Katalog

Cerrahîde yenilikler «81 Göz ameliyatlarında, damar hastalıklarında, kanserli hücrelerin yok edümesinde "neşter" yerine lazer ışığı... Laıer ile glokoma ve relina hastahklan liyor. Yakın bir geçmişe kadar operatörün hemen tek iyiletim aracı 'neşter' idi. Fakat neşterin işleyemediği alanlar da vardı: Gözün göremeyeceği alanlar. Bu gibi organlar için mikroskoplu ameliyat geliştirildi. Operatör, göremediği organları mikroskopla görüp ameliyatını yapabiliyordu. Bunun için ameliyat mikroskopları yapıldı, tıpkı gözlük gibi. Gözlük nasıl büyülterek gösteriyorsa mikroskop da aynı şeyi yapıyordu. Bugün için tekniğin hâlâ ulaşamadığı yerler vardı: Göz gibi. Gözü neşterle yarıp mikroskopun bile ayırt edemeyeceği bitişiklikteki kılcal damarlar, sinirler üzerinde çalışma olanağı yoktu. Oysa göz, yaşamsal organların başında geliyor. Beş duygu organından dördunu kaybetmek gibi bir se çim karşısında kalacak bir kimse kuşkusuz, gözünü yitirmeye razı olmaz. Işte bu kadar önemli bir organ için de, teknoloji, 'ışıktan neşter'i bulmuştur. Bu da lazerdir. Böylece de, modern tıbbın erişemediği organ hemen hiç kalmamıştır. Beyin içi hariç. iyileştirilebi I Lazer iftnları ile yanık tedavisi. parmak yapmış: Her iki ayağından birer baş parmak alarak. Hastanın çatal tutabildiği, saclarını tarayabildiği ve işine döndüğü haber veriliyor. Lazer ışığının üç özelliği olduğunu birkaç hafta önceki bir yazımızda belirtmiştik. Bunlar, saç teli inceliğinde dümdüz uzayıp gitmesi; çeliği delecek sertlikte olması ve güneşten sıcak olması idi. Bu özellikleri en aza indirilmiş lazer ışığı, neşterin giremcyeceği yerlerde ve özellikle göz ameliyatlarında, neşter görevi yapıyor. Örneİder verelim: Glokoma, göz topu içindeki basıncın yükselmcsi yüzünden görmenin zayıflaması, hatta körlüğe gitmesidir. Bu hastalığın iyiletiminde hripton veya argon gazından üretilmiş lazer ışığı kullanılıyor. YAG (yttrium aluminum garnet) lazeri, mide borusu (esophagus) kanserinde de yarar sağlıyor. Retine kayması denen göz hastalığı da bu lazerle iyileştiriliyor. •Chikago'daki Kuzeybatı Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden Dr. Leonard Cerullo, 400 den çok hastanın beyin ve omurga urlarını karbondioksit lazeri ile kuruttuğunu söylemiştir. New Orleans kentinden Dr. Joseph B lina, yine karbondioksit lazeri ile fallop r rusu rahatsızlıklarını iyiletip hastaların « , cuk dünyaya getirmelerini sağladığını b dirmiştir. Bilindiği gibi, damar hastalıklannın kötusu, bunların içlerine kermeler halin yapışan kolesteroller. Bunları yok edip d marların tıkanmalannı önlemek gerekiyc Top haline gelip damarları tıkayan veya d raltan bu kermeler argon lazeri ile eritil biliyor. Fakat, güçlükle. Şimdi tıp bu iş kolay yolunu bulmak için çaba harcıyc Florida Üniversitesi'nden Dr. George Ab la, bacakları tıkanmış 11 hastanın argon 1 zeri ile iyilcştirdiğini açıktamıştır. Son bir