Katalog

Şiddete övgü Osman Şahin’in “Eşkıya Kuza”sı şiddet, intikam, sevdiğini kaybetme ve doğuda kadın olma üzerine düşünmemizi sağlayan bir roman. Bir soru takılıyor akla: Kaç kişi öldürüldüğünde intikam alınır? Kaç kişinin ölmesiyle biter kan davası? A şiret kavgalarıyla kan davalarını bize en doğru biçimde anlatan Osman Şahin, yeni romanı Eşkıya Kuza’da (Can Yayınları, 156 s.) Peruza’nın hikâyesiyle buluşturuyor okuru bu sefer. Peruza’nın anne ve babası depremde ölünce kız kardeşiyle birlikte dedesi Mamato tarafından büyütülür. Vaktiyle eşkıyalık yapan aşiret lideri varlıklı dedesi, Peruza on sekiz yaşına bastığında sorar ona “Kadınlığa hazır mısın?” diye. Olumlu yanıtlaması üzerine onu Fırat Beyi lakabıyla bilinen otuz köyün sahibi Bekir Ağa ile evlendirir. Dört gün, dört gece süren dev düğünün ardından Peruza evinin hanımı olur, yakışıklı ve güzel sözler söyleyen kocasını sever. Bu, aslında masalların bitiş hâlidir; oysa doğuda masallar böyle bitmez. Osman Şahin, masalların “Onlar ermiş muradına…” diye bitmediği bir yeri anlatır. Peruza iki erkek evlat doğurur kocasına, Omar ve Kuza adı verilir oğullarına. Büyük köşkünde, sahibi oldukları köylerden gelen varlıklarıyla, aşiretin başı olarak rahat bir hayat sürerler. Ancak Peruza’nın rahatı uzun sürmez, evliliklerinin daha altıncı yılında kocası eve Hilvanlı bir fotoğrafçının kızı olan Nazo adında bir kadını kuma olarak getirir. Cilveli, sarışın Nazo zamanla köşkü ve Bekir ağayı ele geçirir. “Yorgun, bitkin ve umutsuz kalakaldım odada. Ruhum kararmış, ayarım bozulmuştu” diye anlatır Peruza hayatında başlayan bu yeni dönemi. Kocasının emriyle kendi yatağını kumasına gelin yatağı olarak hazırlar ve “ağır bir nefret duygusu çökmeye başladı içime” der. Kuması Nazo kendisinden farklı yapıda bir kadındır. “Nazo evlenmeye değil, Fırat kayalıklarının, kalelerin resimlerini çekmeye gelen bir yabancı” gibidir; okuduğu aşk romanlarını kocasına anlatır, birlikte tavla oynar, rakı içer ve günlerce sevişirler. Peruza onların seslerini duyduğu köşkünde yatak odasını yeni geline verdikten sonra, önce oğullarıyla birlikte aşağı kata, çalışanların yanına taşınır sonra evden çıkarılır ve kendinden önce Osman Şahin marabaların kaldığı dökük eve taşınır. Kocası için artık yoktur, çocuklarıyla da bir daha ilgilenmez Bekir Ağa. Bir ağa kızı, bir aşiret liderinin torunu olarak bu olanları gururuna yediremez Pekuza. Her geçen gün içi biraz daha fazla kin dolarak kocasından uzaklaşır. Oğullarını büyütürken içindeki kini onlara da işler. “ÖLDÜRMEK İÇİN HAKLI NEDEN” Oğulları büyüyünce de fazla bir şey değişmez Peruza’nın hayatında. Babaları ne bir defa onları arayıp sorar ne de okullarına gider. Kendi aşireti besler Peruza’yı. Büyük oğlu Omar taksi şoförlüğü yapmaya başlar, küçük oğlu Kuza ise İstanbul Teknik Üniversitesi’nde mühendislik okuyordur. Omar, Balakili aşiretine gelin giden teyze kızı Hori’yi aşiretin elinden kurtarıp onunla evlenince başı derde girer ve Balakili aşireti tarafından