Katalog

Yapay Organlar Çağımızda bilim, insan vücudu için yedek parça yapma konusunda amansız bir savaş vermektedir. Bu konuda çetin engellerle karşılaşan bilim adamlarının mücadele hırsları, her engeli aştıkça daha çok artmaktadır. D/Ş HABERLER SERVİSİ önler. Ancak vücuttaki çeşitli yıpratıcı etkilere karşı, düzgünlüğünü ve yumuşaklığını mıı hafaza edecek bir maddeyi geliştirmek de guç bir işlem... Bu aruda bir tehlikeye de işaret etmeli. Düzgün bir yuzeyde oluşan birikinliler düşerek, kalp sektelerine yol açabilir. Dünyada yapay kalple en uzun yaşayan insan olan NVilliam Schroeder (52), kendisine "Jarvik7" adlı yapay kalbin takılmasından birkaç hafta sonra uç kez damar tıkanıklığı geçirdi. Bu yüzden konuşma yeteneği hasara uğradı. Bu sorunları dikkate alan "Thermedics" adlı Amerikan firması, istikrarlı ve düzgün bir pıo ^ ^ J * ^ dek parçaiarın yapıldığı, bir Tfrotomobil motorunun yenilendiği gibi insanın çcşitli organlarının da yenilen diği bir çağ. Arabalar için yedek parçalar, mekanik aşınmaya dayanabilecek biçimde yapılır. Ama 'insan' dcııerı makincnin yedek paıçalarıııın ise çok daha dayanıklı ve guçlu olması zorunlu. Çunkü bu parçalar ınaiçı ve ağır biyokimyasal vefizik baskılara dayanmak zorunda. Yapay bir kalbi ele alalını. Bu kalbin yapımında kullanılan maddeler, bozulmadan ve aksanıadan, yılda 50 milyon kez esneyebilnıelidiı. Ancak is burada bitıniyor. Yapay insan organları yapan bılım adamlan için en önenıli sorun, vücudun bu organlara göslerdiğı kimyasal tepki. Bilim adamlan ^inıdiye dek yapay organ yapmak için plastik gibi çeşitli maddeler, hat(a doınu/ ve ineklerin bazı parçalarını bile kııllunmışlardır. Her yıl diinyada 75 bın kisiye, 50 çeşil kalp kulakçığı ya da karıncığı nakledılmektedır. Yıne her yıl, birkaç yapay kalp ve damar nakli yapılmaktadır. Bu aıada bilim adamlan harıl harıl yapay karaciğer ve prostat üzerinde çalışıyoılaı. Ancak tüm bu yedek parçalar, vucudıın yabancı maddelere karşı teınel tepkisi olan pıhtılaşmav onleyebilmek için ılaçlarla birhkie kullaıulnıalıdır. Vucul, rnaddcnın yabaneı oldıığunu anlar anlamaz, ona "normal" bir goruntu verınek için harekete geçer. Protein ve enzimlerin kullanıldığı bir dizı işlemlerle yapay organ biı pıoteın ortu ile örtulur. Örneğin yapay bir damarda oluşan bir örtu ya da birikinti, damarı dolduracak kadar bı'ıyuyebilir. Ya da parçalanarak başka damarları tıkayabilir. Bu nir pıhtılar, kalbi besleyen damarları da tıkayarak kalp seklesine yol açabılirleı Yapay kalplerde, bu sorun doktorların karşısına sık sık çıkmaktadıı. Yapay organlarla birlikte genellikle heparın ve vvarfarin gibi pıhtıla.s.mayı önleyen ilaçlar kullanılmaktaysa da, burada da hastanın kanama geçirmesi tehlikesi vardır. The Observer gazetesinin bildirdiğine göre, ABD'de Utah Üniversitesi'nde Dr. Sung VVan Kim, yeni bir yöntem denemekte. Dr. Kim, heparini kimyasal olarak poliüretan plastiklerin yu/eyine yapıştırıyor. Böylece heparin, organın gereksinmc duyulan noktasında kalarak başka yere gitmiyor. Heparin bulunduğu yerden, biyokimyasal işlemlere müdahalc ederek, pıhtının oluşmasını önlüyor. İnsana yedek parça... Nereye kadar? ir otomobilin eskiyen parçalarıntn yenileriyle değiştirilmesı gıbı, insanın eskiyen organlarını bir yedek orgaTITa' değiştirmek bilim adamlarının hayalinı zorlamaktadır. Hele, insanların organlanna yükledikleri duygusal birıkim gözönüne almırsa, durum daha iyı anlaşılabılır. "Yapay bir kalp", yüzyıl öncesinde akla bile gelmemıştır. "Ah kalbim, bunca acıya nasıl dayanacaksın?" diye soran bir şaırin, bu yorgun kalbin değiştırilip de yerine hiç acı tanımamış yapay bir kalp takılacağını akhna getirdığinı düşünmek bite zor Ama yüzyılımız "insan yedek parçaları" alanında şaşırtıcı gelışmelere tanık