Katalog

Sigara tiryakileri cephesi ne durumda? OSMAN BALCIGİL yakkabı bağlamak gibi sıradan bir iş olmayan "sigara içme"nin, bütün sıradan olmayan öteki işlerde olduğu gibi, 'uyulmazsa olmaz' birtakım kuralları vardır. öyle ya; her yıl trafik kazalarından dört kat fazla ölüme yol açtığına göre, en az trafik kadar kurallı olmalıdır "sigara içmek." A Nasıl ikram edilecektir? Nasıl reddedilecektir? Nasıl yakılacaktır? Nasıl söndürülecektir? Nasıl istenecektir? Ahbaplık tesis etmek üzere nasıl kullanılacaktır?.. Uzatılabilecek bu sorular, bütün öteki toplumlarda olduğu gibi Türkiye toplumunda da çeşitli kesimlerden ve eğilimlerden insanlarca farklı farklı cevaplandınlacaktır. Kısacası, herhangi bir topluma bir dönem için bile olsa biraz alıcı gözüyle bakmış olanlar, karşılarındaki koltukta sigarasını tüttürmekte olan birini, "sigarasıyla ilişkisi"nden kalkarak kolayca yorumlayabilir. Sigara tiryakilerinden "ilkeli içerler" kategorisine girenlerin sabahları evlerinden çıkmadan hemen önce, farkında bile olmadan yaptıkları belki de ilk iş, ceplerini veya çantalarını şöyle bir yoklamak, sigaralarının olup olmadığını kontrol etmektir. "llkeli içerler" ayrıca sık sık dolaplarını, çekmecelerrni gözden geçirmeden, yedeklerinin olup olmadığını kontrol etmeden de rahat edeınezler. Allah korusun, bütün hesaplıhklarına karşın işleri ters gitmiş, bir aksilik olmuşsa, bu terslik karşısında "zavalh" "ilkeli içer'Merin ellerinin ayaklarına dolaşmasını kimse engelleyemez. Sigara içmeyenlerin anlaması mümkün değildir ama; evet, onları hayata, ancak ve ancak, tam bu sırada ikram edilecek bir sigara döndürebilir. Pek çok ülkede sigaranın "topluma yüklediği maliyet"; tedaviler, hastalık yardımları, kaybolan işgünü, dalgın tiryakilerin yol açtığı yangınlar... Sigaranın hükümete sağladığj vergi gelirlerinin çok üstündeyken, aslı aranacak olursa "ilkeli içerler"e, sigaraya verdikleri önem ve sigaralarının çarçur edilmesine karşı gösterdikleri hassasiyet konusunda kimse haksızlık etmemelidir. Yeri gelmişken belirtelim: Mesela Batı Almanya'da hükümetin sigaradan elde ettiği vcrgi geliri yılda yetmiş iki milyar liradır ve buna karşılık Alman hükümeti her yıl sadece sigara nedeniyle yüz altmış milyar lira masraf eder. "Insanın kanser olacağı yoksa da kanser olur bu adamlar yüzünden!" diyor bir Batılı tiryaki. Avrupa'da sigaraya karşı açılan kampanyanın başansı, tartışma konusu... Bazı ülkelerde düşüş göstermesine karşın, dünya çapında ele ahndığında, sigara içenlerin sayısı artıyor. Tiryakilerin portresi de değişiyor. Kadınlar ve gençlerin sigara tüketimindeki payları yükseliyor. sigara korkunç bir canavar. Ancak, Türkiye'de ve öteki ülkelerdeki bu slogansı sözü tektıyor. örneğin, Italya'da 19701974 arasında yapılan bir araştırmaya göre, sigara içenlerin sayısı yüzde üçbuçuk oranında bir artış gösterdi... "lyi niyetli içerler" de, yukarda sözünü ettiğimiz "ilkeli içerler" ve "otlakçılar" gibi sigaracı bir topluluk. En tipik özellikleri, sigaralarını unutmalan. Bu grup mensuplarını "otlakçılar"dan ayıran, eğer unutmamışlarsa, sigaralarını etrafındakilerle özellikle de sigaralarına ortak oldukları "ilkeli yoldaşlar"ıyla paylaşmakta gösterdikleri olağanüstü çaba. Bir paket sigarasına daha bahse giriyoruz, "ilkeli içerler" bu kesimin kendi saflanna katılıp katılmadıklarını