Katalog

DIKTATORLER ATEŞ HATTINDA On yıl öncesinin sadık dostları, bugün ABD için birer "siyasi utanç" konusu. Ne Latin Amerika'da ne de başka yerlerde zorbalık ve Sam Amca'ya sadakat, işleri yoluna sokamadı. Dıs, Haberler Servısı lc,ınde bulunduğu muz su gunlerın dıktatörleı 1 , 1 kötu bır do 11 1 nem olduğu soyleneblır (.unkıı artık bırı,oğu, ya hızmetlerıne gerek kalnıadıgını farkettıler ya da ışlcrını kaybettılcr Oysa gunıımuzdcn bıı kıışak önce, Ldtın Amerıka'nın sıyası harıtasında, dıktalörluk lcr demokrasilerd.cn daha fazla ycr alıyordu Ustclık 10 yıl once, (adları yolsıızluk ve kaba kuvvetlc özdeşleşmıs olan) Aı jantın'de Peron, Kuba'da Balısta, Domınık'tc Irujıllo, Nıkaragua'da Somo/a ve Haıtı'dc Duvalıer gıbı dıktatörler, uluslaraıası unt sahıptıler Atrıka'da ıse Nkrumah gıbı Avrupa somur gecıhğıne karşı mucadelc cduı bazı dıktatörler bır ol(,ude saygınlık kazanmayı başardılar Buna karşılık kara kıtadan bazı dıktatörler despotızmı benımsedıleı Orneğın Macıas Ngueına'nın Ekvator Oınesı'nde uyguladığı dıkta yöntemkn yuzılnden, ülke halkının ucte bırının Gme'yı terkettığı bılınıyor Onun ya kın komsusu Orta Afrıka tmparatoru Bokassa ısc, ulkesının dıs gelırlcrının dörtte bırını tacı ıcın sarfederken, düşmanlarmı tımsahla ra yenı ydpmıs ve bu/dolabında ınsan etı sak lamıştı Uganda dıktatOru Idı Amın'ın ve onun ardından ışbasına gecen Mılton Obote' nın yönetımlerı sırasında basvurdukldn ınsan lık dışı yöntemler daha sonra belgelendı Yaklaşık on yıl öncesıne kadar modern Av rupa bıle, dıktatorlerın ga/abından kendını kurtaramdinıştı Franco lspanya'sı, Salazaı Portekız'ı ve hatta bır döncm Yunanıstan'dakı albaylar cuntası, demokrasının Avrupa'da bılc her an s^'ibılen bır çıçek olduğıınu kanu Idmıslardı London Iimes gazetesının Uluslararası Guvenlik adlı Amcrıkan yayın organına dayana rak yayımladığı bır yazıda, tüm dunyada halen 38 dıklatoıuıı 10 yıldan berı ısbaşında ol duğıı belırtılıyor Bu dıktatörlerdcn en eskılerı hıe. kuşkusuz Latın Aınerıka kıtasında Paraguay Devlet Bas kanı Altredo Stroessner ve Şılı Devlet Bdşka nı Augusto Pınochet. Halen 73 yaşında olan Paraguay dıktatöru Stroessner, darbeyle ışbaşına gec,tığı 19S4 yı lından berı ülkeyı koyu bır baskı rejımıyle yö netıyor ve buyük bır olasılıkla ölene dek ış başında kalarak aynı yönetım bıçımını sur durecek Stroessner'ın ıktıdara geçtığı gunden bu ya ııa, muhalelettekı lıdeıler dalııl, rejım aleyh taıı 40 bın kışının ulkeyı terk ettığı ya da sur güne gönderıldığı sanılıyor Unlu yazar Graham Greene, "1ey«emkSe>ahat" adlı kıtabında, Bavyeralı bır bıra cının oğlu olan Paraguay dıktaloııı Stroess ner iı,ın, "Sevımlı ve ıyı beslenmı^ bır Bavveralı" dcyımını