Katalog

RENKLER SESLER HARFLER AYTÜL AKAL, NİLAY YILMAZ, ÇİĞDEM GÜNDEŞ, MAVİSEL YENER KİTAPÇI ? M. YENER, A. AKAL, N. YILMAZ, Ç. GÜNDEŞ KİTAP GÖLGESİ Suçsuz ama mahkum! Dolduramadığımız çukurlar Louis Sachar’ın bol ödüllü romanı Çukurlar, kimi zaman politik öfkeler, kimi zaman da kişisel hırslar nedeniyle, adalet(sizlik) çarmıhına gerilmiş bireylerin iklimi üzerine bir kez daha düşündürüyor. ? Mavisel YENER omanın kahramanları iki çocuk mahkum; Stanley Yelnats ve “Sıfır” takma adıyla çağrılan Hector. Stanley, bir çift spor ayakkabı çalmakla haksız yere suçlanıp “Yeşil Göl Kampı Çocuk Islahevi”ne yollanıyor. Gerçekte orada ne bir göl var ne de yeşillik. Kamp, orada yaşayan “suçlu” çocuklar tarafından kazılmış sayısız çukurla dolu olan bir çöl. Yeşil Göl Kampı Çocuk Islahevi’nde “ıslah” edilen çocuklar her gün derin bir çukur kazmak zorundadır. Bu çukurların çocukların kişisel gelişimi için kazdırıldığı söylenir, peki gerçek bu mudur? Yüzyılı aşkın süre önce, orada çok büyük bir göl vardır. Ama kuru, düz bir arazidir artık. Gölün kenarındaki iki meşenin gölgesi dışında tek gölge bile yoktur. O da çocuklara değil, gardiyana aittir! Stanley, başına gelen olumsuzlukları, büyük büyükbüyükbabasının ailenin başına sardığı lanete bağlar her zaman. Kitabın giriş tümcesi karanlık ruh halini hemen yansıtır: “Yeşil Göl Kampı’nda göl yoktur.” Romanın ilk ironisi budur. Bunu izleyen ilk sayfalarda huzursuzluk, umutsuzluk kol gezer. Okur, kampçıların neden bu tuhaf yere gitmek zorunda olduklarını merak eder. Çukurlar’ın kahramanlarında sürekli sıkıntılı bir ruh hali vardır. Ancak onlar mücadelecidir de… İkinci bölümde Stanley Yelnats’ı tanırız. İkinci ironi kapımızı çalar: “Stanley’nin ailesi fakirdi. Daha önce hiç kampa gitmemişti.” Zihnimizdeki sorular daha da çoğalır. “Kamp” sözcüğü bizi acı acı gülümsetmeye başlar. Bu nasıl bir kamptır? Stanley Yelnats, hayatında ilk kez akranları tarafından kabul hissetse de orada mutlu değildir. Herkese şiddet uygulayan, “Röntgen” takma adlı çocuk ona da şiddet uygular. Çevresinde sürekli zulume tanık olup haksızlıkları gören Stanley’nin yavaş yavaş duygusal ve fiziksel anlamda güçlendiğini fark ederiz. O, çöl sıcağında, çukur kazma kampında sert koşullarla mücadele etmek zorunda kalmıştır çünkü. Kitabın üçüncü bölümünde Stanley’nin haksız yere mahkumiyetini ve aile öyküsünü öğreniriz. İlerleyen bölümler adım adım Stanley’nin omuzlarındaki aile laneti yükünü daha çok duyumsatırken, adalet kavramını sorgulamaya başlarız. Stanley’nin yakın arkadaşı Sıfır, gerçekte zeki ama eğitimsiz olduğu için itilip kakılan biridir. Stanley ile dost olana kadar kendini aptal ve değersiz hisseder. Stanley’nin ona okuma öğretmeye karar vermesiyle birlikte ikisinin de yaşamında büyük değişiklikler olur. Sıfır’ın inanılmaz irade gücü, öğrenme isteği dikkat çekicidir. Okuma öğretmesinin karşılığında Sıfır ona çukur kazarken yardım edecektir. Bu, diğer çocukları kızdırır ve bir kavgaya neden olur. Sıfır, bir kürek ile birine zarar