anlamak için, şimdi sözünü edeceğimiz "tiryakilerin potresinin değişimi" konusuyla epey ilgileneceklerdir. Evet, bütün ülkelerde tiryakilerin portresi hızla değişiyor. Bunun pek çok nedeni var: Sağlıklı yaşam modası, sigara nedenli trafik kazalanndaki artış, giderek daha fazla sayıda kadının meslek sahibi olması, bazı kesimler için maddi hayat koşullarının her geçen gün olumsuzlaşması... özellikle son yı 1larda alabildiğine yaygınlaşan "sağlıklı yaşam olayı" pek çok insanı spor salonlanna ve açık havaya yöneltti. Ekonomik durumu iyi olan "sağlıklı yaşamcılar"da, sigara içimi gözle görülür bir azalma kaydetti. Buna karşılık, giderek yoksullaşan bir başka kesim, hırsını adeta sigaradan çıkarıyor. Böylece yoksulluğunu dumanaltı edeceğini mi umuyor ne?.. Kadınların evden "kurtulma" oranının artmasıyla beraber, kadınlar arasında sigara tüketiminin doğru orantılı olarak arttığı görülüyor. Bunun nedenini kadınlar; "yüklerindeki artış" olarak değerlendiriyorlar. Kadınlara göre: "Evden işe, işten evc taşınan gerilimi gidermenin en kolay yolu, çantadaki bir paket sigara." Gençlerde de sigaraya başlama yaşı giderek düşüyor. Bunun nedeni de saymakla bitecek gibi değil: Daha özgür bir hayat tarzı, kitle iletişim araçları, aile içindc artan huzursuzluklar... rarlayanların da pekala bildikleri gibi, bütün zararlarına karşın, sigara, insanlığı, mesela nükleer silahlar kadar tehdit etmiyor. Kaldı ki, uzmanlara göre yine mesela Istiklal Caddesi'nin öğlen saatlerinde bir uçtan bir uca bir kez geeilmesi, bir bui.uk paket sigara içmeye bedel. Bütün bunları görmezden gelen antisigara toplulukları nedense sigara söz konusu oldu ğunda havalara sıçrıyorlar. Dcnilebilir ki: Mesela Batıda antisigara topluluklann en başarılı oldukları iş, sigara içenlerin morallerini bozmak. Bir Batılı "ilkeli içer" konuyia ilgili olarak yana yakıla şunları söylüyor: "Tamam, sigara saglıga zararİıdır! Ancak daha neler neler saglıga zararİıdır! Dogrusu birtakım insanların işlerini güçlerini bırakıp sigaraya lakınalarına tahammül edcmiyorum. İnsanın kanser olacağı yoksa da kanser olur bu adamlar yüzünden!" Sigara sağlığa zararİıdır ama... Tıp her geçen gün sigaranın zararlarına bir yenisini ekliyor. Akciğer ve idrar torbası kanseri, solunum yolu hastalıkları, damar tıkanıklıkları, hamile kadınlarda düşük telılikesi, doğan çocukta arazlar hamile annelcrin dünyaya getirdikleri Olü çocuk sayısı, sigara içenlerde içmeyenlerden yüzde sekiz daha fazla ... Doktorların, "yirmi yıl boyunca sigara içcn her insanın bu haslalıklardan birine mutlaka yakalanacağı"nı açıklamalarına rağmen, yukarda da belirttiğimiz üzere, sigara içenlerin sayısı her geçen gün artıyor. Sigara içerler bu ürkütücü tabloya " h a k l ı " bir soruyla karşılık veriyorlar: "l'eki bu hastalıklara sigara icmeyenler yakalanmıyorlar mı?" İşte meshur tartışmanın başlangıç sorusu! Geçelim. Sigara üreticisi firmalar, sözü edilen ürkütücü tablo karşısında, sadece üretim politikalarını değiştirmekle yetiniyorlar. Yaptıkları tek şey: Hafif, sentetik, filtreli, dumansız sigaraları devreye sokmak. Sadece AET'ye bağlı Ülkelerde yüz binin Uzerinde insan çalıştıran sigara endüstrisini elinde tutanlardan, "Madem ki sigara zararlıymıs, o halde biz de vazgeçiverelim sigara üretmekten" denıelerini de kimse beklemiyordur herhalde. Geçerken