Katalog

MERHABA Uzaycı Dede Hubert (über) Reeves. Dünyanın en çok tanınan astrofizikçisi kanımca odur. Bunun nedeni, gene bence, astrofizik alanında yaptığı buluşlar değil, astrofiziğin ulaştığı sonuçları bizim gibi sıradan A insanlara iletebilecek bir söylem geliştirmiş olmasıdır. stro Türkçede yıldız demek, biliyoruz. Astrofizik bilim dallarının belki en ilginci, en çekicisi. Çünkü konusu evrenin gizleri. Yüzyıllar en üst düzeyde olması gerekmez mi? Yitirdiğimiz yüzyılların hesabını kim verecek öbür dünyada, merak ediyorum. EVRENİ TORUNLARIMA ANLATMAK çe. Doğa bir yazı gibi yapılanmıştır. O yazıyı bilim yoluyla okumak doğanın şii ca metafizik ya da değişik Asla çok geç değil, diyelim. Okuya rini bozmaz. inanç dizgeleri yoluyla yanıt aranan soru lım. Bence, bilgilenmek, bilgilendirmek Çeşitli şairle larla ilgilenen bir bilim. Ancak yoğun bir uzmanlık alanı. Anlatması da güç, anlaması da. Hubert Reeves bilim ile sıradan insanın ilişkisini değiştirenlerin ön safın sevaptır. Reeves’in okuduğum kitapları arasında en hoşuma gideni Evreni Torunlarıma Anlatmak (L’Univers Expliqué à Mes Petits enfants). Bir dede almış rin söze dökmeye çalıştıkları bir evrenle bütünleşme hali var da. Ne dediğini anlıyor, “vay be!”yi zor 14 yaşındaki kız torununu karşısına, tatlı dır, nerdeyse lanmadan çekiyorsunuz. tatlı anlatıyor ne biliyorsa, evren hakkın mistik bir ruh ha Reeves, yaptığına “vulgarisation” di da, yaşam hakkında. Önsözünde kitabı li. Sanmayın ki, yor, yani bir yüksek uzmanlık konusu nın, “Burada bilimden söz edeceğiz” di Reeves’in yakla nu herkesin anlayacağı bir dille anlatma yor dede, “ama şiiri dışlamaz bilim”. şımı şiirin bu gi çabası. Hubert Reeves bilim açısından Hubert Reeves’in başka bir özelliği de bi zemli yönünü si doğru olanı mı yapıyor? Bilemiyorum, ama yanlış yapmadığını düşünüyorum. limsel ile yazınsalı barıştırıp kaynaştırmaktır. ler. Tersine, ReNitekim Yıldız Tozları kitabını da şöyle sun eves bize evre Öte yandan, genel kültür ortamı da ön muştur: “Bu kitabın amacı evrene bir övgü, nin bir parça ce yadırgamış Reeves’in yaklaşımını. İlk kaside olmaktır. Evrenin görküne, anlaşı sı olduğumuzu, kitabını bitirince bastırabilmek için otuz labirliğine övgü düzmek, yaratıcılığını, yeni bunu her an du yayımcı dolaşmak zorunda kalmış. Şimdi şeyler bulma gücünü, güzelliğini ve zengin yumsamamız milyonlar satıyor kitapları, konferansları liğini dile getirmektir. Hayranlıkla bakılsın ve gerektiğini öğ nı, söyleşilerini milyonlar izliyor. anlaşılsın istedim.” Dede ile torun muhab retir. “Sen ev Reeves ülkemizde de tanınıyor ama bazı betinde gördüğümüz de bu havadır. ren bütününün kitapları Türkçeye aktarılmış olmasına karşın yeterince değil. Oysa daha çok tanıma BİLİM İLE ŞİİR parçasısın; senin gövden ve zihnin yoluyla keşfedeceğiz evreni” der torunu lıyız bu sevimli bilgeyi. Evrene bilimsel bakı Bilim ile şiiri bir araya getirmek birçok ki na. 13,7 milyar yıllık evren tarihi bizim tari şın ülkemizde genel kültürün ayrılmaz par şi için güçtür. Çünkü bilim evreni açıklar. himizdir aslında. Dedeyle konuştukça, bak çası haline geldiğini henüz ileri süremeyiz. Güneş, ay, toprak, hava, yıldız aslında ne tıkça göğe, evreni, gökyüzünü, yeryüzü Televizyonda öbür dünyaya ilişkin sanki git dir, ortaya çıkarır. Oysa insanlar onlara yüz nü daha çok sever torun. İnsancıl bir sıcak miş görmüş gibi acayip açıklamalar yapan yıllardır çeşitli anlamlar yüklemiş, onlarla lık duyarsınız Reeves’in anlattığı evreni dü lar yerine biraz Reeves’i seyredebilsek ger simgesel, duygusal, tinsel ilişkiler kurmuş şünürken. İnsancıl ama insanmerkezci de çekten aydınlanırız; bilim nedir, inanç nedir, tur. Bilim açıkladıkça nesneleri, bu anlam ğil. Reeves insan zihninin her şeyi anlama sınırlarını daha iyi çizebiliriz. Bence önemli lar çöker. Bazılarına göre, dünyanın