çalışma, serbestelektron lazı ile kanser hııcrelerini yok etmede yoğunl şıyor. Serbestelektron la/er, Yıldız Sava ları çatışmasında (uzay savaşında) gökte düşman füzelerini, kurşunla vurulmuşca* na yere düşürmede kullanılıyor. Aynı yöı temin iyiletimde kullanılması ile birçok y nı lazer türlerinin ortaya çıkacağı sanılıyo önlenecek olursa, organ aktarma da öbür ameliyatlar gibi, geleneksel ameliyatlar arasına katılacak. Organ atılmasını önlemek için, 1980'de 'cyclosporin' adlı bir ilaç bulunmuştu. llaç vücudun bağışıklık sistemini; başka bir deyişle, yabancı maddeleri, mikropları, virüsleri... öldürme işlevini sıfıra indiriyor. Bu, biraz da, bir ülkenin ordularını yok etmeye benziyor. O zaman, vücut, bütün hastalıklara açık hale geliyor: AIDS'de olduğu gibi. Bu hastalığın virüsü de vücudun bağışıklık sistemini sıfıra indiriyor, ondan sonra tahribatını yapıyor. Ve işin kötüsü, organ takılan hastanın, yaşam boyunca hep bu ilacı almak zorunda kalması. Mikroskopla ameliyata 'Microsurgery' (nıaykrosörciri) denıyor. Bu tür ameliyat, kopan organların yerlerine dikilmesinde çok yararlı oluyor: Kopan sinirlerin, daınarların, kemiklerin tam karşı karşıya gctırılmesinde. Atlantadaki Emory Üniversitesi'nde, Fuad Nahai adlı bir doktor, kazada bir clinin parmaklarını makineye kaptıran bir işçiye bir başparmak ile bir serçe Mikroskoplu ameliyat Organ aktarma Çağdaş tıbbın en önemli sorunu, bugün için, organ aktarmadır. Bildiğimiz ameliyatlar, tıbbın adeta tarih öncesi uğraşları gözü ile görülüyor: Apandisit, mide, bağırsak, böbrck, hattâ kalp ameliyatları gibi. Bugün bütün ağırlık, görevini yapamayacak duruma gelmiş organın, başka birine ait organla değiştirilmesi Üzerinde. Tıbbın çok ileri gittiği ABD'den örnekler verelim: Geçen yıl bu ülkede toplam 7709 organ aktarılmış: 6968 böbrek, 87 pankreas, 308 karaciğer, 346 kalp. Bazı hastalara birden çok organ takılmış. Bunların birine kalpie birlikte akcığer; bir başkasına da kalpie birlikte böbrek, şimdi Pittsburg'daki Presbiterian Üniversite Hastanesi'nde hastalara, ince ve kalın bağırsak, mide, pankreas, dalak ve karaciğer aktarılması planlanmış. Toronto (Kanada) Çocuk Hastanesinde 22 Ekim I985'te, yani 3 ay kadar önce 9 aylık yapışık iki kardeş birbirinden ayrılmıştı. 22 saat süren ameliyata 20'den çok operatör katılmıştı. Ameliyatlar o kadar kolaylaşmıştır ki kopan el ve ayak parmakları, kollar, seks organları yerlerine takılabiliyor, hattâ henüz rahimde bulunan bebek üzerinde bile ameliyat yapılabiliyor. 1985 ekiminde kendini öldüren 'on'lu yaşlı' (teenager) bir gencin pankreası ile bir böbreği, 46 yaşındaki VVilliam Creighton'a; akciğerleri ile kalbi de 34 yaşındaki Brenda Minton'a takılmıştır. 