verince çöle kaçar. Sıfır’ın orada öleceği tahmin edilir, kayıtları bile ortadan kaldırılır. Stanley arkadaşına yardıma kararlıdır. Çölde Sıfır’ı aramak için onun peşine düşer. “Sıfır” takma adlı çocukla kurduğu güçlü dostluk ikisinin de kişisel gelişimini sağlayacaktır. Stanley Yelnats’ın tek suçu yanlış zamanda yanlış yerde olmaktır. Kader, dostluk, adalet kavramlarıyla ilgili pek çok soruyu önümüze koyuyor kitap. Louis Sachar’ın parmak izi kalıyor yüreğimizde, başka kitaplarını da okumak için sabırsızlanıyoruz. Baştan sona arka planda bulu R Meraklı nan çöl manzarası, çevrenin bireyleKarınca Cimrin karakterlerini nasıl etkilediğini göscim Yollarda/ termesi açısından önemli. Sert ve Bilgin Adalı/ zorlu ortam, karakterlerin kişisel özelResimleyen: Ayliklerinin anlatılmasında bir eğretileme şın Delibaş olarak kullanılmış. Eroğlu/ Yapı Kuuzu ve Lunapark AiÇukurlar, parçaların bir araya getiKredi Yayınları/ lesi/ İrem Uşar/ Günışığı rilmesiyle anlam bütünlüğü sağlana2011/ 102 s./ 8+ Kitaplığı/ 2011/ 107s./ 8bilecek bir kitap. Bu parçalardan bi“Meraklı Karınca Cimcim”in ilk 12 rindeki ufak ayrıntı atlanırsa bulmaca macerasını okumuş muydunuz? İlk “Size ailemin başından çözülemez. Stanley’nin büyük büyük kitapta, yaşadığı şehir İstanbul’u geçen komik hikâyeleri büyükbabasının aile öyküsü aslında keşfe çıkan Cimcim, Dolmabahçe anlatacağım. Üstelik hepsi Sarayı’ndan Taksim Meydanı’na, Yeşil Göl tarihinin ve yüzyıllardır topgerçek!” diyor yazar. Bir lumların baş belası olan adaletsizlikTopkapı Sarayı’ndan Çamlıca Tepeailede komik dede diye bi si’ne İstanbul’un her yerini gezmiş ve lerin bir parçasıdır. Okurun çıkarımlar ri varsa, olayların da eğyapabilmesi için metnin dikkatle takiboğazın güzelliğiyle büyülenmişti. Bu lenceli olması hiç de şaşırtıcı değil. Çünkü bu bi gerekir. Örneğin, kitapta kişilere kitapta Cimcim’i yeni dostluklar, yeni komik dede, kendi annesine bile oyunlar oyverilen takma isimlerin geçmiş ve buyöreler bekliyor. Meraklı bir karıncaynuyor. Üstelik kardeşleri de ondan aşağı kalgün arasında bağlar açısından önemi la yola düşmeye ne dersiniz? Karınmıyor. Kırılan tabaklar, arabaya girmeye çalıvardır; metin ilerledikçe, kişiler arasınca yalnız değil, yanında arkadaşı şan mecnun, sabunlu pilav, komik dedenin daki bağlantılardan şüphelenmeye Tintin de var. O da bir karınca. Peki ikizi, otoparktaki yangın… Hepsi birbirinden başlarız. Karakterlerin gerçek isimleri ama, iki minik karınca Bursa’ya, şaşırtıcı anılar. Hele komik dede, ailenin “desonlara doğru açıklanacak, taşlar yeoradan Kuş Cenneti’ne, derken Aldeanne” adını taktığı annesine İngilizce öğrerini bulacaktır. Romanın ilkyarısında lianoi, İzmir, Pamukkale’ye nasıl gitirken, bütün ailenin ve hatta komşuların da temponun yavaş olması okuru yıldırder? Elbette yürüyerek değil! Arkaİngilizceyi anadilleri gibi söküvermesi… masın, ilerleyen bölümlerde tarihin daşı kırlangıç Kırla’nın sırtında... parçaları yerine oturmaya başlayaNar Düştü Yaşam ve Evren cak, okur geçmişle bugün arasındaki Kar Üstüne/ Hakkında Merak Ettikleilişkiyi net olarak görmeye başlayaRefik Durbaş/ rimiz/ Dr. Stephen Law/ cak, tempo hızlanacaktır. Resimleyen: Resimleyen: Nishant Metin, sadık dostlukların değerine Mustafa DeliChoksi/ Çeviren: Turgut yapılan önemli göndermelerle dolu. oğlu/ Can ÇoGürer/ T.