kullanıyor Ancak, dık tatorun muhahnerı, Gıaham Cıreene'ın Stro essner ıcin kullandığı "sevımlı" nıtelemesıne şıddetle karşı çıkıyoılar Ozellıkle Almanya' dan kdi,an eskı Nazılerc kutak açan Stroess ncr'ııı bu kısılerı hukumette ust düzeyde gö revlere getıımesı eleştırılere yol a^ıyor Ama bırçok sıyasal gozlemcıye göre de Stroessner, lt un i Itıtult 1 hı\ alu nın bu tarıhten once ışbaşından uzaklaşıp uzakldşmayaeağı, ulkedekı muhaletetın örgut lenmesıne ve buyuk ölt,ude ABD'nın tavrına bağlı I ondon Iımes yazarı Nıcholas Ashford'a goıe, NVashıngton demokrası 1 , 1 Saıı 11 1 tıago'ya baskı yapmasına lagnıen Pmothct nın akıbetı ıı,ın ABD yönetımının, Şılı dc pk bısıt ve genel secınılerın yapılacağı 1989 >ılını bekleyeceğı sanılıyor Oercı, ABD, 1 atın Amerıka başta olınak uzeıe destek verdığı ötekı dıktatörlere karsı olan tavrını on yıl öncesıne göre degıslııiTiı> gözukuyor Marcos ve Duvalıer, ABD >onc tımının, tavrını değıstırdığının son kanıılaıı Augımo l'ımnhel Paraguay ıçın ıstıkrarı sımgelıyor Amerıkan yönetımı ıse, her ne kadar demokrasılerden ya na gıbı gözükse dc Paıaguay'da ıstıkrarı kar gasaya yeğlıyor Ülkeyı süreklı olarak kusat ına altında, bınleıce rejım aleyhtarını da demır parmaklıkiar ardında tutan Stroessner, ılerı ydşına rağmen henuz yerıne gccetek kışıyı belırlemedı Şılı'nın 13 yıllık dıktatöru Augusto PınocOzellıkle son on yıl ıçıııde Arjantın, Bıc/ıl ya, Peru, Ekvator, Uruguay ve Bolıvya da ABD'nın demokrasıye gevıt vermesındcn son ra, günümuzde Latın Amerıka kıtasının yuz de 90'ına demokrası rejımı yerleştı ya da yeı lesmeye yüz tımu Afnka'da ıse durum Latın Ameııka kadaı ıçd<,ıcı gozukmuyor Kdra kıtadakı bıivok ul kenın bağınısulığını ka?anmasından sonıa ış başına geçcn sıyah lıderleı ulkenın rehalı 1 , 1 11 1 otokratık yönctımlen benımsedıler Ancak Afrıka'nın en zengın ülkcsı Zaıre'nın Dcvkı Başkanı Mobutu Sese Seko desteğını halkın dan cok eskı sömurgecılerden alıyor tstısnaları bır tarata bırakıp, Latın Amcrı ka'dan Afrıka'ya, gelışmelcrı bır butun ola lak ele aldığımızda manzara çok acjk Dıkta loılukler ateş hattına surulmüş durumda Sar sılnıaz gö/ukcn dıktatöıler, yıkılışlanna gıdcıı yolun başındalar U ABD'NİN YENİ MÜDAHALECİLİK STRATEJİSİ Haıtı dıkiatöru Jean Claudc Duvalıer de Fılıpınler ırt Ferdmand Marros u da koltuklanndan yuvarlanıp /erlerını halkta umut uyandıran yıpranmamış yöngtımlere bırakırlarken ABD nın yenı mudahalecılık polıtıkası da gunumuzun one çıkan tartışma konularından oldu Bu alanda goruş ılerı suronlerden bın de Tıme dergısı vazan Charles Krauthammer ABD Başkam Ronald Reagan ın 1985 başında devletın dururnu ustunp verdığı geleneksel soylevde yenı mudahalecılık anlayışının