Katalog

çat çat vuruyor. Bir naralanıp, kapışmamız eksik... Yaşına göre, tellağın göbeği fazla. "Nerellsin?" diye sordum. Kurnalara çarpan tasların. yürüyen müşterilerin nalın sesleri çın çın yankılanır tepemizde. Konuşmak çok güç. Her soruyu yinelemek gerekiyor: Hıııı? Nerelisin dcdiiim.. Sıvas.. Baba mesleği mı tellaklık? Babadan eveeet.. Mclmeket fakirdir biliyon muuu? N'aapalım? Bi fabrikeye girsek, olmaaaaz.. Omu/umdaıı itip, sırtımı duvara yasladı. Goğsumden, " H a t u r hutur" aşağılara doğru iniyor. Yere dokülen kirleri gösterdi: Oklava gibi maşallah.. Yerden de aldı, parmaklarının arasında ezdi. "Hcv kese yapmıyon mu seıt abi?" Midem döndü dönecek.. Uğur fotoğraf makinesini havlunun içinden çıkarıp çekmeye başlayınca, bahşişin yuklü olmayacağını hemen anladı. Deneyimli adam. El tasında sabunu köpurttü. Baştan savıyor. Pek konuşmaya gönlü yok: Işin zor.. Çok zor abiii.. Günde 18 saat çalışıyoruuuz.. Hamam, kese parası olarak iki yuz lire keseer.. Bahşiş olmazsa, yandııık.. Turistler geliyor muuuu? Geliiir.. Grup mu geliyor. tektek miiii? Her ikisi de vaaar.. Kadınlaraaaar? Kadınlar hamamı yanda abiiii.. Grup gelinceeee, kadınlar da oluyor muuuu? Oluyoooo tabiiii... Hamamı gapatıyolar o zamaaaan.. özeeel.. Onları da ovup, keseliyor musunuuuz? Haliyleeeeee... Guzeccl halıyleeeee... "Masaj"da yaparlarmış. "tslersen, yal gobek daşına, yapiim" dedi. "Ayrı ücrete (abi"ymiş. lşim yok, turistler gıbi, kendimı mı ovduracağım? Işkillendim. Kafamı bir iyice yıkadı.. Sabunu yanıma bıraktı. "Abi, sen divam e l " dedi. "İstedigin gibi yıkan." Uğıır'un kurnasınageçti. Sağ kolunu kaptı. Az sonra, elense çekecek.. Müşteriler yanyana oturtulsa, bu hızla, saatte yirmi kişiyi siler, süpurur.. Elindeki keseye, bir rnaşrapa su döküp temizleme gereği bile duymadan, Uğur'a yumuldu.. Her çeşit deri hastalığı kapmak olası burada. Ayaklarım paramparça oldu... Demek turıst kadınlan mıncıklıyorsunuuuuuz? Kim, hangi hamama giderdi? İstanbul, camilerinin yanı sıra birbirinden farklı mimari özellikler gösteren hamamlarıyla da ünlüdür. Bu hamamlar, esnaf topluluklarmın yoğunlaştığı çarşılarda kurulmuş, adlarını da değişik toplumsal kesim ve mesleklerden almıştır. 7080 yıl öncesine dek, istanbul'da 200'den fazla çarşı hamamı vardı. Çarşı bamamları, halkın temizliğine hizmet ertiği gibi, bir çeşit eğlence ye kültür merkezide olmuştur. Oivan şairlerinin çoğu, "hammamiye"ler yazmıştır. istanbul'da Türklerin eliyle yapılan ilk hamam, Irgat Hamamı'dır. Daha sonra, Vefa ve Eyüp hamamları yapılmıştır. Günümüzde, bu hamamların çoğu yıkılmış ya da yıkıntı olarak durmaktadır. istanbul hamamlarından