Katalog

RENKLER n SESLER n HARFLER AYTÜL AKAL ÇİĞDEM GÜNDEŞ MAVİSEL YENER MUSTAFA DELİOĞLU n n n Kitap Gölgesi Masal masal içinde Ahmet Ümit’in kaleme aldığı “Masal Masal İçinde”, Anadolu kültüründen yola çıkarak dünyanın bütün çocuklarına seslenen bir kitap. r Mavisel YENER Adam’ın öyküsünü öğrenmek üzere yola çıkıyorlar, biz de masalı adımlamaya başlıyoruz. BEŞ MASALLA YOLCULUK Bu uzun yolculuk, içinde beş masalı daha barındırır. Kör Adam’ın köyüne gittiklerinde Kör Adam, Padişah ve Vezir’e çok merak ettiği Kuyumcu’nun öyküsünü öğrenip kendisine anlatmaları şartıyla kendi öyküsünü dile getireceğini söyler, sırrını vermez. Kuyumcu’nun köyüne gittiklerinde Kuyumcu da onlara, Demirci’nin öyküsünü öğrenmeleri şartıyla kendisininkini anlatacağını ifade eder. Demirci’nin köyüne gittiklerinde Müezzin’in öyküsünü, Müezzin’in köyüne gittiklerinde Şapkacı’nın öyküsünü öğrenmeleri gerekir. Böylece Padişah ile Vezir, Şapkacı’nın köyüne gelene kadar kahramanların sırlarla örülü öykülerini öğrenemez. Şapkacı’nın köyüne geldiklerinde Şapkacı, Kör Adam’ın, Kuyumcu’nun, Demirci’nin, Müezzin’in öykülerini dinleme şartıyla kendi öyküsünü anlatmayı kabul eder. Şapkacının öyküsü öğrenildiğinde dönüş yolculuğu başlamış olur. Sırayla tüm kahramanların kentlerine yeniden uğrayıp gizler öğrenilir, saraya dönülür. Padişah gizlerini öğrendiği beş kahramanın düştüğü yanlışlıklara düşmemek için onların sarayda hep yanında kalmalarını ister. Kör Adam, Kuyumcu, Demirci, Müezzin, Şapkacı, Padişah, Vezir farklı yapılara sahip karakterler olarak çizilmiş. İnsana özgü nitelikleri yansıtmada araç olarak seçilen bu karakterlerin gelişimini izlerken, okurun da içine dönüp bakmasına olanak sağlanmış. Bu karakterlerin kentlerine yolculuk yaparken onların hikâyelerini dinlerken çocuk okurun onlarla özdeşim kuracağı, kimi zaman düşsel arkadaşlar edineceği göz ardı edilmemiş. Aç gözlülük, sinirlilik, sabırsızlık, sözünü tutamama, paylaşmayı bilmeme, kıskançlık, kin tutma, önyargı gibi eleştirilebilecek yanları olan beş karakterle de vedalaşırken “anlamış ve sevmiş” olarak ayrılacaktır çocuk okur. Bunu başarmak çocukkitap ilişkisini kalıcı kılma bağlamında önemlidir. İletileri didaktik olmadan, sezdirerek vermiş Ahmet Ümit. Yapıtın Anadolu masallarıyla ilişkisi, masal öğelerinin toplumsal cinsiyet açısından değerlendirilmesi, yazarın yetişkin romanlarıyla Masal Masal İçinde’nin ortak paydası gibi konular bu yazının hacmini aşar; akademisyenlerin dikkatini çekmesini dileyelim. TERS KÖŞEYE YATIRAN ŞAŞIRTICI KURGU Yazınsal nitelikli çocuk kitaplarında çok katmanlılığın yanı sıra, merak öğesinin dengelenmesi de önemli. Masal Masal İçinde, bunun başarılı bir örneği. Padişah ile Vezir’in beş kente gidişlerinin anlatıldığı bölümde olayların gizemi çözülmez, bu da “gerilim”i artırır. Sırlar dönüş yolculuğunda bir bir çözülürken çocuk okur kitabın sonuna kadar heyecanın çekim alanında kalır. Masalların sonunda ters köşeye yatmak da okurun hoşuna gider, önyargılarıyla yüzleşmiş olur. Yazarın yetişkin kitapları gibi bu masallar da senaryolaşmaya öylesine uygun ki… Ne yazık ki çocuk filmi yapılamıyor ülkemizde, bu da başka bir yazının konusu olsun... Ahmet Ümit’in giriş seslenişinde söz ettiği “kızının gönlünü hoş tutmak için bir masalcı tutmaktan çekinmeyen” dede bile bu masala dâhil aslında. O dedenin anlatılmayan masalı, bir de bakmışız Ümit’in yeni kitabında çocuklara gülümsemiş… Evvel zaman içinde kalbur saman içinde, bu dileğim dilimden gökyüzünün kulağına… n www.maviselyener.com Masal Masal İçinde / Ahmet Ümit / Resimleyen: Oğuz Demir / Everest Yayınları / 2015 / 157 s. / 9+ C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 3 2 4 M asal Masal İçinde, 1995’te Cem Yayınları’ndan çıktı. Kitabın yolculuğu da kurgudakine benzedi, beş farklı durağı oldu. Kitabın beşinci yayınevi Everest. Edebiyatımızın değerli kalemlerinden