ılk ısaretlerını gören yazar bunun sosyalıst ıktıdar al tındakı ulkeleıde antı komumst dırenışı daha bır kararlıhkla desteklemek olduğunu yazıyoı Ve Reagan ııı söz konusu söylevdekı şu cumlesını anımsatıyor Btz m doğdugurnuz gunden berı sahıp olduğumuz haklan Sovyet desteklı saldırganlığa karşı korumak uğruna Afganıstan dan Nıkaragua ya dek dunyanın neresmde olursa olsun sılaha sa nlanları yaşamlarmı lehlıkeye atanları desteklemek gorevımızdır Krauthammer a gore Reagan doktrlni olarak adlandınlabılecek yenı mudahaiecılığın bır ba^kd unsuru da ABD nın ozgurluk savunucusu kımlığmı ınandırıcı kılmak uzere Uçuncu Dun ya dakı ABD yanlısı dıktatorluklerı değıştırmek Bunlann yerıne yıne ABD yanlısı ancak yıp rarımamış ve antı komunıst uçuncu yolcu ılımlı reformıst yönetımlerı ıktıdara getırme polıtı kasmı ızlemek Ancak bu polıtıkanın uygulanabılmesı ıçın yazara gore maddı koşulların elvermesı gerek lı Bır başka deyışle halkın quvenını kazanmış ve komumstlerın etkı alanına gırmemış bır uçuncu guç un varlığı şart Yoksa ortaya Iran ya da Nıkaragua dakı gıbı olumsuz gelışmeleı çıkar Nıkaragua yla ılgılı olarak yazar ılımlı merKezcı guçlerın Marksıstlerle ıttıfak kurduğunu ve bır lıkte ıktıdara geidıkiennı ama daha orgutlu daha dısıplınh Marksıst Sandınıstaların kısa zaman da ıktıdardd tek başlarırta kalmayı başardıklannı savunuyor Yazara göre ABD çıkarlan açısın darı ıdeal ornek Fılıpınler ve komunıstler karşısında bağımsızlığını korumasını bılen olağanus tu Corazon Aquıno Tıme dergısı yazarı Krauthammer bu orneğı şoyle açıklıyor Halk cephesı yok Bırleşık muhalofet yok Sılahlı adamlarm kuçuk ortağı yok Sadece uçuncu guç var Yenı mudahaıe stratejısınm başarılı olması yazara gore ABD nın de ıradesmı kararlılığını gprektırıyor Hukumranhğın çığnenmezlığı gıbı hukuksal kılı kırk yarmalarla hareket yeteneğmı smırlamayan gerekırse bır kez daha mudahaleye hazır ve amacına guvenlı bır Amerıka Kısaca sı Fılıpınler dekı Amerıka iljreılo Stroessner het ıse, Stroessner'ın ıçınde bulunduğu duru ma özlem duyuyor olsa gerek Paraguay, tüm dunya kamuoyunda ne kadar gözaıdı edılıyor sa, Şıh'dekı sağ dıkta da o kadar vok şımşek lerı üzerınde topluyor Haıta Pınochet'yı 1971 yılında ıktıdara getıren ABD bıle, artık Şılı' dekı yönetımden sıyası olarak utanıyor ve ul kede demokrasıye dönülmesı ıı,ın Santıago dakı tuntaya baskı yapıyor Pınochet bırkac yıl önce baskıyı bıraz olsun gevşettığınde ısc sonuı,, ulke çapında kargaşalık olmustu Bu nedenlc Şılı dıktatörü gevşettığı "sıyası ılmığı" yenıden sıktı Şılı dıktatöru Pınochet'nın, hazırladığı ana yasa uyarınca 1989 yılında plebısıte ve genel seçımlere gıtmcsı gerekıyor Ancak Pınochet' Mobutu Sese Seko. 15