belirtelim, dünyada altı yüz bin civarında insan çalıştıran yiı/ Hine yakın tütün üreticisi var. Dağıtım, reklam ... gibi, bu alanın öteki kuruluşlarında çalışan insan sayısıysa beş yüz bin civarında. GörUldüğü gibi, sigara zararlı olmasma zararlı; ama sigara endüstrisi de çok büyük. Bu arada her türden içerleri, ancak özellikle "ilkeli içerleri" de unutmamak g;rek. Allah rruhafaza, bugün sigaranın piyasadan çekildiğini bir düşünün... Yok yok, paniğe gerek yok. En iyisi siz sigaranızdan derin bir nefes çekip unutun bu tatsız konuyu. U Acaba sayıları artanlar "otlatçılar" mı? tlk kategoriye giren "içer'Meri, en çok ikinci kategoriye mensupolan "otlakçılar" kızdırır. Evet, sigaranın hakkını verenlere göre bunlar otlakçıdırlar; genellikle elleriyle ceplerini yoklayıp, ardından unuttuklarını üzüntüyle "keşfeder" ve hemen "bir yoldaş"a sığınırlar. "Otlakçılar'Ma "ilkeli içerler"i yan yana görmek fırsatım bulanlar, ikinci kesim mensuplarının savurdukları her duman bulutuyla ilk kesime girenlerin üzerinc bir kâbus gibi çöktüklerine mutlaka tanık olmuşlardır. Bir paket sigarasına bahse giriyoruz, şimdi sözünü edeceğimiz "sigara içenlerdeki artış olayı" en çok "ilkeli içerler"i ilgilendirecektir. öyle ya: "Ya artışta ağırlıkta olan kesim otlakçılarsa?.." Evet, bazı ülkelerde aynı kalnıasına, bazı ülkelerde düşmeler göstermesine karşın, dünyada sigara içenlerin sayısı her geçen gün artıyor. Avrupa'da yapılan bir araştırmaya göre, Kuzey ülkelerinde sigara içenlerin sayısında bir değişiklik yok. Ingiltere'de son on yılda tiryakilerin toplam nüfusa oranı yüzde kırktan yüzde otuz dörte düştü. Ancak öteki Avrupa ülkelerinde sigara içenlerin sayısı giderek ar Bir içer türü daha: "Entelektüeller" ve sigaranın sağlığa "zararı" "llkeli içerler", "otlakçüar", "iyi niyetüler" gibi "entelektüel içerler" de özgün bir sigaracı topluluk. "Gauloises" ve "Gitane"ın kokusunu beş yüz ila bin metre uzaklıktan alan bu topluluk mensuplarından birini, bir "Gauloises"ı tüttürürken görmediyseniz, gitti ömrünüzden bir on yıl kadar. tnanın bize, bir entelektüelin sigarasını paketten çıkartışından, yakışından, içişinden, söndürüşüne kadar yaşadığı o bir sigara içimlik zaman dilimi, tarifi mümkünsüz bir 'olay'dır. Entelektüeüerı, ıçimi sonsuza kadar sürmesini dilediğimiz bir " G i t a n e " ya da tercihan bir "Gauloisses"la baş basa bırakıp gelelim "alâkasız" bir konu olan sigaranın sağlığa zararjarına: Çeşitli ülkelerin sigaraya karşı ge' liştirdikleri önlemlerden de anlaşılacağı Uzere SİGARAYA KARSI ÖNLEMLER Avrupa'da sigaraya karşı en etklll mucadehyl natya yOrütuyor. halya, atgam sorununa, 1970 yılından bu yana yurürtukto olan bir yasayla çözum anyor. Slrmmalar, devlet dalrvleri va banzeri kurvluflarda algara İçmek yasak. 1962'den bu yana, Italya'da algara lehlne reklam da yapılmıyor. Sigaraya karşı en etklll mücadehyl, ttalya'dan sonra, Fransa ve Belçlka sürdüruyor. Ancak Fransa'de Sağlık Bakanhğı'nın gettrdlğl bir dlzl caydıncı öntome rağmen, sigara içlminde, ylrml Avrupa ülkeal arasında Fransızlar, on blrlncl aırada. Bazı ülkelerde "sigara sorunu" Ue doğrudan Hglll olduklannı düaunerek doktortar,toptucaaigarayt tnrakıyorlar. ömeğin IngOtere ve Hollanda'da herhangi bk doktora algara İkram etmek durumunda kalsanız, alacağmız cevap su: "Hayv, taşekkur ederim. Bmktım."