Katalog

ÇETİN BALANUYE’DEN “SPİNOZA’NIN SEVİNCİ NEREDEN GELİYOR?” Reddedilemeyecek bir felsefi teklif Çetin Balanuye’nin “Spinoza’nın Sevinci Nereden Geliyor?” başlıklı kitabı, adından da anlaşıldığı gibi ağırlıklı olarak filozofun “Etik” adlı oylumlu çalışmasından esinlediği bir çerçevede ilerliyor. Yazarın okurla âdeta sohbet ediyormuş gibi geliştirdiği anlatımın yanında, bizzat yaşadığı olaylardan çıkardığı anekdotlar, tanıdığı kişilerden hareketle elde ettiği eğlenceli yaşam dersleri tıpkı kitabın amacına uygun bir biçimde, “neşeli bir söylemle” usul usul ilerliyor. Spinoza ahmet Önel F elsefe kitaplarına nüfuz etmenin zor olduğu yerleşik bir düşünce. Bu kitaplar belli bir ön okumayı ya da disiplini zorunlu kılar. Yardımcı ders kitaplarıyla buluşması zorunlu bir okur kesiminin dışında kalanların ise kesinlikle konuya derin ilgisinin, merakının olmasını gerektirir. Evet, bu genel söylem ve yaklaşımın, özellikle son yıllarda dışına çıkılmaya başlandı sanki. Kimi felsefe içerikli kitaplar, şimdilerde üniversite çevrelerinin, öznel meraklıların da ötesinde, genelde “okur” olarak tanımlayabileceğimiz bir kesime de ulaşıyor artık. Bunun gerekçelerini ilk akla geldiği biçimde sıralamak da mümkün belki; hani yaşadığımız dünyayı daha iyi algılamak, durum ve olayları anlamak ve bir diğerimize daha kolay ulaşmak diye beylik bir biçimde açıklamaya çalışabileceğimiz bu temel olgulara denk gelebilecek has yanıtlar da böyle kitapların bünyesinde mevcut aslında. Çağdaş yazının bir ölçüde yine çağdaş düşünürlerin yaklaşımlarıyla bileylenmiş yapıtları da disiplin dışında kalmış bile olsa sıkı kitap takipçilerini, deyim yerindeyse “kafasını gözünü yara yara” felsefe kitaplarını didiklemeye yönlendirebiliyor. DOĞATANRI SEVGİSİ Bütün bunlar bir yana, son tahlilde ortaya çıkan bir yapıtın, bizatihi kendinden menkul değerler çerçevesinde kendini okutabilme olgusunun da göz ardı edilmemesi gerektiğini belirtelim. Evet, hangi gerekçeden hareketle yazılmış olursa olsun, eğlenceli bir serü ven kitabından tutun da demir leblebi Bunun son örneklerinden biri de bir felsefi metnine değin, çözümleme Çetin Balanuye’nin kaleme aldığı gayretinin temelinde yazınsal işçilik, Spinoza’nın Sevinci Nereden Geliyor? üslup gibi kavramlar daha başat adlı kitap. Balanuye, Akdeniz Üni ölçütler olarak karşımıza çıkıyor. versitesi Felsefe Bölümü’nde Öğretim Günümüzde felsefeye yaklaşımın, Üyesi. Felsefede, özellikle “içkinlik” giderek merakın, yine onu daha oku düşüncesi çerçevesinde çalışmalarıyla nabilir, dahası keyifli metinlerle de ele tanınıyor. Akademik ve popüler düz alınabileceğinin örnekleri kitapçı raf lemdeki çalışmalarının odağında yer larında günden güne daha bir sıklıkla alan düşünürler ise Spinoza, Nietzsche karşımıza çıkıyor. ve Deleuze. Arzunun EtikPolitik Edim leri ve SpinozaBir Ha kikat İfadesi çalışmaları daha önce yayımlandı. Adından da anlaşıldığı gibi kitap, ağırlıklı ola rak Spinoza’nın Etik adlı oylumlu çalışmasından esinlediği bir çerçevede ilerliyor. Kitabı okuduk ça felsefenin yaşamla böylesine buluşmasına şaşırarak (dahası eğle nerek) eşlik