Katalog

S A 6 L I K Erdal Atabek Sağlık yayınlarını okurken Basında çıkan sağlık haberleri, okur üzerinde hem olumlu hem de olumsuz etkiler yapıyor. Sağlığına kayıtsız bir toplumun kişileri olarak, bu haberleri dlkkatle okumalı; ama uygulamada, bu bilgilerin yeterli olmadığını da bilmeliyiz. Kuşaklar arası catışma mı, kendi gibi olamamak mı? Gençlerle nasıl konuşmalt? Büyüklerle nasıl konuşmalı? Kuşaklararası çatışmayı, uyuşmaya dönüştürmenin yolu nedir? kTelevlzyondaki gençlik saatlerini izliyor musunuz? izlemenizi öneririm. Ne ki, her hafta cumartesi günleri 1718 saatleri gibi insanlarm dışarda olmayı yeğledikleri bir zaman diliminde verilen bu programları belki de çok kişi izlemiyor. Oysa, ilgi çekicl bir program ve gençleri görebildiğimiz tek program. İki haftadır işlenen konu şu: Kuşaklar arası çatışma. Kuşaklar arası çatışma neden oluyor? Bu "çatışma" nasıl olursa "uyuşma"ya dönüşür? Gençler konuşuyor, ana babalar konuşuyor. Birbirini anlamaktan söz ediliyor, birbirine ilgi göstermekten söz ediliyor, büyüklerin anlayışlı olmasından, gençlerin biraz söz dinlemesinden söz ediliyor. Ama, soru ortada kalıyor. "Gençlerle nasıl konuşmalı?" "Büyüklerle nasıl konuşmalı?" Her şey akla geliyor, her şey konuşuluyor da şu çok sade, şu çok yalın davranış akla gelmiyor, dile gelmiyor: İÇİNİZDEN GELDİĞİ GİBİ KONUŞUN işte böyle. Bu kadar kolay. Bu kadar sade. S ağlıkla ilgili yazılanları okumak giderek önemli bir duruma geliyor. Günlük gazetelerde, haftalık, aylık dergilerde sağlıkla ilgili çeşitli yazılar yayımlanıyor. Bunların bir bölümü haber niteliğinde, bir bölümü yorumlar, değerlendirmeler. Sağlıkla ilgili kitaplar, ansiklopediler, gazetelerin kitapçık ekleri de yayınların bir bölümü. Bu yayınlar, toplum üzerinde nasıl bir etki yapıyor? Okuyanları nasıl etkiliyor? Toplumdaki insan davranışlarını olumluya mı, olumsuza mı yöneltiyor? Bu konuda, ciddi bir toplum araştırması yapılmadığı için, sonucu bilimsel açıdan değerlcndirme olanağımız yok. Ancak, izlenimlerimi/, gözlemlerimiz var: • "Sağlıkla ilgili bütün haberleri, yazıları dikkatle okuyorum. Birçok konuda bilgim ariıyor. Bundan genel olarak memnunum. Ama bir karın ağrısında ne yapacağıma pek karar \cremiyorum. Eskiden ya önem vermezdim ya da bir doktora gitmeyi düşünürdüm. Şimdi buııun ne olacağını araştırmak istiyorum, ansik!«>pediye bakıyorum, kendim karar vermeye çalışıyorum. Doğrusu pek karar verebildiğimi de soyleyemem. Bu bilgilerin bende böyle bir etkisi oldu." ğişik olmasını anlıyorum, ama çelişkileri bir türlü çözemiyorum!' Bu davranışların hepsi de gözlemcilerimizin içinde var. Sağlıkla ilgili yayınları değerlendirebilmek için etkilerini bilmemiz gerekli. Yayınların etkileri nitelikleriyle de ilgili. Sağlıkla ilgili HABERLER: Hem olumlu hem olumsuz etkiler yapıyor. Olumlu etkileri, sağlık konusuna dikkat çekmeleridir. Genel olarak sağlığına kayıtsız in* "Sağlıkla ilgili hiçbir yazıyı artık okumu sanlar olan toplumumuz kişilerinin sağlık kovorum. Önceleri okuyordum. Ama öylesine nularına dikkatini çekerek olumlu bir işlev ya.ıklım karıştı, öylesine korkar oldum ki, hiç pıyor. bir yazıyı okunıamaya karar verdim. DoğruOlumsuz etkileri, temel bir sağlık bilgisi olsu şimdi daha rahatım" mayan insanları yanlış davranışlara sürükleye• "Sağlıkla ilgili yazıları okuyorum. Çok da bilmesidir. Bir araştırmayı haber yapan bir baınerak ediyorum. Ama aynı konuda bile öyle sın organının yayını, kesin olmayan bir sonueelişkili yazılar çıkıyor ki, rrangisinin doğru ol cu kesinmişgibi duyurarak kişilerin davranışduğuna karar vermek gerekiyor. Değişik ga larını yanlış etkileyebilmektedir. zetelerde değişik yazılar çıkıyor. Bir ölçüde deömeğin "KANSERİN TEDAVlSl BULUNDU" başlığıyla verilen bir haber, kanser konusunda yapılan çok sayıda araştırmalardan birinin bir aşamasında varılan bir noktayı bildirmektedir. Böyle bir haber, kanser tedavisi görmekte olan hastaları heyecanlandırmakta, tedavilerini btrakarak bu yeni metodu aramaya yönelmektedir. Oysa, birçok kanser türünün tedavisi vardır, bilinmektedir, uygulanmaktadır. Daha yeni tedavi yöntemleri de bulunacak, bunlar