Katalog

WILLIAM MAXWELL’DEN “HADİ, YARIN GÖRÜŞÜRÜZ” Geçmişin boşluklarını doldurunuz William Maxwell’in kaleme aldığı ve Çiğdem Erkal İpek tarafından Türkçeye çevrilen “Hadi, Yarın Görüşürüz”, The New Yorker’da tefrika edilmiş ve ABD’de 1980’de kitap olarak yayımlanmıştı. Maxwell, romanda sarsıcı anıları yeniden gözden geçirme, hatta baştan bir daha kurma temaları etrafında dolaşırken adi bir suçun ve adli bir vakanın yanına, zihnin kişiye geçmişle ilgili oynadığı oyunları da koyuyor. alİ bulunmaz [email protected] S aygın kurumlar, insan yetiştirdiği gibi işini en iyi şekilde yapanları da göreve getirir. Kurumsallaşma ve bir gelenek oluşturma böyle doğar. The New Yorker, ABD’nin saygın kültürsanat dergisi. Sayfalarından geçen yazarların haddi hesabı yok. Kadrosunda bulundurduğu kişilerin (ki bu eskiden daha belirgindi), işinin ehli olmasını bekleyen bir yapıya sahip. Yirminci yüzyılın hemen başında (1908’de) doğan, 2000’de aramızdan ayrılan William Maxwell de The New Yorker’da görev almış önemli bir isimdi. Gerçi Amerikan edebiyatını bir bütün olarak ele alan kitaplarda veya “hap” diye nitelendirilebilecek kaynaklarda ismine pek rastlamasak da daha ayrıntılı araştırmalarda Maxwell’in romancı, denemeci, çocuk kitabı yazarı, edebiyat tarihi araştırmacısı gibi sıfatlarıyla yer aldığını görebiliriz. Ancak onun asıl ayırıcı özelliği editörlüğü ve kısa hikâyeciliği. “KISA ÖYKÜNÜN KARARGÂHI” Maxwell, 1936’dan 1975’e dek The New Yorker’da kurgu editörü olarak çalıştı. Onun döneminde dergide, yazarlarla beraber düşünme geleneği yerleşti. Maxwell, hem bir yazar hem de editör olduğu için meseleye her iki taraftan bakıp eksiklikleri ve fazlalıkları hızla görüp gönderilen metinler üzerinde ağır ağır çalışarak onları kaleme alanlara öneriler getiriyordu. Aşırı sanatsal bulduğu öyküleri, yazarlarıyla tekrar değerlendiren Maxwell, bu nedenle âlemde “yazarı tekrar yaratan editör” diye anılıyor ancak bunu yaparken yazarlara saygıyı elden bırakmıyor; metinlerin doğal yapısı ve akışını bozmamaya özen gösterdiğinden döneminin otoriteleri tarafından konusunda yetkin birkaç isimden biri olarak niteleniyor. Beraber çalıştığı yazarlara kaybediş ve dramatik değişimlerden bakınca neden böyle onurlandırıldı oluştuğu örneklerle anlatılmış ve ya ğını rahatlıkla anlayabiliyoruz: Frank zarın hayattakileri, kendi süzgecinden O’Connor, Vladimir Nabokov, J. D. geçirerek metinler yoluyla bir anlamda Salinger, Mavis Gallant, John O’Hara, hayatın dışına taşıdığı ifade edilmişti. Shirley Hazzard, Eudora Welty, Larry Yine birlikte çalıştığı yazarlardan Woiwode ve Isaac Bashevis Singer. Bu Mavis Gallant ise onunla ilgili küçük isimlerden Eudora Welty, Maxwell için bir anekdot paylaşmıştı yıllar önce: “O, kurgu yazarlarının karargâhıdır” İlkinden başlayarak neredeyse tüm demişti. Bunu söyleyişinden yıllar son öykülerini okuyan Maxwell’e borcunu ra art arda yayımlanan biyografilerde ödeyemeyeceğini söyleyen Gallant, Maxwell’in kurgu metinlerinin altyapı zihninin karmakarışık olduğu gün sının ya da temalarının çocukluk, aile, lerde onun kendisine yol gösterdiğini ve desteğini hiç esirgemediğini belir tiyor. 