öldürülür. Bunun üzerine Kuza mühendislik eğitimini son sınıfta bırakıp ağabeyinin intikamını almak üzere eşkıya olur. Kuza mühendisliğinin yanı sıra İngilizce, Kürtçe ve Arapça bilen zeki bir gençtir. Yörenin daha önce görmediği türden bir eşkıya olur, tam bir ölüm makinesine dönüşür. Herkes saygı duyar Kuza’ya; “Kardaş dediğin böyle olur!” diye onu kucaklayıp alnından öperler. Kimse ona eşkıya demez, “O bir Bedir aslanıdır” artık. Annesinin de hayırduasını alır. “Şu andan itibaren kalemi, cetveli bırakıyor, kurşunla baruta geçiyor, eşkıyalığımı ilan ediyorum. Yol kesen, adam soyan eşkıyalardan değilim ben; öldürmek için sağlam, haklı nedenleri olan bir eşkıyayım” diye açıklar annesine. Peruza da “Kurşun yolların açık olsun oğlum! Çık Siverek’in dağlarına! Öfkemizin kurşunu ol!” diye yolcu eder oğlunu. Şiddetin nasıl meşrulaştırıldığını, övüldüğünü gösterir Osman Şahin. “Öldürmek için haklı neden” bu romanın da ana temasıdır. Bu kültürde barıştan söz etmek, kaypaklık ve korkaklıktır. Yöre halkı oğulları onlara katılsın ister “Öldürmek isteyen ne çok insan varmış dağlarda” diye şaşırır Kuza yüzlercesi onun eşkıya çetesine katılmak istediğinde. Bir kez kan akmaya başladığında artık durdurması zordur, her geçen gün daha fazla büyür intikam duygusu, yenileri katılır, yeni düşmanlıklar kazanılır. Aslında aşiret liderlerinden intikam almaktır asıl istenen fakat sonunda, yoksul köylülerin yıllık emekleri sonucu elde ettiği yiyeceklere zarar vermek, evlerini yakmak, köylüleri daha yoksullaştırmaktan başka bir işe yaramaz. Ölüm başlayınca artık kimin suçlu kimin suçsuz olduğunun da önemi kalmaz. Her bir ölüm aynı intikam duygusuyla meşrulaştırılır. KADININ İNTİKAMI Şahin, romanı bir kadının ağzından yazarak şiddetin başka bir yönünü de görmemizi sağlar. Kadınlar kendileri öldürmedinden içinde biriktirdiği kini kocalarına ve oğullarına aşılar; onların silahı erkeklerdir. Acıyla büyüttükleri çocuklarını zamanı geldiğinde kendi intikamlarını almak üzere doldurulmuş silah gibi düşman üzerine salarlar. Bir çeşit Medea’dır Peruza. Nasıl Medea kocası başka bir kadınla evlenince çocuklarını intikam almak için kullanırsa Peruza da farklı değil. Aslında farkındadır nasıl bir erkek dünyasında yaşadığının, “Kıble’nin, Kabe’nin sahibi onlar. Erkek dinine göre ayarlanmış her şey!” diye söylenir oğullarına. Kuma gelmesini ise ahlak dışı bulur: “Bir kadının kocasını başka bir kadınla paylaşması kadar ahlak dışı bir şey yoktur” diye düşünür. Romanın bir başka kadın karakteri Hori de “Bu dünyada kadın olmaktan zor şey yok” der. Hele onun gibi genç ve dul bir kadının durumu iyice zordur. Bütün kötülüklerin nedeni aslında ezilen kadınların kendi çıkış yolunu bulamamasından kaynaklandığını görürüz Şahin’in romanında. Eşkıya Kuza şiddet, intikam, sevdiğini kaybetme ve doğuda kadın olma üzerine düşünmemizi sağlayan bir roman. Bir soru takılıyor akla: Kaç kişi öldürüldüğünde intikam alınır? Kaç kişinin ölmesiyle biter kan davası? n 6 8 Haziran 2017 KItap