İş Bankası KülBüyük büyük büyükdedenin bir arkacuk/ 2011/ 39s./ tür Yayınları/ 2011/ 64 daşlığa ihanetinden başlayan çizgi, 8+ s./ 7+ Stanley ile Sıfır’ın dostluklarına değin Şairin, “ÇocukHer yaşta insanın akuzanıyor. Gerçek dostluğun, birbirine luğum En Temel lına gelebilecek en tuhaf soruların yanıtlarının duygusal özgürlük sağlamaktan bestoplandığı, sert cilt kapaklı bir kitap. Giriş yazı Hakkımdır” sözleriyle başlayıp “Güneş Aç ? lendiğini duyumsatıyor bize öykü. Çukurlar, adalet kavramı ve yanlış kararlar üzerinde de düşündürüyor na tanık olursunuz. Buna bazen “kötü şans”, “talihsizlik” demez miokuru. Suçsuz olmasına rağmen gözaltı merkezine gönderilen çoyiz? Nasıl ki Stanley aile lanetini kırabildiyse, herkes “kötü şans”ı cuklar hakkında verilen yanlış kararları okur bilir. Bu gerçek, roman eninde sonunda“şans”a dönüştürecektir! boyunca “adalet” konusunda düşündürür okuru. Kimi sosyal adaletBol ödüllü bu kitabı yazar bir buçuk yılda tamamlamış. Çukurlar’ın sizliklere, ötekileştirmelere de gönderme yapılır. Örneğin, Sıfır, okuödüllerinden bazıları: Newbery Madalyası, Ulusal Kitap Ödülü, Bosma bilmediği için boynuna “aptal” yaftası asılarak cezalandırılmıştır. ton Globe Horn Book Ödülü, New York Times Dikkate Değer Çocuk Roman bilge bir anlatıcının dilinden anlatılır. Kimi sezdirmeleri yapmak için ironi ve kara mizah kulla Kitabı, Yılın En İyi ilkgençlik Kitabı. Kitap, bir sinema filmi haline de getirilmiş. Önemsiz gibi görünen ayrıntıların bağlanmasıyla ortaya çınır anlatıcı. kan büyük resmi görebilmek, çıkarımlarda bulunabilmek için yaş Romanın adı bile göndermelerle dolu. Uçsuz grubunu 14+ olarak öneriyorum. Pek çok sembol kullanılmış olması bucaksız bir çölde çocuklara kazdırılan çukurları da yaş grubunu yukarı çekiyor. okur neyle isterse onunla doldurabilir. Çukur kazYanlış zamanda yanlış yerde olmak gibi görünen tüm olayları, çoma simgesi, gerçeği arama ve daha birçok farklı biçimde algılanabilir. Örneğin, çukurların içlerindeki cuklar doğru zamanda doğru yerde olma gerçeğine dönüştürürler. Yaşamın hayranlık uyandıran, hepimizi umutla dolduran yanı da bu ölümcül akreplerle, çiyanlarla mezarları sembolize değil midir? ettiğini de düşünebiliriz. Romanı çözebilmek için, Roman, bir annenin çocuğuna cesaret vermek, geleceğe cesurca okuma sırasında okurun kazacağı tüm çukurları bakabilmesi için söylediği şarkıyla son bulur. Çukurlar, keşke liseleröyküler ile doldurabilmiş olması gerekir. Yargıç, Stande öğrencilere önerilse, kitabın üzerinde tartışılsa… Lütfen yanlış alley’nin savunmasına inanmaz. Stanley bunu başlangıçta gılanmasın, “ödev” verilsin demiyorum. Ne söylüyor Nermi Uygur bir “talihsizlik”, “Yelnats ailesinin başındaki lanet” gibi