Katalog

INGILIZ BASININDA REKABET KIZIŞIYOK jngiltere'nin Babıalisi Fleet Street'in Apatronlarından Eddy Shah ve Rupert Murdoch İngiliz gazetelerinin çehresini değiştirmekte kararhlar. Ancak bu "basın devrimi", rekabeti kızıştırmanın lotaryacılığı körüklemenin ötesinde, yeni okur kitleleri yaratabilecek mi acaba?.. RAGIP DURAN LONDRA Financial Times'ın Ankara muhabiri, Babıali ile kıyaslandığı zatnan Fleet Street'in "Basın Müzesi" olduğunu yazmıştı. Gerçekten de, başkent Londra'da mali merkez City ile Strand arasını bağlayan basın merkezi Fleet Street, eski binaların yanı sıra kurşun kokan ve 19. yüzyıl ortasındaki fabrikalara benzeyen görünümü ve gürültüsU ile dünyanın en eski basın merkezlerinden birı. Fleet Street'in bir baska özelliği, dağıtımcılann sendikalan, işyerlerinde büyük bir egemenlik kurmuşlardır ama burada, gazetecilerin masa ve makine başından çok puplarda vakitlerini geçirdikleri söylenir. Filmlerde, romanlarda, hatta fıkralarda, gazeteci ya da matbaa işçisi, gttç koşullarda çalışan, ama iyi para alan ve içki düşkünü bir kişi olarak yansıtılır hep. tngiliz basınının bir başka Özelliği de "sansasyon" merakı. Daha doğrusu, "ciddi" ve "popUler" olarak iki sınıfa ayrılan gUnlük gazeteler arasında, ikinci kategori yaklaşık 1520 milyonluk tirajıyla kamuoyunu büyük ölçUde etkiler. örneğin Fransız ya da ltalyan ve lspanyollara oranla, dış görünüşte cinselliğe pek meraklı olmadıkları sanılan lngilizler, bastınlmış dürtülerini, popüler gazetelerin onuncu sayfalarındaki çıplak göğüslü mankenler ve manşetteki "seks skandallarıyla" salıverirler. Tabloid boyda basılan bu gazetelerin ikinci önemli onusu da kraliyet sarayı yani Buckingham Palas'tır. hafaza etmeye çalıştılar. Ne var ki, başta kâr oranının giderek düşmesi, öncelikle işverenleri harekete geçirdi. Tipo baskı maliyetinin pahahlığının yanı sıra her yıl yenilenen toplu sözleşmelerle emek maliyeti de işverenler acısından katlanılmaz bir aşamaya geliyordu. IIginçtir, Londra'ya yeni teknolojiyi ilk sokan da Avustralya doğumlu ABD vatandaşı Murdoch. Dünyanın çeşitli ülkelerinde gazete, dergi, radyo ve televizyon istasyonları sahibi olan Murdoch, özellikle ABD'deki serbest girişimcilik ruhundan da cesaret alarak 5800 işçiyi işten çıkarma pahasına, 100 milyon slerline malolan (80 milyar TL.) Wapping tesislerini kurdu. tngiltere'de son 10 yılın önemli bir değişikliği de büyuk gazetelerin büyük mali şirketler ya da gazetecilık dışında da faaliyeti olan işverenler tarafından satın alınması. 1520 yıl öncesine kadar Times, Daily Telegraph, Observer gibi gazeteler çekirdekten yetişme gazeteci ailelcrinin mülkü iken, bu kurumlar bugün büyük işverenlerin eline geçti. Bu değişikliğin ilk kurbanı matbaa işçileri, ikinci kurbanı ise yazı işleri çahşanları oldu. Yeni işverenler, sendikalan devre dışı bırakarak faaliyete başlarken, yazı işleri calışanlarının "editorıal" bağımsızhğını da genellikle bir kalemde silip attılar. Street: Ytl 1901 ve Eddy Shah'm "Today "i. büyük ölçüde tedirgin etti. Nedeni, rekabet. Shah, çok daha ucuz maliyetlerle gazete çıkarıyor, ayrıca sendikalarla da sorunu yok. Bu durum, Today'ın diğer gazetelerin okurlarını almasına, reklam pastasındaki payını artırmasına yol açabılir. Times ve Sun gazetelerinin sahibi Murdoch başta olnıak uzere, diğer gazete işverenleri de teknolojilerini modernleştirmek için girişimlere başladılar. Bu arada yıl sonuna kadar 4 yeni gazetenin daha piyasaya çıkma hazırlıkları başladı. Ve yeni girişimler Shah'ın doğrudan rakibi olmasa da Murdoch, sonbaharda Post adında bir akşam gazetesi çıkarmayı tasarlıyor. Wapping'te basılacak olan bu gazete sadece Londra'da akşam piyasaya çıkacak, ülkenin diğer kentler p^e ise ertesi sabah satılacak. Ancak Post ko.