Ahmet Ümit’in çocuklar için iki yapıtı var: Masal Masal İçinde ve Olmayan Ülke. Yetişkinler için yazanların çocuk edebiyatında başarılı olabilmesi her zaman olası değil. Çünkü çocuk edebiyatı farklı dinamikleri de içinde barındıran bir tür. Kimi yayınevlerinin, okur kitlesi “kalabalık” olan yazarlara “ısmarladığı” çocuk kitaplarının neden kalıcı olamadığını bir başka yazıya bırakalım. Ahmet Ümit’in, ağırlıklı olarak yetişkinler için üreten biri olmasına karşın, çocuklar için ortaya koyduğu metinler, sözünü ettiğim dinamikleri içeriyor. Onun ustalıklı kalemi çocukların kulağına sıcacık fısıltılarla yaklaşıyor. İşte tam da bu nedenle Masal Masal İçinde, bunca yıldır çocuklar tarafından sevilerek okunuyor. Ümit, çocuk okurun ilgi ve gereksinimlerini kuşatan bir anlayışla yaklaşıyor çocuk edebiyatına. Metinde “her şeyi bilen” rolüne soyunmuyor; araştırmacı bakışını, çocuklara ilgi çekici biçimde, onları denek değil “insan” yerine koyarak geniş sözcük dağarcığını imbik imbik vererek yansıtıyor. KIZI İÇİN MASALCI TUTAN DEDE Ahmet Ümit, Masal Masal İçinde’nin ilk sayfalarında, kitabın yazılış öyküsünü okurla paylaşmış. Bu paylaşım çocuk okurun ilgisini çekecek, her kitabın bir arka planının olduğunu düşündürecek, merak ettirecektir. Bu vesile ile halk bilimci, masal derleyicilerimiz P. Naili Boratav, Eflatun Cem Güney, Tahir Alangu, Naki Tezel, Hasan Latif Sarıyüce, Oğuz Tansel isimlerini de anmış olalım. Ahmet Ümit diyor ki “Bu kitaptaki masalları annemden dinledim. Annem de küçükken bir masalcıdan dinlemiş. Dedem kızının gönlünü hoş tutmak için bir masalcı tutmaktan çekinmemiş anlaşılan. Annem daha pek çok masal dinlemişti ama hepsini anımsamıyordu. Bana da anlatmış, ben de anımsamıyordum. Aslına bakarsanız bu kitaptaki masalları da çoktan unutmuştum. Yıllar sonra Antep’e baba evine döndüğümde, biraz da rastlantı sonucu annem yeniden anlattı bu masalları. Masalların güzelliği karşısında şaşkınlığa düştüm. Annem çok iyi bir masal anlatıcısıydı ama beni etkileyen yalnızca annemin tatlı dili değildi. Masalların güzelliğindeki giz, çarpıcı kurgusuyla içeriğindeki yoğun anlamda saklıydı. İnsanoğlunun kişiliğindeki temel özellikleri öylesine gerçekçi bir biçimde gözler önüne seriyordu ki bu anlatım karşısında hayranlık duymamak olanaksızdı. Masalları yeniden dinlediğimde, bunların mutlaka yazılması gerektiğini düşündüm. Beni bu düşünceye iten nedenlerin başında, görsel anlatımın egemen olduğu günümüz dünyasında, sözlü anlatıya dayalı bu masalların unutulup gideceği endişesi S A Y F A 2 0 n 2 yer alıyordu. Yazmaya bu yüzden başladım. Kimi yerlerini geliştirip değiştirerek ama masalların özüne dokunmadan. Sanıyorum sözlü anlatılarda yaşanan serüven bu masalların da başına gelmiştir. Her dinleyen, her anlatan kendinden bir şeyler katarak masalları zenginleştirmiş ya da zayıflatmıştır. Oldukça iyi bir anlatıcı olan annemin düş dünyasını katarak zenginleştirdiği masalları büyük bir keyifle yazıya döktüğümü belirtmeden geçemeyeceğim.” Gidişini ve dönüşünü okuduğumuz ilginç bir yolculuk bizi bekleyen. Kitabın ilk sayfalarına bir Padişah buyur ediyor okuru. Bu Padişah halkının mutluluğunu isteyen, savaş meraklısı olmayan, çalıp çırpmayan, ülkesini gözeten biri. Tek kusuru, övünmeyi pek sevmesi. Dalkavuklar her devirde var tabii; padişah övündükçe onlar alkışlayıp duruyor. Bu duruma üzülen tek kişi Vezir. Vezir, Padişah’ın aptal yerine koyulmasına dayanamıyor, onun böbürlenmekten vazgeçmesini istiyor. Padişah’a dünyada pek cömert insanların olabileceğini ispatlamak istediğini söylüyor. Padişah bu teklifi kabul ediyor. Böylece, Vezir ile Padişah saraydan bir köy uzaklıktaki Kör Ahmet Ümit Masal Masal İçinde’nin ilk sayfalarında, kitabın yazılış öyküsünü okurla paylaşmış. Bu paylaşım çocuk okurun ilgisini çekecek, her kitabın bir arka planının olduğunu düşündürecek... T E M M U Z 2 0 1 5