da uygulanacaknr. Bunların neler olduğunu, nasıl geliştiğini bilenler ise hekimlerdir. Böyle bir haberle tedavisini bırakmak isteyen hasta, yanlış yola girmektedir. "ÜLSERDE PERHİZ YAPMAYA GEREK KALM ADI". Böyle bir haber de, birçok ülser hastasında, perhizini bırakma eğilimi yaraımaktadır. Oysa, ülserli hastaların yapacağı perhizin türü, süresi, yoğunluğu hastayı tedavi eden hekimin birçok etkeni dikkate alarak vereceği kararlarla belirlenir. Bir gazete haberiyle perhizini bırakan hasta yanlış yapmaktadır. Bu konulara ilişkin pek çok örnek bulmak olasıdır. Hepsini irdelemek, yorumlamak ne bu sütunlara sığar, ne de buna gerek var. Gerekli olan, sağlıkla ilgili haberleri dikkatle değerlendirmemiz, bu haberlerin bizi yanlış yollara götürmemesi için uyanık bulunmamızdır. Sağlıkla ilgili haberleri okuyalım. Hepsini de dikkatle okuyalım. Bu yazılarda bizi ilgilendiren bir şey varsa, o bilgiyi davranışımızı değiştirmek için yeterli saymayalım. Yapmamız gereken, bu bilgiyi hekimimize sormak, onun görüşünü almaktır. • •* Toplumu aydınlatacak sağlık bilgileri vermek, çok önemli toplumsal bir işlevdir. Ulkemizde bu bilgi aktarımı tıp fakültelerimiz tarafından yapılmamaktadır. TRT, bu alandaki görevini tam anlamıyla yapmaktan uzaktır. Radyolarda, program görevlilerinin anlayışı, ilgisiyle sürdürülen yayınlar, televizyonda çok yetersiz oranda ve düzeydedir. Oysa, bu alanda TRT'ye büyük görev düşmektedir. Basının sağlık konusuna artan ilgisi olumlu bir işlevdir. Ancak, basın organlannın bu konudaki tutumları hiçbir denetim içinde değildir. Bu bakımdan, okuyucunun dikkatli olmasından başka çıkar yol yoktur. Bu dikkati göstermek, sağlığımıza dikkat etmenin bir yoludur.D Kalınbağırsak kanseri ISVBÇ ve Federal Almanya'da yapılan araştırmalar, erkeklerdeki yüksek kan kolesterolü ile kalınbağırsak kanserleri arasında bir ilgi bulunduğunu düşündürmekte... | Stockholm'de Karolinska Hastanesi'nde bu konuda araştırma yapan Dr. Sv*n A. Tornberg, 92.898 erkek ve kadın üzerinde sürdürdüğü çalışmada, "kan kolesterol düzeyi ile kanser" arasında (i ilişkiyi incelemiştir. Bu incelemeye göre, kan kolesterol düzeyi (biriikte lipoproteinlerin de yükseldiği) 250 mg'den yüksek olan orkeklerde kolon kanseri tehlikesi, kan kolesterol düzeyi 224 mg'nin altında olanlara göre yüzde 63 daha artmakladır. Aynı kriterlere göre, rektum kanseri riski ise yüzde 70 artmaktadır. Kadınlarda da araştırılan benzer durumlarda istatistik anlamlı bir sonuç elde edilmemiştir. Batı Almanya'da yapılan bir araştırmada ise, kandaki yüksek kolesterol düzeyinin kolon polipine yol açma olasılığı iki kat fazla bulunmuştur. Araştırmacılar, buradaki kan kolesterol düzeyinin yüksek yağ tüketiminin bir göstergesi olduğunu, kanser tehlikesini arttıran mekanizmanın kolesterol olmayıp, kanda yüksek düzeyde bulunan yağlar olduğunu öne sürmektedirler. Diyetle alınan yüksek yağın safra asitleri salgılanmasını arttırdığı, safra asitlerinin ise hayvanlarda tümör oluşumuna yol açtığı bildirilmektedir. Doymuş yağlar ve kolesterolden yana zengin besinleri az yemenin, kalp hastalıklarından korunmanın bellibaşlı yollarından biri olduğunu öne süren araştırmacılar, bu kez yağ alımım azaitmanın kolon ve rektum kanserleri riskini azalttığına da dikkat çekmektedirler. D "içinizden geldiği gibi konuşun." önemli olan, gençlik, yaşlılık değil kil Önemli olan ana baba olmak ya da • olmamak değil kil Önemli olan insan olmak, insan... Bir gençle mi konuşuyorsunuz? Ona kendinizi anlatın. Düşüncelerinizi, duygulannızı, yaptıklannızı, yapamadıklarınızı anlatın. Ona korkularınızı, kaygılarınızı, mutluluklarınızı anlatın. Kendiniz gibi olun. Bırakın öğüt vermeyi. Bırakın onun geleceğini, hayatını düzenlemeyi. Kendinizi anlatın genç insana. Oldugu gibi, dosdoğru, yalın, gerçek. Bunu yapabiliyor musunuz? Bir büyukle mi konuşuyorsunuz? Ona kendinizi anlatın. Düşüncelerinizi, duygulannızı, yaptıklarınızı, yapamadıklarınızı anlatın. Ona korkularınızı, kaygılarınızı, mutluluklarınızı anlatın. Kendinizi anlatın ona. Yapabiliyor musunuz? Kendiniz gibi olun. Kendiniz gibi. Sorun da budur, çözüm de. D 22