oldu. Yapay kalp, yapay damarlar, yapay karaciğer, yapay prostat... Daha akla gelen, akla gelmeyen nice organ.. Nereye kadar? Bu yavaş gibi görünen, aslında hiç de yavaş olmayan gelişme nereye kadar sürecek? Sonunda, "insan beyni" yerine de, bugunden kestırılemeyecek kadar gelişmiş bir "yapay beyın" konacak mı?" Gerçı hıçbır bılgısayar insan beyni kadar geliştirilemez yollu teselli kapıları var, ama geleceğı durdurmak mümkun mü? Bugunden gelecekte placakları bilemeyız kı.. insanın ömrünü uzatrnak yerine, organlarını yenilemek yararlı bir yol. Kuşkusuz. çeşitli nedenlerle diğer organlara göre erken yıpranmış, hayatı tehdit eder duruma gelmış bir organı yenilemek, onu çıkararak yerine bir yedeğinı takmak, hayatı uzatmada önemli. YAPAY KALP İÇİN KULLANILAN MADDELER YILDA 50 MİLYON KERE, ŞEKILLERI BOZULMADAN VE PIHTILAŞMAYA YOL AÇMADAN, ESNEYEBİLMELIDIR. BAZI PROTEİNLERİN, PROTEİNLERI GELİŞTIRMESI OLANAKLI KILINABİLMEKTEDIR BÖYLECE BUNLAR, YAŞAYAN HÜCRELERİ TAKLİT ETMEKTEDİRLER. PIHTILARIN OLUŞMASINI AZALTMA AMACINA YONELIK YAPAY KAN DAMARLARINA TIP ADAMLARI BÜYUK UMUT BAĞLIYORLAR KARBON ELYAFINDAN YAPAY TANDONLAR YAPILABILIR. İNCİNME YA DA BURKULMA İYİLEŞTİKTEN ŞONRA BU TANDONLAR VÜÇUT TARAFINDAN ÖZÜMSENIR Organ nakillerinde uygulanan diğer bir yöntem de domuzlardan ya da ineklerden alınan doğal dokuların kullanılması. Bu gibi maddelerin en büyük avantajı, kolay pıhtılaşmamaları. Ancak bunların da kireçlenme tehlikesi var. Bilim adamlan plastiği de geliştiriyorlar. örCleveland Kliniği, sert plastikleri gelatinle neğin "biomer"i ele alalım. Molekül düzeyin kapladıktan sonra, hasta kalbin sol karıncığıde, polimer zinciri, suyu iten ve polimeri güç na yardım etmek için kullanmıştır. Plastiğin lendiren sert parçacıklardan oluşur. üzerine örtülen gelatin örtü, hücreleri çekmeBu zincirde vücudun proteinleri ile hücre diği gibi, temiz kalıyor ve heparin gibi pıhtılerin toplandığı yumuşak bölümler de bulunur laşmaya karşı ilaçlara ihtiyaç göstermiyor. Düzgünlük ve yumuşaklık çok önemli. Çünki, bunlar tarafından üretilen tabakayı insan kü kanın iyı bir şekilde akması pıhtılaşmayı vücudu reddetmez. adamlan vUcudu aldatıp, ora | J ^ H a ganı reddetmcsini önlemek için de çeşitli yön temler geliştirmektedirler. ABD'de Cleveland Kliniği Yapay Organ Bölümü'nde bilim adamlan, plastiği, bir vücut proteini olarak collagen'den çıkartılan gelatinle kaplamaktadırlar. Bu bileşim, kimyasal işlemler sonucu çok du/gün ve yumuşak bir görünüm kazanmaktadır. tein tabakasının oluşmasını teşvik eden ' "tuylü" bir yuzey (plastik) üretmeyi başarmıstır. Vucut bunu reddetmiyor. Bu "tiiylii" plastiklerden biri "Tecoflex"le kaplanmış titanium LVAD'dır. Amerikan firmasının uzmanları halen bu "tiiylii** plastik yüzeyde hücrelerin gelişmesini sağlayacak yöntemler üzerinde çalışmaktadırlar. Tecoflex, hücrelerin yapışabileceği ya da tutunabileceği bir yüzey sağlamaktadır. Yapay kalplerde karşılaşılan en önemli sorunlardan biri de bakteri enfeksiyonudur. Yapay kalbi çalıştıracak gücü nakletmek için vücuda takılan basınçlı hava tüpleri, bakterilerin vücudu işgal ettikleri yollar olmaktadır. Bilim, insan vücudu ıçın yedek parça yapma konusunda amansız bir savaş vermektedir. Engeller çetindir. Ama her engeli aştıklarında bilim adamlarının mücadele hırsı artmaktadır. D Ama bu önemli gelişmenin nereye kadar gideceğıni bılmenin, bunu düşünmenin zamanı da geliyor. Yeni takılan bir organı vücudun reddetmesi, organizmanın butünlüğünu koruma davranışından ileri geliyor. "Yabancıyı kabul etme" ilkesi işliyor. Yeni teknikler vücudu oyalıyor, tepkisinı kaldırıyor. "Yeni bir insan yaratmak"... Bilim adamlan nereye kadar gideceğl bilinmeyen bu gelişmenin sosyal sorunlarını da bugunden düşünmeye başlasalar iyi olacak. 18