Katalog

K itap İçin...147 SELÇUK ALTUN ‘Yazarlar Batı toplumlarının dilencileridir’ “Tunç Yalman’ın anısına” 3626 20.03.15! Bir sahaf, önemli tiyatro adamı Tunç Yalman (19252006) kitaplığından çıkma ganimeti olduğunu söyleyince derhal oraya ışınlandım. Babası simge gazeteci ve yazar Ahmet Emin Yalman’a (18881972) ve kendisine imzalı (Salâh Birsel, Faik Baysal, Bedri Rahmi Eyüboğlu) kitaplar edindim. Fransızca bir oyun kitabında annesi, gizemli kadın ve çevirmen Rezzan Yalman’ın dolma kalemle adı yazılı diye onu da kaptım. Sahaf, derken gönülsüz bir şekilde önüme bir karton kutu koydu; içindeki yorgun İngilizce kitapların beheri on liraydı. Kutunun içeriği incelendiğinde Tunç Yalman’ın bir bibliyofil olduğu da anlaşılıyordu. Dikkatimi çeken ilk kitap “A Street Car Named Desire”ın (İhtiras Tramvayı) ciltli, ilk baskısıydı (1947). Bir düzine de İngilizce kitap alıp okuma/ yazma evime döndüm. Abebooks.com sitesinde yaptığım araştırmada, kitapların en ucuzu paramızla 150 lira iken Tennessee Williams’ın “A Street Car Named Desire”ı, kitabın kondisyonuna göre ederi 30009000 lira arasında değişiyordu. Çokbilmiş sahafı aradım, “Nasılsın?” dedim. “Nedenini bilmediğim bir sıkıntım var” dedi. “Nedenini şimdi öğreneceksin” diyerek durumu açıkladım. Cıyak, cıyak söylenirken telefonu keyifle kapattım. 3627 Kutunun kenarında, herhalde 1960’lardan kalma, tek perdelik “Votka” adlı oyundan iki kopya vardı. Tunç Yalman yazdığı oyunu Yıldız Kenter’e ithaf etmişti. Sahaf onları gereği için bana armağan etti. Teksti sürüklenerek okudum, diğer kopyasını Ali Poyrazoğlu üstada yolladım. O da okuyup etkilendi, “En azından yayımlanması” gerekir kanısındaydı. Tiyatro uzmanı, değerli hocam Prof. Oya Başak’ı aradım, elimdeki kopyadan kendisine fotokopi çekilmesini istedi. Tunç Yalman’ın yönetmen, yazar, çevirmen, eğitmen ve oyuncu olarak tiyatro dünyamızın en önemli kilometre taşlarından olduğu görüşündeydi. 3628 Tunç Yalman’la, kuzeni Ali Yalman’ın evinde tanışmıştım. Centilmen ve bilge bir duruşu vardı. Robert Kolej’den sonra tiyatro okumak için Yale Üniversitesi’ne gitmişti. Oysa babası Ahmet Emin Bey onun Vatan gazetesinin başına geçmesini istiyordu. Bir süre gazetenin kültür, sanat ve gezi sayfalaS A Y F A 1 0 n 2 rıyla uğraştıktan sonra gazeteciliği benimseyemediğini babasına açıkladı. Bunun üzerine ona yapılan mali yardım kesilince Amerika’ya dönmüş ve üç yıl boyunca New York’ta bir apartmanın küflü bodrum katında yaşarken dondurmacılık yapmıştı. Sonra, Amerika’nın en önemli sahnelerinde yıllarca yönetmenlik yaptı, Broadway’de bir oyun yöneten ilk ve tek tiyatrocumuzdu. “Anılarınızı yazsanıza” dediğimde acı acı gülmüştü… 3629 “Cervantes, Flaubert, Schopenhauer, Melville, Whitman, Stevenson veya Spinoza’dan bir kitap okumak, seyahat etmek veya âşık olmak gibi güçlü bir deneyimdir.” Jorge Luis Borges (Yukardaki methiyede “orgazm” sözcüğü neden mi yok? Çünkü Borges için aseksüel derlerdi.) 3630 Bir ciddi ödül önerisi: “Sait Maden – Yılın En İyi Kitap Kapağı Ödülü.” (Tasarımcı, çizer, hattat, şair, yazar, çevirmen ve estet Sait Maden’den bir romanıma kapak yapmasını rica etmediğime hâlâ hayıflanırım.) 3631 Size kapatılma olasılığı bulunmayan bir iletişim ağı önereceğim: “AntiSosyal Medya.” 3632 Hangimizin evinde bir Redhouse İngilizceTürkçe sözlüğü yoktur ki? 1969’da üniversiteye girince edindiğim Redhouse’ı halen saklarım. O sözlüğü ilk hazırlayan James Redhouse (18111892), maceraperest bir İngilizdi. İstanbul’da kaldığı sekiz yılda Türkçe, Arapça, Fransızca ve Farsça öğrenmiş; Osmanlı, İranlı ve İngilizlere çevirmenlik yapmıştı. Bilahare İngiltere’de dışişlerinde değişik görevlere atanmış (Casus?) ve 1855’te Kırım Savaşı’na katılmıştı. 1860’da Amerikalı bir vakıf için “A LexiconEnglish and Turkish” sözlüğünü kotarmıştı. Bir kitap müzayedesinde ilk baskı sözlüğü (1861) çıkış fiyatından (300 lira) edindim. Yayımcısı Bernard Quaritch Londra’da sahaflık yaparak ayakta kalmaya çalışıyor. (Umberto Eco’ya göre dünyanın en iyi sahafıdır.) 