Katalog

Jonathan Holt’tan “Yüz Karası” Bazı sırlar öldürür r Ali BULUNMAZ Jonathan Holt, Yüz Karası’nda bol karakterli ve birbirinin içine geçmiş olaylarla örülü yakın tarih fotoğrafı sunuyor. Holt’un siyasi, dini, ekonomik ve etnik şiddetin kol gezdiği Bosna Savaşı’yla ilgili araladığı kapı aynı zamanda çokuluslu kirli ilişkiler ağını ifşa ediyor. uğraştığı bu isim Carnivia’yı oluşturduğunda, sitenin işlevini “Galileo ‘Matematik, Tanrı’nın evreni yazdığı dildir’ demişti; ben de saf ama matematiksel ilkelerden, sanal bir dünya programlamanın ilginç olacağını düşündüm, insanların o dünyayla ne yapacağı ise onlara kalmış” diyerek açıklıyor. Buradan anlıyoruz ki Holt, romanında ayrı gibi duran pek çok konu ve kahramanı yan yana getirerek ince bir kurgu yaratmış. Dahası var: Teğmen Boland, İtalya’ya ABD’nin Bosna Savaşı’ndaki rolünü araştırmaya gelen gazeteci Barbara Holton’a yardım etmeye uğraşıyor. Her şey iç içe geçmiş durumda. Bir cinayet, cinayeti soruşturan dedektifler, kimi gizli çıkabilecek nitelikteki olaylar bunlar. Elbette bir tesadüf olmaz ya da “yanlış” zamanda doğru yerde bulunan birileri işe “çomak sokmazsa.” Örneğin gazeteci Barbara Holton’ın Bosna araştırması ya da Daniele Barbo’nun kurduğu internet sitesinin varlığı. Bu isimlerin çabaları kimi öldürücü sırların önce öğrenilmesini sonra da paylaşılmasını sağlayıp kendileri de dahil pek çok insanı zora düşürünce ortam hareketleniyor: “Daniele resmi mercilerden gördüğü eziyetin ardında yatan nedenin Carnivia’nın içinde bir yerlerde östere göstere gelen bir savaş kimileri için “hiç beklenmedik bir zamanda” başlar. Tahminler vardır ama “Yok, olmaz öyle şey” denir, kan dökülünce de “Nasıl olur?” diye sorulur. Oyunun sonu başından belliyken olan her zaman ahaliye olur. Yanlış zamanda yanlış yerde bulunanlarla doğru anda doğru yere hareketlenenler arasında gerçeklerle yalanlar gidip gelmeye başlar. Kahramanlar, sahtekârlar, görevini yapmayanlar ve kötüye kullananlar, mezar soyguncuları, ölü sevicileri ve timsah gözyaşları arasında sessizliğin sesi hiç duyulmaz. Alacağını alan çekip gittikten sonra “bir daha olmasın” babında laflar işitilir, fakat zaman her şeyi örter, öteler; benzer senaryolardan aktörleri farklı filmler piyasaya sürülür. Bosna Savaşı’nda böyle olmadı mı? Tetikçiler bulundu ama perde gerisindekiler zamanını bekliyor, belki de gözden düşmeyi. Karanlık ilişkiler, hedef şaşırtmalar, ilgisiz gibi görünen kişi ve kurumların soyunduğu paylaşım mücadelesi ve her taşın altından çıkan büyük imparatorluk. Komplo teorileri bir tarafa Jonathan Holt, Bosna Savaşı’ndaki karmaşık yapı, Venedik manzarası ve büyük imparatorluk ABD’nin Bosna’daki hesaplarını harmanladığı; olabildiğince gerçeklere sadık kalıp kurguyla beslediği Yüz Karası’nı kaleme alarak yakın tarihin acı defterini açıyor. HOLT’UN İNCE KURGUSU Holt, o defterin sayfalarında gezinirken romanını yan öğelerle dolgunlaştırıyor ve Venedik’te öldürülen papaz kıyafetli bir kadın olayların başlangıç noktasını oluşturuyor. Teğmen Holly Boland ise tayin olduğu İtalya’nın yabancısı değil. Çocukluğunun geçtiği ülkeye ve Ederle Kampı’na yerleşiyor. Onu karşılayan binbaşı da durumu özetliyor: “Neden burada olduğunuzu hatırlatayım teğmen: Yakında öğreneceğiniz gibi burası Alpler’in güneyindeki en büyük ve en önemli ABD kışlası. Güç intikali kapasitemiz sayesinde dünyanın Afrika’dan İran’a uzanan bir bölgesinde istikrar, güvenlik ve barış sağlıyoruz. Ancak görev yerlerimizde ev sahiplerinin takdirini kazanmakta her zaman başarılı olamıyoruz.” Bu sırada hacker ve Carnivia sitesinin kurucusu Daniele Barbo sahne alıyor. İtalyan hükümeti ve adaletinin epeyce S A Y F A 1 2 n 7 K A S I M G bilerek mi körükledi?” sorusunun yanıtlarında gezinir, olay Gladio’ya dek uzanır: “Gladio ifşa edildikten sonra silah ve patlayıcılarına el konmak üzere polisler gönderildi. Ellerindekileri kilise mahzenlerine, katakomplara, ücra tarlalara saklamışlardı ve polis bulup çıkarmaya başlayana kadar istisnasız hepsi kayıplara karıştı. Bir yıl kadar sonra ilk bombalar Bosna’daki sivillere karşı kullanıldı.” İşlenen cinayetler, savaş sırasındaki kanunsuzluklar ve bunları araştıranların karşılaştığı güçlükler olayların öyle basite indirgenemeyecek