzun sü kenmesine neden olmuşlar. Ardından penguenleryok olmuş. Ada böylece temizlenince Cape Town'un yatırımcılan için bir su sağlama istasyonuna çevrilmiş. Hollandalı sömürgecilerden biri Van Riebeeck burada ışi büyüterek yiyecek içecek soğuk hava dcposu gibi kullanmış adayı. Bu arada kalan penguenlerin yumurtası, derisi, yağı, eti de pazarlanıyormuş. Kocaman bir koyun çiftliği de kuran Riebeeck işi ilerletip adadaki kireç taşımadeniniişlefmeyebaşlamış Bu Haptshane koşullan... 1970'lerin sonunda bile hapishanede sadece 13 kişinin yatağı vardı. Hastalandığı için ilk yatak Mandela'ya 1973'te verildi. Sırtından rahatsızlanınca da sandalyeye kavuştu. Haki giysılerin ise altı ayda bir yıkamaya verilcbildiği bir cezaeviydiburası. Hintli ve Asyalı tutuklulara ekmelcve sabah lapasına iki kaşık şeker verilirken Afrikalı zençilere bunlar bile sunulmazdı. Hapishane müdürüne Mandela ilk şikâyetini yaptı ve okumayazma izni istedi. Ona "Burayı bir üniversiteye çevirebilirsiniz" dediler. Ama yine de çalışmasına izin verildi. Hem resmi hem politik eğitim böyle başladı. En çok oynanan oyun ise futboldu. Elma kutusu arsJvleri... Mandela kitaplan ve özel eşyalanyla nihayet 1991 'de özgürlüğe doğru yol aldı. Bütün arşivi elma kutulanna yüklüydü. Bugün adi suçlular için kullanılan Robben Hapıshanesi gelecekte bir müzeye, tatil beldesıne dönüştürülecek ya da ulusal anıt olarak korunmayaçalışılacak. Bir film gibi olan bu gerçek öykü böyleçebitti. Elmakasasıyığınlan arasında. Elmalar bu kez özgürlüğün başına düştü...^