3633 “This is not the End of The Book”tan – U. Eco / J.C. Carriere: İnsanlığı önümüzdeki 15 yıl içinde sarsacak dört olağanüstü olay: 1) Bir varil petrolün fiyatının 500 dolara çıkması, T E M M U Z 2 0 1 5 Kedittin Direniş – Ferhan Şensoy, Ortaoyuncular Yayınları/ Celile – Neşe Doster, Destek… (Ferhan Şensoy’un her yeni kitabı benim için bir kutlama nedenidir.) 3638 Küresel kültürazzi: Vanlı göçmen ressam Vosdanig Manuk Adoyan, Amerika’da adını Arshile Gorky’e çevirir ve soranlara Maksim Gorky’nin yeğeni olduğunu söylerdi. Oysa Gorky de bir takma addı. / Beethoven evinde tertip ve düzene önem vermezdi. Bir ziyaretçisi, bir kez piyanosunun altındaki lâzımlığın boşaltılmamış olduğunu iddia etmişti. / Filozof Jacques Derrida, Ecole Normale Superieure’a giriş sınavlarında iki kez başarısız olmuştu. / Van Gogh intihara teşebbüs ettiği tabancayı, resim yaparken kendisini rahatsız eden kargaları kaçırmak için diyerek ödünç almıştı. / “Yazarlar, Batı toplumlarının dilencileridir” derdi Octavio Paz. / Picasso, Cezanne, Matisse, Braque, Bonnard ve Renoir; altısı da Ambroise Vollard’ın portresini yapmışlardı. / Ambroise Vollard (18661933), döneminin en önemli sanat galerisi sahibiydi, aynı zamanda koleksiyoner ve yayıncıydı. / Komedyen Jimmy Walker’a göre kitaplar, kız tavlarken hiçbir işe yaramazlar. / Valery, Andre Gidé’e, “Ilyada’dan daha can sıkıcı bir kitap biliyor musun?”… 3639 “Dua etmek, yaşamın anlamını irdelemektir.” Ludwig Wittgenstein (Wittgenstein gözde filozofumdur. “İnsanların birbirlerini dinleyip anlamamasının sonucu felsefe doğmuştur” derdi.) 3640 “Olağandır üç ozan arasında anlaşmazlıklar çıkması. Şiir süren bir şey çünkü. Mesela benim ‘Tohum’ şiirim çıktı. ‘Tohum’ şiirini yazmamdan Oktay Rifat da Orhan Veli de hoşnut olmadılar. Garip anlayışından ayrılmam onları üzdü sanırım.” Melih Cevdet Anday, 1984 3641 Pinokyo tahtadan bir çocuk olduğunu nasıl mı öğrendi? Eli ateş alıp yanmaya başlayınca! 3642 08.05.15! Amerikalı bir editörle buluşmak üzere Sultanahmet’te yürüyordum. Meydanda palabıyıklı bir kestanecinin, “Chestnut, Chestnut” diye böğürmesiyle irkildim. Chestnut’ın ikinci hecesini bastırarak tuhaf bir efekt yaratıyordu. Birden aklıma Helen Shapiro’nun 1963’te meşhur ettiği “Not Responsible” melodisi geldi, dilime yapıştı. Şevket Uğurluer (doğ. 1938) parçayı elli yıldır söylüyor. Altmış yaş üstü okurlar, hadi şimdi de biz birlikte söyleyelim. Bir, ki, üç! “Please don’t look at me with your hungry lips no, no, no / Please don’t thrill me with your fingertips no, no, no / Please don’t say the sweet things that you say because I get carried away / And then I’m not, not responsible, not not not responsible… 3643 Nisan yazımda, “Ernest Hemingway ile doktor olan babasının aynı tabancayla intihar ettiğini bir Roger Grenier (doğ. 1919) denemesinden henüz okudum” demiştim. Titiz okurum, bibliyofil / yazar Taner Ay, 2 Nisan sabahı derhal bir mesaj yollamış. Diyor ki: “Roger Grenier hatalı olmalı. Çünkü Hemingway’in babasının bir K İ T A P S A Y I 1324 Tunç Yalman (19252006) 2) Suyun, petrol gibi bir ticari ürün durumuna gelmesi, 3) Afrika’nın bir ekonomik güç durumuna gelmesi ve 4) Kitabın ortadan yok olması. Film yönetmeni Bunuel, 1930’larda her şeyin altından kalkabilecek üç yönetmen var derdi: Chaplin, Walt Disney ve Rene Clair. Regis Debray, “Yunan ve Romalılar vejetaryen olsa ne yapardık?” der. Çünkü klasik edebiyat hayvan derilerinden yapılan parşömenlere yazılırdı. 3634 22.04.15 tarihli International New York Times’a göre yalnızca kahve ve kek satan Starbucks zincirinin piyasa değeri, 72 milyar dolardır (187 milyar lira). (“Kahve Dünyası” zincirimizin tüm küresel markalardan daha doyurucu olduğu görüşündeyim.) 3635 (K)ALEM… (S)İLGİ… 3636 “Her Gölge Titrer”den – Süreyya Berfe: ÜRPERİRDİ uyuyan kırlangıç yavrusu Açıp açmayacağını bilmeyen çiçekler gibi göğe uzak mı yakın mı Yavaş yavaş bilemiyorum 3637 Kitap Önerileri: Metinler – Nilgün Marmara, Everest / Şeytanın Sevdiği Ayetler – İsmail Pelit, Raskol’un Baltası / Cahil – Ferit Edgü, SEL / Bir Müddet Aranızda Olamayacağım – Ali Ö. Özkarcı, 160. Km / Eleştirmenin Arzusu – Hüseyin Cöntürk, YKY / C U M H U R İ Y E T