değerlendirse de, romanın sonunda görüşleri daha farklı olacak denemesinde: “Kitap okumada buyruğa, buyrultuya gelemem. Diyelim ki, oylumu, yazımı, okuma koşullarıyla demir bir yasa yürürlükte: tır. Çünkü çok çukur kazmıştır artık! Herkes günde bir kitap okuyacak. Öyle sanıyorum ki, ne yapıp edip Buradaki yaban hayatı, akrepler, tarantulalar, çıngıraklı bu yasayı çiğnerim, hem de nasıl, hiç mi hiç kitap okumam!” ? yılanlar, sarı benekli kertenkeleler, olmayan suça verilen cezalardan yalnızca birkaçıdır. Kamp, çocukların kendileriwww.maviselyener.com ni bulmaları için yardımcı olacak mı dersiniz? Nesiller boyu süren lanet üzerinde düşünüldüğünde, bazı insanların ger*Çukurlar/ Louis Sachar/ Çeviren: Tuğba Nur Yıldırım/ İletişim Yaçekten de bazı olumsuzlukları farklı noktalara bağladıklarıyınları/ 2012/ 222 s./ 14+ Louis Sachar Kulağımdaki Küçük Çan/ Yalvaç Ural/ Marsık Kitap/ Resimleyen: Asuman Ercan/ 68 s./ 7+ Çocuk şiirlerinden bir seçkinin yer aldığı kitabın arka kapağında yazar, dilbilimci ve akademisyen Emin Özdemir; “Çocuğa yaklaşırken, çocuklaşmamak, çocuğa öykünmemek gerekir. Bunun yerine çocukluğun düş evrenini; dünyaya, varlıklara ve insan ilişkilerine bakışını yakalamak gerekir” demiş. Yalvaç Ural’ın şiirleri çocuklara seslenebilen onların düşlerini varsıllaştıran örnekler. Değil mi ki şiir az sözle çok şey söyleyebilme yetisidir, biz de sözü daha fazla uzatmadan birlikte kitaptan bir şiir daha okuyalım. “Bütün çocuklar/ Aynı dünyada/ Yaşarlar da/ Neden büyükler/ Ayrı ayrı/ Dünyalarda/ Yoksa aralarında/ Eşit bölüşemedikleri/ Oyuncakları mı var” sında, şöyle diyor yazar: “Bu bir tuhaf sorular kitabıdır – içinde şimdiye dek sorulmuş en çok merak edilen ve en tuhaf soruların bazıları var.” Bilimsel soruların yanı sıra, felsefi sorular da önemli bir yer alıyor… “Bazı insanlar bilimin her soruyu yanıtlayabileceğini düşünür. Ama bu doğru değildir.” Doğru olan nedir acaba? Doğru ile yanlışın birbirinden nasıl ayrılacağı konusu da tuhaf bir soru oluşturmuyor mu? Bilim adamları gözlem ve deney yaparak doğruları oluşturuyorlar. Peki ya bilimin yanıt veremediği sorular? İşte filozoflar da bu konuyla uğraşıyorlar. Kitaba istediğiniz sayfadan başlayabiliyorsunuz. Her sayfa, uzun zamandır merak ettiğiniz ya da o güne kadar aklınıza gelmemiş olsa da okuduğunuz anda yanıtını merak etmeye başlayacağınız soru ve yanıtlarıyla dolu. koşut yir ğanüstü okura far masal gi de olası. yaratan ş lar, ağaç ların dün ? cuk sın cissa bire ler ise, si Pam, Loc Fixit, Ma yapan Am yaşayan ve “Justi sıralanıyo yük boyd manı” ba sert cilt k son bölü veriliyor. dan bulm bölüm ek dürüstlük çok kork onlara za larını kurt etmek zo bilirim? N yerek siz siniz. Me rından bi nü”nde, I hangi so sanız “Kü Dizide, K rates, Le terecek, peşinden tap. Dah orta sayf luklarına Vini ve ke nuna kat ması ger yor. Sayf malar on lere çevir Tam 70 e parçalar lara uygu Oyun Kit Bu kitapl hem de o SAYFA 26 ? 16 ŞUBAT 2012 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1148 CUM