bir bölümünü, işlevlerine göre sıralayalım: Eyüp Hamamı Ayasofya Hamamı Sofular Hamamı Azepler Hamamı Bostan Hamamı Cumapazarı Hamamı Çukur Hamam Çınili Hamam Koca Mehmet Paşa H Saraçbaşı Hamamı Yeni Odalar Hamamı Irgat Hamamı Cerrah Paşa Hamamı Aksaray Hamamı Bayezıd Hamamı Alacahamam Sırt Hamamı Sultan Süleyman Hamamı Haydar Paşa Hamamı Mahmut Pasa Hamamı Hastalara Şeyhlere Sotulara Azeplere Bostancılara Pazarcılara Mülhıdlere Nakkaşlara Kutuculara Kıncılara Yeniçeriler& Irgatlara Cerrahlara Saraylılara Velilere Delilere Hamallara Saraylılara Dervışlere Bezırgânlara Valide Hamamı Davut Paşa Hamamı Hoca Paşa Hamamı Molla Gürani Hamamı Fenerkapı Hamamı Balat Hamamı Lonca Hamamı Kadırga Hamamı Küçük Ayasofya Hamamı Yenikapı Hamamı Mişancıbaşı Hamamı Langa Hamamı Şengül Hamamı Dere Hamamı Çıfıtkapısı Hamamı Kasımpaşa Hamamı Piyale Paşa Hamamı Kulaksız Hamamı Yoruskalesi Hamamı Validelere Zırhçılara Hocalara Mollalara Rumlafa Hanendelere Sazendelere Gemicilere Imamlara Mevlevilere Kâtiplere Oturaklara Maskaralara Derbederlere Yahudllere Pehlivanlara Sarhoşlara Sağırlara Papazlara Bugun yerterlnl yavaş yevaş modern saunalara »rkaden hamamlar, geçmişte kadmlara özgu eğfanceler Içlnde önemli bir yere aahlptl Ûs( tabakadan hanımlar hamama, yıkanmakian çok eğlenmek tçln glderlerdı Bu hamam setaları sırasında garip olaylar da olmuyor değlldı Örnağın II Selim sarhos olduğu bir sırada sarayın hamamına dal mış ve yıkanan kadınlara saldırmış, bu arada ayağı kayarak düşmuş ve bir dahada kalkamamıstı Bir başka örnek de III Murat zamanmdan Sarhoşlar hamama glden kadınları yolda sıkıştırarak oralannı, buralarını mmcıklamakla yetlnmamlşler, hamamları basarak kadınları çınlçıplak sokaklara ddkülmeslna rmden olmuşlar Yine, yumıışak bir lavırla boynunu büküp, "Kh, n'aapalım vazife" dedi. Bence de yurttaşlık görevi. Turizm böyle patlar işte. Geleneksel konukseverliğimizi daha nasıl gösteıebiliriz? Turistin üstüne titreyip, ineitmeden, sevip ok^ayarak.. "Içki de içiyorlar mı?" diye sorunca, "Hamamda içki yoklur abi" dedi. "Onlar özel getirtiyorlar". Sıvaslı genç tellak, tasını toplayıp gıdeı ken, "Garışlırma bunları abi" dergibi... Sıhhatler ossuuun... (, ıkarkcnc seslenın, hemen geliriıin.. "Âdet yerini bulsun" kabilinden uçbeş tas daha su dökünüp, kalktık. Temi? peştemallarımızı bclimize doladık. Hamamın çıkışında siper almış, iriyarı havlucu, "tndir! Don!" komutlarıyla sarıp sarmaladı bizi. Ayakustu, bir pe^temal daha indirdik. Hamamcılar, "Sıhhatler olsun"larla karşıladılar. Takunyalarımızı çıkarıp, yine rastgele terlikler giydik ayağımıza. Tıpıştıpış çıktık merdivenleri.. Odaeı