ölçüde çetrefil ve uluslararası boyutta olduğunu gösteriyor. Carnivia internet sitesi, Venedik’te işlenen cinayetlerde ABD ve Vatikan’ın adının geçmesi, Bosna Savaşı’ndaki kirli oyun bu çok boyutluluğun kanıtlarından. Holt’un kurgusu işi buralara vardırıyor. Araştırmalara devam eden Boland, Vatikan’ın da devreye girdiği ve Hırvatistan’da Katolik toplum mühendisliğine finansal destek sağladığını öğrenir. Dolayısıyla işler hayli karışık. Vatikan’ın görevlileri ve papazların, savaş sırasında ve sonrasında ahlaki yetkilendirme için Balkanlar’da etkin rol üstlendiğini anlayan Boland bir başka sonuca daha ulaşır: “Balkanlar’da savaş çıkarmaya çalışan kişi bunu, başka ülkelerin müdahil olmasını bilfiil yasaklayan BM kararına rağmen yapıyor demektir. Hayır, bana sanki bütün bunları birleştirince ortaya geçici çıkar grupları koalisyonu çıkıyor gibi geliyor; ordu özel güvenlik şirketleri, silah üreticileri, gayrimeşru çalışan NATO subayları, hatta mafya: Hepsi birlikte barutun ateşlenmesini sağlamaya çalışmış.” Manzara ortada: Hemen her şey çirkin bir tezgâhtan ibaret. Hem de insanları öldüren çirkin bir oyun. Buna dair bilgi ve sırların paylaşımı ise savaştan sonra da can almaya devam etmişti. MANİDAR ARKA PLAN: MASKELER ŞEHRİ VENEDİK Balkanlar’da etnik savaşı “anlamlı”(!) kılan tecavüz olaylarının üstüne giden, suçluları deşifre eden ve zinciri araştıran pek çok kişinin hayatını kaybetmesi, güçlü delilleri, en azından izleri zorunlu kılınca Carnivia’nın kenarına köşesine sıkışmış yazışmalar önem kazanır. Hepsinden önemlisi ABD’li kimi kişiler ve ordu üyelerinin olaylarda parmağının olduğuna ilişkin izler de yer alır. Her şey garip biçimde birbirine bağlanmaya başlar: Bunun anlamı sıra dışı ittifakların varlığıdır. Başta Holly Boland, o ittifaklardan doğan suçların üzerine gidilmediğinde yenilerinin doğacağını bilir ve bu yüzden her şeyi en ince ayrıntısına dek inceler. Maskeler şehri Venedik’i manidar bir arka plan ve o maskeleri de taşı gediğine oturturcasına bir metafor olarak kullanan Holt, bol karakterli ve olaylı bir örgü yaratmış. Ama tüm bu farklı kişi ve birbirine bağlanan olayların ulaştığı yer aynı: Kirli ilişkiler ve ardındaki sırlarla bunları aydınlatmaya uğraşanların çabası. Holt’un gerçeklerle birleşen kurgusu bu anayolda ilerliyor ve hiçbir sırrın sonsuza dek karanlıkta kalmayacağını söylüyor. n alibulunmaz@cumhuriyet.com.tr Yüz Karası/ Jonathan Holt/ Çeviren: Duygu Akın/Yapı Kredi Yayınları/362s. K İ T A P S A Y I 1238 Bosna Savaşı, Avrupa’nın orta yerinde ve “hiç beklenmedik”(!) bir şekilde patlak verip yıllar boyu sürmüş; BM gözetmi ve NATO yönetiminde tarihin en büyük katliamlarından birine yol açmıştı. bilgilerin şifrelerle paylaşıldığı Carnivia sitesi ve hükümete sitenin belli yerlerine erişim izni vermediği için yargılanan kurucusu Daniele Barbo, İtalya’ya tayin olan Teğmen Holly Boland ve gazeteci Barbara Holton. Tüm bu olay ve isimlerin hikâyesi bir arada yürüyor. Bir yanda polisiye, öbür yanda internet ve beri yanda siyaset. ÇİRKİN TEZGÂH Holt’un kuruduğu yapı, bize tanıdık bir manzara olarak göz kırpıyor aslında: iç içe geçmiş karmaşık ve ancak dikkatli bir bakışla çözülebilecek ilişkiler yumağı. İlk anda her şeyin basit ve birbirinden uzak gibi durduğu, fakat ilerleyip kazıdıkça hayret veren olaylar zinciri. Üstelik üzerinden epey zaman geçtikten sonra düzenleyicileri izin verirse ortaya 2 0 1 3 saklı olduğundan emindi. Kontrol edemedikleri bir iletişim kanalına yaptıkları öyle gelişigüzel bir saldırı değildi bu. Birileri özel bir şeyin, birtakım mesajlar dizisinin ya da siteye yüklenen küçük bir bilginin peşindeydi ve ona erişebilmek için Daniele’yi yok etmeye hazırdı.” Holt’un kitabın satır aralarında bize hatırlattığı bir başka şey, komplo teorileriyle gerçekler ya da sırlar arasında ince bir çizginin olduğu. Venedik’te işlenen cinayet, Carnivia sitesindeki bilgiler, Barbara Holton’ın ulaşmış olabileceği veriler yüzünden başına gelenler ve Teğmen Boland’ın şüpheleri bunu destekliyor. Araştırma fırtınasının ortasındayken Boland tuhaf bir gerçekle yüzleşir, konuştuğu eski ajan onun “Yoksa NATO bir örgüt olarak kendi varlığını garantileyebilmek için Yugoslavya’daki savaşı C U M H U R İ Y E T