edecek ve kendinizi, yaşamınızın da felsefeyle kesişme anlarının derinlemesine tahlilini yaparken bul manız mümkün olacak. Öncelikle metnin, adıyla denk düşecek biçimde ilerleyen “neşeli dili”, okuma ve algılama ko laylığı vermesinin de ötesinde, felsefenin o denli ürkütücü olmadığı nı da biz okurlara kanıt lıyor sanki. Tanıtımında da belirtildiği kitap gibi iki önemli işi birden ba şarıyor: “Öncelikle felse fenin bir dünya görüşü oluşturmadaki gücünü yeniden anımsatıyor. Su gibi akan bir berraklıkla Çetin Balanuye’nin akademik ve popüler düzlemdeki çalışmalarının odağında yer alan düşünürler Spinoza, Nietzsche ve Deleuze. felsefeyi yeniden hayatlarımızın içine sokuyor. Ardından mevcut dünya görüşlerimizin içine saklanmış kederli varsayımlarımızı tek tek açığa çıkarıp onların yerine hem hakikatle daha uyumlu hem de sevinçli yeni bakış açılarını nasıl koyacağımızı gösteriyor. Spinoza, âdeta geçmişten gelip de elimizden tutuyor, esinliyor, yol gösteriyor ve sağ omzumuzdaki melek olup çıkıyor...” Sevinçli, güçlü ve iyi insan olmak ya bir ve aynı şeyse? İşte anlatının temelinde gizlenen sorunun açılımları ile baş başasınız artık. Çünkü DoğaTanrı’yı sevmek ve onu uygun fikirlerle ifade etmek, ahlaki olduğu ölçüde estetik, yararlı ve sevinçli bir uğraş olarak karşımızda duruyor. Spinoza öğretisinde merkezi bir yerde bulunan “conatus” (var kalma çabası), bir biçimde yaşamdaki karşılığını DoğaTanrı fikrinde somutlaştırıyor. Sonuç olarak kitap, bu çabanın sonsuz iştahı ve ısrarıyla hemhal olmuş bireyin izleyeceği rotayla ilgili bir bilgi ve sevinç kaynağı olan Spinoza’nın eşsiz Ethica’sının da bu açıdan değerlendirilmesi gerektiğini öneriyor. FELSEFE YAŞAMIN İÇİNDE Balanuye, bu çalışmasıyla kimi okurlara demir leblebi gibi gelecek bu düşünsel oluşumu, nerdeyse popüler söylemin hoşluğuyla dile getirme becerisi gösteriyor. Okuruyla âdeta sohbet ediyormuş gibi geliştirdiği anlatım, kitabın keyifle okunmasını sağlıyor. Yazarın bizzat yaşadığı olaylardan çıkardığı sevimli anekdotlar, tanıdığı kişilerden hareketle elde ettiği eğlenceli yaşam dersleri, tıpkı kitabın amacına uygun bir biçimde, “neşeli bir söylemle” usul usul ilerliyor. “Evrenin bütünüyle kendi kendini organize eden, tümüyle gelip geçici varoluş deneyimlerinden oluştuğunu fark ederek varlıkların sürekli olarak sahnede görünüp kaybolduğu bu eşsiz kumpanyada rolümüz kadar yer almanın getireceği sevinci yakalayabilir, dahası tam da bu sürgit akış içinde bir görünüp bir kaybolan figürlerden biri olarak o muazzam kozmik tabloda nasıl bir hareketli estetik imaj oluşturduğumuzu kavrayabiliriz.” Evet, yalnızca böyle bir önerme için bile, Balanuye’nin kaleme aldığına benzer yapıtlarla buluşmanın tam sırası. Çünkü felsefe, bir biçimde yaşamımızın yani düşünce ve davranışlarımızın içinde zaten var. Onu, kodlar aracılığıyla açığa çıkarıp anlamlı kılmak ise biz okurlara kalmış bir seçim değil mi? İşe, zaman zaman içimizin kıpır kıpır olmasına neden olan “sevinçle” başlamaya ne dersiniz? n Spinoza‘nın Sevinci Nereden Geliyor? / Çetin Balanuye / Ayrıntı Yayınları / 160 s. 16 13 Nisan 2017 KItap