ıusunda sendikalarla henüz görüşmeler yapılTiadı. Ekim ayında ise ortasağ eğilimli ciddi türde bir gazete çıkması bekleniyor. Daily Telegraph'ın eski cahşanlarının hazırladığı gazetenin adı bir olasılıkla. The Nation (Millet) olacak. Andreas VVhittam Smith'in öncülüğünde başlayan çalışmalar 400 bin tirajlı "aşırımerkezçi" bir gazete tasarlıyor. tşçi Partili Robert Maxwell'in, "Mirror" gazetesinin teknolojisini modernlestirmenin yanı sıra şimdilik sadece tskoçya'da basılan "Good Day" (tyi Günler) gazatesini, yakında tüm Ulke çapında dağıtacağı söyleniyor. Good Day, popüler gazeteler sınıflarının en tipik örneği. Çıplak kızlar, skandal haberleri, bol spor ve televizyon dedikodulan var. Hazırlıklarını surdüren dördüncü gazete ise ortasol eğilimli, "News on Sunday" (Pazar Haberleri) renkli bir pazar gazetesi olarak tasarlanıyor. tşçi Partisi'nin egemen olduğu ticari kumluşlann desteklediği bu gazeteyi Clive Thornton hazırlıyor. Yeni teknolojisinin eskisine oranla daha ucuz olması, gerek basın işverenlerini gerekse diğer alanlardaki işverenleri yeni gazeteler çıkarmaya teşvik ediyor. Ne var ki, bu gelişme, bir yandan okuyucuya daha çok seçenek sağlayacağı gibi, bazı olumsuzluklan da beraberinde getiriyor. Halen zaten "doyum noktasına" ulaşmış olan gazete/okur dengesi eğrisi, yeni gazetelerin çıkmasıyla yeni zigzaglar çizecek. Sonuç olarak, ilk başta çeşitliük sağlayacak gibi görünen "teknolojik devrim" ya bazı gazetelerin piyasadan tamamen çekilmesine neden olacak ya da tiraj ve reklam pastasındaki dağıhmı yeniden belirleyecek. öncelikle tabloid boydaki gazeteler için geçerli olan bu gözlem, ciddi gazeteler için de önemli bir öngörü. Zaten Guardian ve Daily Telegraph da yine Wapping semtinde, yeni modern tesisler kurdular. Yıl başından itibaren, Fleet Street belki de gerçekten, bilet alınıp gezilebilen bir Basın müzesi olacak... D Today: "Ciddi" ile "popüler" arası Midland bölgesinde ilanreklam geliri ile cıkan ve bedava dağıtılan gazetelerin sahibi Eddy Shah, haberin yazımından sayfa düzenlemesine kadar tüm işlemlerin bilgisayarla yapıldığı "Today" (Bugün) gazetesini yaklaşık bir yıl önce tasarladı. Yapılan hesaplara göre Shah, üretim maliyetini asgariye indirirken, icerik açısından da "ciddi" ile "popüler" arasında bir model tutturmaya çalışıyor. Shah, gazetesini şöyle tanımlıyor: "Seks ve mali skandallara yer vermeyecegiz. Asın sag ve sola da karsıyız. Haberlerle yorumlar ayrı sayfalarda olacak. Kanunızca blrim okuramuz, ne düsünülmesi gerektiglnl kendisine söylemeden, olup blteni anlayacak kadar akıllı olacak." Gazetenin bir özelliği de kadrosunun gençliği. Yaklaşık 400 kişilik kadroda sadece 125 gazeteci var. Yazı tşleri Müdürü Brian Macarthur 38 yaşında ve "Kendimdea yaşlı gazeteci almadun" diyor. Gazetenin başlangıç sermayesi 15 milyon sterlin (12 milyar TL.) Gazetede 7 sayfa spor haberi var. Fizibilite hesaplarına göre, günde 12 sayfa reklam alarak Today, 1.2 milyon tiraj yaptığı sürece kâr ediyor. Today'ın çıkışı tüm basın işverenlerini On yıl önce başlayan değişim Oerek işyerenler ve gazete yönetimleri, gerekse sendikalar, lngiltere'nin zaten diğer alanlarda da yenilemekte geciktiği teknolojisini değiştirmeyi uzun süre düşünmediler. Işverenler sendikaların baskısından çekinirken, sendikalar da lehlerindeki "statüko"yu mu Times ve Sun gazetelerinin sahibi Rupert Murdoch. Fleet Street V yeni teknolojiyi getiren Eddy Shah 'tn Today gazetesi, gençlerden olusan bir kadroya sahip. 15