Katalog

Asansör Kulesi Bir zamanlar, Asansör'ün alt katı kumarhane, orta katı fotoğrafhane, üst katı da sinema idi. Bir ara orta kat mutfak olarak kullanıldı. Düğünler, nişanlar, eğlenceler yapıldı Asansör'de. Son derece Avrupai, çok güzel bir eğlence yeri idi. Asansör burayı 40 metre yukseklıkle ust yerleşim alanı Halil Rıfat Paşa ile birleştirır. Üst yerleşımde de alçak yapı hâkimiyeti gölgelenir. Eski durumunda " m u t e n a " semt olan Asansör mahallesi, zamanında tek ya da iki katlı yapılardan oluşan evler, yıkılıp yeni bına yapılma olanağına kavuşunca çok katlı yapılara dönüşmuş. Asansör'ün alt kısmında yer alan mahalle de.yine eski klasikliğinden bir şey yitirmemış bir, iki katlı ve bahçelı evler göze çarpıyor. Bu görünümüyle tipık llalyan arka sokaklarını andıran mahallede, Asansör'un yapımından önceleri oluşan eski Yunan evleri, Musevi, Rum yerleşimi, deniz kıyısına doğrıı gelişmiş. 1964 yılında imar durumundaki değişiklik, Mithatpaşa Caddesi'ndeki bu iki katlı cumbalı yapıların yerlerini apartman dizilerine bıraktırmış. Yine de yeni yapılaşmalar yüzünden eski guzelliğini yitiren sokak dokusunda, cılız soba borulanndan tuten dumanlar, bahçelerde asılı çamaşırlar, dökuk sıvalar ve yıpranmış, yorgun Yunan evlerinden ulaşılıyor Asansör Kulesi'ne. Yaklaşık yuz elli yıl öncesine kadar taş ocağı olarak kullanılan Asansör kayalıkları zamanında denizle birleşirmiş. Tuğla ve taştan oluşan Asansör Kulesi'nin üst kısmı yalnız dolu tuğla ile örulmüş. Terasla kulenin kayaya olan bağlantısında metal kullanılmış. "Art Nouveau" (Yeni Sanat) bezemeli dekoratif dökme demir detayları Asansör'e ayrı bir estetik kazandırmış. Doğal renkli mermerlerle döşeme kaplaması kullanılmış, çatı örtüsü olarak kulede metal levhalar, gazınoda ise ahşap çatı uzerinde Maısilya kiremiti kullanılmış. Ifcras korkulukJan yine "Yenl Sanat" etklsindc işienmiş. Asansör'ün yerleşim alanının Konak Mcydanı'na, okullara ve denize olan yakınlığı büyük önem taşıyor. Ust yerleşimden İzmir'in manzarasını doya doya izlemek mümkün. Ancak bugun yeterli hlzmetı veremeyen kule, eskiden günde aşağı yukarı bin kişinin ulaşımını sağlıyorken, çocukların oyun alanına ve az sayıda turistin fotoğraf cekmesıni sağlayan bir yere dönüşmuş durumda. 50 yıl öncesine değin gerek ulaşım, gerekse dinlenme yerı olarak kullanılan Asansör, nasıl gözdeliğini yilirmiş bir anıtsal yapı olmuştu? Seferberlik zamanında medreseye gidiyordu Sami özok, Karataş Musevi mahallesindeki üç Müslüman evinden birinde oturuyordu. Semt sakinleri, Bayraklıoğlu adındaki Muscvıyi Asansör'ün sahibi olarak biliyorlardı. Sanu beyle karısı, çocukluklannı geçırdiklerı mahallede tanışıp, evlenmişlerdı. Asansör'de bııçok ortak anılarını paylaşmışlaıdı Karısı Vildan Hanım so/u alıyor: "Asansör'ün alt katı kumarhane, orta katı fotoğrafhane, ust kalı da sincına idi. Rir ara, orta katı mutfak olarak kullanıldı. Duğunler, nişanlar, egleıtcelcr yapılırdı Asansör'de. Son derece Avrupai, çok gtitel bir eğlence ycriydi. Musevi karıkoca işletirdi usansorlcri. /aU'n oıılardan sonra kimsc \sansor'u i^lelemedi, o suyla çalışanı. Josepho ile semt sakinle 1907'den bu yana İzmir'in en Avrupai yapılarından Handan Şenköken İZMİR anki Venedik'tekı San Marco Katedrali' ni, diğer tarıhi mımari yapıları, Floransa'da Piazza Della Sıgnoria'daki "Palazzo Vecciho'yu, Ispanyol şatolannın kulelerini anımsatan bir kule belirmış I900'lü yılların lzmir'ınde Kimin aklına gelmiş de yaptırmak istemiş ve yapımını kinı gerçekleştirmiş, kesin olarak biIinmıyor. Bir kaynakta Bayraklıoğlu adında bir Musevinin yapımını gerçekleştirdığı belirtiliyor. Belki de bu yapıyı yapan yıllar sonra, soru işaretleri doğuracağını bildiğinden, gıriş kapısı üzerindeki yuvarlak madalyon içinık bulunan kitabeye, "Assenseur construit par Nessim Levi, 1907" yazısını konduruvermiş. Yine de bu, kımilerince "yaptıran", kimilerince de "asansörü yapan usta" olarak kabul edilmış. Ancak bilinen şu ki, 80 yıldan bu yana "Asansor Kulesi" kentin en güzel yerinde tarihsel gelişımine tanıklık etmiş İzmir'in... Yine 1900'Iü yıllarda, kentin değişik yerle rinden çekümiş fotoğraflarına bakılınca, "Asansör Kulesi "nin İzmir'in simgesi biçimin de, tıpkı Eyfel Kulesi gibi boy gösterdıği dik kati çekiyor. Eskıden Karataş Musevi Mahallesi'nde, şimdıkı Karataş semtinde, Mithatpaşa Caddcsi'nden yaklaşık 40 metre yukseklikteki Halil Kıfal Paşa Caddesi'ne çıkan Asansör, eski Izmirlilerin belleklerinde, renkli ve canlı anılar bırakmış. Birçok duşler, özlemler yaşanmış burada. Umutlar yitirilmiş çoğu kez. Sevgililer gelmiş, sevgıliler gitmiş. Hüzun yıllanmış. tlişkiler doğmuş, ilışkiler ölmuş zamanın akışında. Kimi aşklann doğduğu, kimi dostlukların pekiştiği bir yer olan Asansör, Mithatpaşa'dan Halil Rıfat Paşa'ya ulaşımı sağlamak amaciyla yapılmış. !/mir'ın çevresini tamamen algılayabilecek konumda olan Asansör'un alt verleşiminde, Mithatpaşa Caddesi'nde vok katlı yapıların arasında bir iki katlı eski yapı ların yer aldığı görülür. 12 İzmir'in Mithatpaşa Caddesi'nden Halil Rıfat Paşa Caddesi'ne çıkmak ya da inmek için asansörü kulfananların sayısı oldukça azalmış. Artık ne Ricina, "Ne oluyor?" diye bajjırıyor ne de kocası, zılı boş yere çalan çocukları azarlıyor Josepho felç olmuş, karısı da ölmüş (fotoğraf ZAFER AKNAR)