büyüsü sının, örneğin büyük patlamanın ötesine bir eğitimdir Reeves’i okumak, dinlemek. bozulmuştur böylece. Gökbilim, yıldızbilim geçmesinin ne kadar güç olduğunu da an Aslında ülkemizle ilgili olarak bunları derken, ne ayın aylığı, ne de güneşin gü latır. Kendini eşrefi mahlukât sanan insana söylerken, bilim, bilgi, bilinç adına büyük neşliği kalmış, salt madde oluvermişlerdir. haddini de bildirir bir bakımdan, alçak gö bir dramadan söz ediyoruz. Reeves fizik Torun kız da, “Yıldızlara artık aynı şekilde nüllü olmasını öğütler. Ancak haddini bilen biliminin başlangıç yeri olarak Milet ken bakamayacağım” der, dedesini dinlerken. insan doğaya sahip çıkar. Bunu da belleye tini anar sık sık, bu eskil uygarlık ve bi Yeni şekilde bakmanın, bilimin öğrettikle lim ister Reeves. lim yuvasının filozoflarını sayar ilk fizikçi rinden yeni şiir çıkarmanın zamanıdır ar Kısacası, “Yaşamak ne güzel şey” diyen ler olarak. Milet’in Anadolu’da bulundu tık. Ölümlü yıldızlardan, patlamayan hidro lerdendir Reeves, ama “anlayarak, bir us ğunu da vurgular. jen bombası gibi güneşten, başıboş atom ta kitap gibi”, “bir çocuk gibi şaşarak ya Gel gör ki, sarayın dar bir dinselci ya lardan, şu yıldız tozu ölümlü dünyamızdan şamak”. şam anlayışının kapanına kapılan aziz mil söz ederek astrofiziğe şiirsel bir yüz kazan İşte böyle! Über Dede, Süper Dede... letimiz Milet’i yüzyıllarca, Cumhuriyet dö dırır Reeves. Metaforlar kullanır. Şişen bir Biz de çocuklara, onun gibi, gerçek ma nemine gelene kadar farketmemiştir. Fi üzümlü pastadaki üzüm taneleri gibi birbi sallar anlatalım. Merak etmeyin: bizden da zik biliminin doğduğu topraklarda fiziğin rinden uzaklaşır yıldızlar, evren genişledik ha iyi anlarlar. n B u hafta okullar tatile girdi. Biz de bu sayımızı geniş ölçüde “BebekÇocukGenç” kitaplarına ayırdık. Çünkü bütün bir yaz boyu, okullardaki zorunlu okuma programlarından uzak kalacakları uzun bir “özgür okuma” dönemi bekliyor onları. 1979’un Birleşmiş Milletler tarafından Dünya Çocuk Yılı ilan edilmesinden buyana çocuk yayıncılığı neredeyse dev adımlarla gelişti. O yıllarda ayrı bir çocuk edebiyatının varlığı gerekli midir tartışmaları yapılırken bugün alanın yayıncıları artık toplumun geniş kesimlerini etkileyen bir uğraş içinde. Bu alanda ürün veren yazar ve çizerler yalnız ülkemizde değil, başka ülkelerde de övgüyle karşılanan çalışmalar ortaya koyuyor. Başka ülkelerdeki güzel çocuk kitapları da ülkemizde çok sayıda satılıp okunuyor. İtalya’nın Bologna kentinde 1963’den buyana her ilkbaharda Uluslararası Çocuk Kitapları Fuarı yapılıyor. Yeryüzünün her köşesinden çocuk kitapları yayıncıları buluşup en yeni ürünleri değerlendiriyor. Alanın böyle hareketli olması sözü olanları da çoğaltıyor. Bu sayımızda son günlerin öne çıkan çocuk kitapları çizeri Merve Erbilgiç’le arkadaşımız Burcu Yılmaz, yazar Sara Şahinkanat’la arkadaşımız Hafize Çınar Güner konuştu. Simla Sunay, üç farklı kitabın izinde çocuk dünyasının farklı alanlarına bakıyor. Yazarlar ve çizerler yanında çocuklara da, “Bu Yaz Çocuklar Neler Okumalı?” diye sorduk ve gelen yanıtlardan geniş bir liste oluştu. Yıl boyu saklanacak bir sayıyla karşınızdayız. İyi okumalar. KITAP l İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Genel Yayın Yönetmeni: Aykut Küçükkaya l Yayın Yönetmeni: Turgay Fişekçi l Editör: Gamze Akdemir Gürer Mut l Tasarım: Funda Yaşar Er l Sorumlu Müdür: Olcay Büyüktaş Akça l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Cumhuriyet Reklam: Reklam Genel Müdürü: Ayla Atamer l Tel: 0 (212) 343 72 74 l Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. Aş., Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: 11A/41 Bahçelievler İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. turgay.fisekci@cumhuriyet.com.tr cumkitap@cumhuriyet.com.tr twitter: www.twitter.com/CumKitap