kapıyı açıp, divanın üstündeki rengi dönmüş havluyu düzleyerek "Yaaat" dedi... Yatar yatmaz hışımla ustümuze atıldı. Yine rengi dönmuş havlularla, bclden yukanını/ı ovup kuruladı. Sırtüstü u/andık.. Sıhhatler olsuuun.. Bi şey içer misiniiiz?.. Teşekkür ideriiiim.. Yattığım yerde pimpirikleniyorum: Şifayı İcaptık.. Genelevden çıkan, buraya gelir. Randevuevine gidecek buraya.. Ne akla hizmet ettim, bilnıeın ki?.. Uyuzu var, keli var.. Çaylar gcldi, ıçtik. "İmamın abdest suyu gibi" Odalann kapıları camlı. Dışarıdan ayna gibi görunuyor. Odacımız da, oiurdu koltuğuna, burnunu karıştırıyor. Bu denli temizliğin içinde, insana bir uyuşukluk çöküyor. Gözlerim kapandı kapanacak.. Kalktım, giyinmeye ba^ladım. Hamam bocekleri insana alış,ık. Istifini bo/ınadan ge/iniyor odanın icinde. Buıadan v'ikuı, gkmaz bir ıııelhem bulmalıyım. Başım, kollarım, gö/ kapaklarım tatlı tatlı kaşınıyor.. Odadan çıktım. Odacı .sıçıadı yerinden Konu>turmadan uzaıtım parasını: Huyurtıuun, ie>ekkür ederim. Azıınsamı^ olacak, avucundakı paraya pisliğe bakar gıbi baktı. Merdıvenlerin sonunda ayakkabıcı beklıyordu. Numaralarımızı verip ayakkabılarınıı/ı aJdık. O da uç yuz liraya yakın bir parayı kuçümsedi. Havlucuyla, tellak esas duru$ta bekliyor: Sıhhatler ossuuun... Havlucuya beşyüz, tellağa bin lira tokaladım. Bu gidişle hamamdan çıkmamız güç. Uğur'la bakıştık. Usulca, "Dur abi, ne yapı yorsun?" dedi. Bahşiş hummasına kapıldım. Içimden, hamamda kav kışi varsa, sıraya dizip, "Sıhhatler olsun" dedirtmek geliyor. Çay getirene, havlu tutana, yol gösterene, ateşi yakana... Bahşişi pamuk toplar gibi kapıyorlar. Yeniden lerlemeye ba^ladım. Kasaya doğru yoneldiğimizi göreıı hamamcı takııııı ycı değıştırdı. Bırbırlerıne, "Kayırma, kap bahşişi" der gibilerinden dirsek vurup, çıkı> kapısının önunde kumelendıler. Hamama gıren, böyle lerletılırmiş demek... Hoşaf gibi çıktık hamamdan Poyraz csiyor. Az sonra taş kesıleceğız. Bir süre konuşmadan, Isiıklal Caddesi'ne doğn: \urudıık. "Sıhhaller ossuııuun" dedim Uğıır'a. Bekliyoıdu bıınu. Gulmeye başladı. Bir köşcdc duıııp, cebımizdeki parayı savdık. Yol parasını uç uca deiıkleştiıdik. E^ve geldim Suç i>lemiş gibıyını. üturup oturup kalkıyoıuııı. Boyııunı, yu/unı, sırtını kaşınıyor. Mantar kaptığıma ıyice ınandım. Önce gömleğimın düğmelerinı çö/düm. Sonra pantolonumun kemerini.. Çoraplarımı çıkarıp doğru banyoya.. Her şey aklıına gelirdi de, hamamdan sonra eve gelip bir kez daha yıkanmak, hiç... U D ) « A T ETfeeNE O6UJM. 8AK. 6ÜTÜNU DÖKTÛ^ 'NÖUDU 6 U COCÜÖA MEK..HeRf3 ^ ÜSTÜNE ,8A$IMA DÖKuYOR... 8U6ÜNKÜ 6ÜTÜNUZU "Sıhhatler olsun!" ve sıra bahfiflerde. ?. 14