Katalog

Uygarlıklar savaşı Dört bin yıllık bir geçmişi olan antik Stratonikeia kenti, 30 yıl sonra tükenecek bir kömür rezervi uğruna, termik santrala karşı var olma mücadelesi içinde... Yatağan'da antik kent termik santrala karşı Adını, Surıye kraliçesı Stratonike'den alan kentın Gymnasyum u Stratonikeia nekropolü kömür damarlarının yanında. Stratonikeia kentinln "Kral Yoto M r» Eskihisar köyu, Stratonikeia kalıntıları uzerine kurulmuş. Yataflan Termik Santralı'ndan yukselen gaz ve isli dumanlar. mamıştır. Bu eşsız doğal çevreye ve tarihi köşeye kıyılabileceği kimin aklına gelebilirdi ki? "Yeni" köy 1983'ten sonra istimlak edilir. Eskihisarlılar, yeni evlerinde doğan çocuklarını henüz evlendirmeden, 1314 yıl sonra tekrar yerlerinden olurlar. Bu kez, kendilerine gitmeleri için gösterilen yer Çanakkale'nin Gökçeada'sıdır. Otuz kadar aile bu denizaşırı görılmak istemeyenler"e ise 2 kilometre kadar batıda, Sarnıçbaşı denilen duzlükte yer verilir. Ancak bu aileler, yeni konutlarını kendi olanaklarıyla yapınaya başlarlar. istimlak bedeli olarak alabıldikleri ortalama birer buçuk milyon lirayı yetirmeye çalışarak... Stratonikeia gerek arkeoloji bilimi, gerekse mitoloji açısından Anadolu'nun önemli merkezlerinden biri. Milas, Bodrum (Halikarnassus) gibi Ege'nin kıyı yerleşmelerini içbatı Anadolu'ya bağlayan tarihi yolun üzerinde Y.MImar Oktay Eklnd zra Erhat "Mavi Yolculuk" adlı kitabında, Stratonikeia'yı anlatırken, şunları yazmıştı: "...Koca çınarların gölgeledigi koy meydanından zeytinlikler, nar agaçlan arasında antik surlar boyunca yurıinıir... tnsan, Eskihisar köyiinun larlaları, yeşilllk fışkıran palikaları arasında kaybolur ve doğanın çekiciliğine kapılarak antik kalıntı aramaktan vazgeçer..." (*) Kaleme alınışının üzerinden henüz on yıl bile geçmeyen bu satırları, günümüze uyarlarsak, şöyle söyleyebiliriz: "...insan, dev çukurlar, iş ve duman saçan Kömür yığınları, siyah, çamurlu patikalar arasında kaybolur ve dozerlerin kepçelerine kapılmamak için antik kalıntı aramaktan vazgeçer..." lnsanoğlu, binlerce yılda oluşan bir tarih ve doğa hazinesinin birkaç yıi içinde yok edilmesi A 18 karşısında nasıl bu denli umursamaz olabilir? Ve dört bin yıllık bir tarihin yıkımını "otuz yıllık kömür rezervini kullanmak" gibi bir gerekçeyi nasıl kabullenebiliriz? Yatağan'm hemen batısında bulunan Stratonikeia antik kenti, eski ve yeni yerleşmenin iç ıçe olduğu ender örneklerden biri. Osmanlı kaynaklarında da adı geçen Eskihisar köyu, Stratonikeia kalıntılarının üzerinde kurulmuş, ancak bu kalıntılar: yok etmeyen, önemli ölçüde de koruyan bir yerleşme karakteri göstermiştir. Dört bin yıl öncesinin taş döşeli yolu, köyün caddesi olarak yaşamış, köy ilkokulu yanında kurulan müzede eski eserler özenle saklanmış... 1958 depremi ile köydeki binaların büyük bir kısmı yıkılır ve oturulamaz hale gelir. Köylüler, çok değil, yirmı beş yıl sonra, bu kez dozerler tarafından tekrar yıkılacağından habersiz olarak evlerini onarmaya başlarlar. Dev let de yardıma koşar. Köyün hemen kuzeyinde, YatağanMilas karayolunun kenarında imar planlı, teknik ve sosyal altyapısı bulunan, özenle ele alınmış bir projeyle İmar ve Iskân Bakanlığı tarafı.ıdan yeni bir köy kurulur. Bu yerleşme, ülkemizdeki "afet köyleri"nin ilk güzel örneklerindendir. tki bin kişinin üzerindeki köy nüfusu, 1967'lerde bitirilen beş yüz nutlar, altlarında hayvan damı ve samanlığı olan, iki kallı, önleri verandalı, taş ve ahşap ağırlıklı konstrüksiyonlarıyla hem yöre karakterine hem de kırsal yaşamın gereksinimlerine uygun tiplerde projelendirilmişlerdir. Ne var ki, bu "planlı yeni köy" de şimdikı termik santrahn kömür rczerv alanı Üzerinde kurulmuştur. 1960'larda yapılan yerleşme planında (yer seçimınde) bu alanların 1980'lerde hallaç pamuğu gibi dağıtılacağı, altından kömür çıkartılacağı olasılığı üzerinde hiç durul kadar yeni köy konutuna yerleştirilir. Bu ko çü kabullenebilir. "Baba topraklarından ay