1982'de, henüz 11 aylıkken karaciğer takılan Jamie Fiske, 4 yaşındaki bir çocuğun yapabildiği her şeyi yapabiliyor. Organ aktarmada henuz kesin çaresi bıılunmayan guçlük, vücudun, yabancı organı düşman görüp yok etmeye çalışması. Bu D KISA... KISA... KISA.. KISA... KISA... KISA... En slnirli ulus Boya ile dikkat tngiliz tınmazlığı, soğukkanlılığı ün ka çeken bitkiler PAZAROYUN ÇÖZÜMLERİ Sarmal zanmıştır. Bunu anlatmak için birçok fıkra uydurulmuştur. Biı tanesi: Üç tngiliz, dışarda bir araba sesi duyar. Biri Ford sesıne benzetir bunu. Yarım saat kadar sonra ikinci tngiliz: "Hayır, Chcvrolel sesi' der. Bir yarım saat sonra, üçüncü tngiliz 'Ben bu kadar tartışmadan hoşlanmam" der ve çıkar gider. Hanımlar, hatta erkekler güzelliklerini arttırmak için boyanırlar. Amaç, daha çok ilgi çekmektir. Boya, devlet büyüklerince, sağlıklı görunmek için de kullanılır. Başkan Reagan'ın saçları, yaşına rağmen siyahtır. Kanuni Sultan Süleyman zamanında Avusturya'nın tstanbul Buyükelçiliğıni yapmış olan Busbecq (15541562 arasında), padiDoğru mudur bu değerlendirme? tngiliz şahın, soluk benzini saklamak için, meraSağlık Ekonomisi tdaresi (Office of Health simlcrde hafif boyandığını ya7ar. Amerikanın ünlu 'Bilim' (The Science) Economics) " H a y ı r " diyor, 1984 yılına ait bir raporda. Buna göre, tngilizler en sinir dergisinde geçen yıl sonlarında yayımlanan li ulus olmuş. Göstergesi, sinir yatıştırıcı bir raporda, ba/ı bitkilerin de, dikkati çekilaçlann daha çok kullanılır olması imiş. mek için renk değiştirdikleri açıklanmıştır. 1.000 kişide 355 kişi. Sayı, Fransa için 272, "Bitki boya ile neden süslensin?" sorusu akla geliyor tabii: Böceklerin, kuşların, arıttalya için 248, Ispanya için 127 imiş. Bu tutum değişikliği neden acaba? Ne ol ların dikkatini çekmek için. Bilindiği gibi, bazı bitkiler, çiftleşnıek du da dünyanın en sakin, en inatçı ulusu huy değiştirdi birden? Bana kalırsa bunda için, böcek, an, kuş gibi hayvanların yarda ya bir balon veya yanlış değerlendirme dımına muhtaç. Bunlarda erkeklik uzvu var. lngilizin inatçılığı, tınmazlığı ile ün ka 'polen' denen tozlardır. Bu tozların almıp zanması belki, "Bi< inatçı bir ulusuz, bi dişilik uzvuna götürülüp aşılanması gerezimle başa çıkamazsınız, bu yıizden bi/im kir. le çatışmaya kalkmayın, istediğimizi tartışRaporda sözü edilen bitki 'Scarlet gilia' masız kabul edin" amaçlı bir propaganda (kırmızı gilia) denen bir çiçektir. Çiçeği iki idi. Şimdiki sinirlilik de belki bir tür pro hayvan sever: Biri sinek kuşu (colibri), öteki pagandadır, bilinmez. atmaca güvesi (hawkmoth) denen kanatlı Sinir yatıştırıcı ilaç düşkünlüğü belki de bir böcek. Bunlardan birincisi koyu kırmıbir tür moda. 45 yıl önce bir Kastamonu zı renkli çiçekleri, ikincisi ise pembeden bevalisi, sinir yatıştırıcı ilaçlann vilayette çay, yaza uzanan renklerdeki çiçekleri sever. Bu kahve gibi ikram edildiğini söylediği için nedenle, bitki de, sinek kuşunun zamanınişinden otfnuştu. Kastamonu, en sinirli ili da koyu kırmızı renge, bunu izleyen zamanda da pembeden beyaza renklere boyanır. miz mi? Hiç sanmıyorum. D ÜÇ BOYUTLU LABİRENT 30