Katalog

Mo Yan’den “Yaşam ve Ölüm Yorgunu” Çin Sosyalizmi üzerine “Yaşam ve Ölüm Yorgunu”, Çin sosyalizminin ana politikaları, aşamaları ve nihayet 1980’lerde başlayan dönüşümü üzerine kurulu. Bu süreçler önceki romanlarında olduğu gibi köylü bir aile üzerinden aktarılıyor. Toprak ağalığının sonu, komün sistemi, 1950’lerde Sovyetler Birliği ile işbirliği ve Sovyet yardımları, Büyük İleri Atılım Politikası, tarımda makineleşme, hayvan gücünün yerini traktörlerin, ahşap pullukların yerini çelik pullukların alması, Kültür Devrimi sırasında devrim karşıtlarının itibarsızlaştırılması, yerel düzeyde aşırılığa varan uygulamalar ve ölçünün kaçması ve bir tür yerel derebeylerin türemesi, kitapta işlenen başlıca konular. r Prof. Dr. Seriye SEZEN (1) ao’nun önderliğinde sosyalist devrim başarıya ulaştığında, Çin, yüzde 90’ı köylerde yaşayan, işgücünün ve ekonominin tarımdan beslendiği, toprağın toprak ağalarının elinde toplandığı bir tarım toplumudur. Feodal mülkiyet ve toplumsal yaşam düzenini değiştirmeyi hedefleyen sosyalist rejim, öncelikle toprağa el koyarak yoksul köylülere dağıtmış ve izleyen dönemde toprağı kamulaştırarak 1980’lere kadar sürecek komün sistemini kurmuştur. Komünler üretim takımlarından, üretim takımları da üretim tugaylarından oluşturuyordu. Ailelerin günlük gereksinmelerini karşılamak için ayrılan küçük parseller dışında toprak ortaklaşa işlenmeye başlanmıştır. Komünler, üretim birimi olmanın ötesinde aynı zamanda toplumsal yaşamın örgütlendiği ve sağlık, eğitim, barınma gibi hizmetlerin üretildiği birer yönetsel birimlerdir. Toprak mülkiyetindeki bu tarihsel dönüşüm, Mo Yan’in Türkçeye çevrilen üçüncü romanı Yaşam ve Ölüm Yorgunu’nun başlangıcını oluşturuyor. Bir Budist yazıtından esinlenerek adını verdiği romanında yazar sosyalist Çin M tarihine odaklanmış. Sosyalist dönemin, devrimden başlayarak geçirdiği evrim, Shandong Eyaleti Gaomi Kuzeydoğu Bucağının Ximen köyünde yaşayan Ximen ailesi üzerinden öyküleştiriliyor. Romanın ana kahramanı ve anlatıcısı Ximen köyünden toprak ağası Ximen Nao. Ximen Nao, karısından çocuğu olmadığı için iki kuma (2) getirmiş, ilk kumadan iki çocuğu olmuş ve devrimle birlikte öldürüldükten sonra eşek, boğa, domuz, köpek, maymun ve nihayet bir erkek çocuk olarak tekrar tekrar dünyaya yeniden gelen bir karakter (3). Bir diğer merkezi karakter, Ximen Nao’nun evlatlığı olan ve ölümünden sonra onun ikinci karısıyla evlenen Lan Lian. Lan Lian, adeta sosyalizme karşı pasif direnişe geçerek tüm baskılara rağmen komüne katılmaz ve üretimini, küçük toprağında bağımsız bir çiftçi olarak dönem boyunca sürdürür. Mao komünlere katılımın gönüllü olduğunu söylemiştir; o halde der Lan “Kimse beni zorlayamaz ancak Başkan Mao isterse komüne katılırım.” 1967’den 1981’e kadar küçük arazisinde bağımsız çiftçiliğini sürdürür ve “göze kaçmış bir toz parçası ya da parmağa batmış bir kıymık gibi halk komününün o geniş arazisi arasında” durur kalır. Yazarın kendisi, gelecekte ünlü bir yazar olarak betimlenen Mo Yan de öykünün ana karakterlerinden biridir. Mo, kendisini, aşırı meraklı, bulduğu her şeyi okuyan, inceleyen, güçlüklerden yılmayan, palavracı bir tip olarak çizer ve yer yer kendisiyle dalga geçer. ÇİN SOSYALİZMİNİN ANA DURAKLARI VE ÖRTÜK ELEŞTİRİSİ Yaşam ve Ölüm Yorgunu, Çin sosyalizminin ana politikaları, aşamaları ve nihayet 1980’lerde başlayan dönüşümü üzerine kurulu. Bu süreçler önceki romanlarında olduğu gibi köylü bir aile üzerinden aktarılır. Toprak ağalığının sonu, komün sistemi, 1950’lerde Sovyetler Birliği ile işbirliği ve Sovyet yardımları, Büyük İleri Atılım Politikası, tarımda makineleşme, hayvan gücünün yerini traktörlerin, ahşap pullukların yerini çelik pullukların alması, Kültür Devrimi sırasında devrim karşıtlarının itibarsızlaştırılması, yerel düzeyde aşırılığa varan uygulamalar ve ölçünün kaçması ve bir tür yerel derebeylerin türemesi, kitapta işlenen başlıca konular. Sözcükler, barbarlığın karşısındaki güzellik. Devrim, eski sistemin iktidar sahiplerini (toprak ağaları, zenginler) yok ederken yerel sosyalist güç odaklarını ortaya çıkarır. Bunun bir örneği, hükümet ofisiyle yetinmeyip bahçedeki kayısı ağacını, hatta “Mavi Yüz”(4) lakaplı üvey babasının yüzünü kızıla boyatacak kadar biçimselliği kutsayan bir Kızıl Muhafız olarak betimlenen Ximen Nao’nun oğlu Jinlong’dur. Bir toprak ağası olduğu için devrim sonrasında kurşuna dizilen Ximen Nao, bir eşek olarak yeniden yaşama döndüğü Büyük İleri Atılım döneminde bu kez, aç köylüler tarafından eti için parçalanarak öldürülür. Kültür Devrimi ise yaşlı kadroların ağzından, kan ve gözyaşının bolca aktığı dünyadaki cehennem olarak nitelenir. Sosyalist dönemde yaşananlar, Mo’nun diğer romanlarında olduğu gibi politik bir dille ve doğrudan değil; dolaylı, ironik, doğal ve hatta mizahi bir anlatımla yapılır. Mo’nun anlattıkları Çin kırsalı insanlarıdır; onların doğayla, hayvanlarla, kendileriyle ve nihayet rejimle ilişkileridir. Bu ilişkiler üzerinden ve hayvanların ağzından, rejimin politikaları anlatılır, eleştirilir, okuyucunun ilişkilendirmesine ve değerlendirmesine bırakılır. Üst düzey yöneticiler, devlet ve parti liderleri ve büyük kentler yoktur. Mao yalnızca, verdiği bir talimat ve ölümüyle, sevilen ve halkın güven duyduğu, ölümünün üzüntüyle karşılandığı bir lider olarak yer alır. Bu eleştirel yaklaşım, aynı zamanda devrimin ekonomik ve toplumsal yaşama kattığıyla ile dengelenir: Sosyalizm yalnızca eski rejimin mülkiyet ilişkileriyle değil Toprak mülkiyetindeki bu tarihsel dönüşüm, Mo Yan’in Türkçeye çevrilen üçüncü romanı Yaşam ve Ölüm Yorgunu’nun başlangıcını oluşturuyor. S A Y F A 8 n 2 T E M M U Z 2 0 1 5 C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 3 2 4