1950’de tanış tıklarında, Gallant yazar olmak ve Paris’e taşınmak isteyen, Kanada’da ismi bili nen bir gazeteci. Max well ise elinden çay laklarınkiyle birlikte ünlü yazarların öykü leri geçen bir The New Yorker editörü. Yakın çevresi Gallant’ı vaz geçirmeye uğraşırken Maxwell, akıntının tersine giderek onu yazmaya teşvik edip ne yapmak istiyorsa hemen yapması ge rektiğini söylüyor. Bu tavır karşısında, hem şaşırıp hem de büyük bir mutluluk duyan Gallant, Maxwell’in bir bunalım ânında yetişip kendisini ku şatmadan kurtardığını söylüyor. O dönemin edebiyat çevrelerin deki kimi yazarlarca bir “aziz” olarak nite lenen Maxwell, Gal lant içinse “aklından geçeni yapmacıksız biçimde söyleyen, kar şısındakinin istek ve fikirlerine önem veren değerli bir insan”. Bu Maxwell, “yazarı tekrar yaratan editör” diye anılıyor ve yazarlara saygıyı elden bırakmıyor... iki örnek, Maxwell’e neden “genç yazar dostu” ve “akıl hocası” dendiğini kanıtlıyor. Maxwell’in böyle nitelenmesinin bir başka nedeni daha var aslında: Barbara Burkhardt, William Maxwell: A Literary Life isimli biyografide yazar için “kurgunun damarlarında gezinmiyor, onun yollarını meydana getiriyor” demişti. Maxwell’in, hem kendi dönemindekilere hem de günümüzün ABD’li romancılarına ilham veren bu özelliği yazdığı metinlerde hayli belirgin. Kısa öyküleri, romanları ve çocuk kitaplarındaki omurgası sağlam anlatımının kaynağında bu var. Dolayısıyla Burkhardt, doğru bir noktayı yakalayarak onun yazarlığının nirengi noktasını tespit etmiş. Burkhardt’ın sözünü doğrulayan metinlerinden biri olan ve Robert Fitzgerald’a ithaf ettiği Hadi, Yarın Görüşürüz, Maxwell’in Türkçeye çevrilen ilk kitabı. 1980’de ABD’de yayımlanan roman, The New Yorker’da tefrika edilirken okurların ve eleştirmenlerin dikkatinden kaçmamıştı. Kitaplaştığında ise edebiyat tarihinin en önemli romanlarından biri olarak nitelenmişti. “GEÇMİŞLE İLGİLİ YALAN SÖYLERİZ” Maxwell’in tüm bunlara ek olarak sayılması gereken bir özelliği de cümle ishaline tutulmaması. Hadi, Yarın Görüşürüz, bunun tipik bir örneği; şeması sağlam olan ama şematik ve tekdüze metinler kaleme almayan yazarın tam da bu yanını simgeliyor roman. Sarsıcı anıları yeniden gözden geçirme, hatta baştan bir daha kurma temasının ağır bastığı Hadi, Yarın Görüşürüz’de Maxwell, adi bir suçun ve adli vakanın hemen yanı başına zihnin geçmişteki boşlukları doldurma oyununu koyuyor. Ayağı kırlara ve tarım arazilerine basan yazar, romanın hemen açılışında okuru maktul ortakçı Lloyd Wilson’la yüzleştiriyor. Cinayetin işlendiği yer, yazarın doğduğu, Illinois’a bağlı; insanların çoğunlukla birbirini tanıdığı ve evlerin kapılarının sadece hırsızlara >>karşı kilitlendiği Lincoln. Kendi çocukluğunda da muhtemelen 12 2 Şubat 2017 KItap