Katalog

Üstün Akmen’le ‘Tiyatroda Ayna Var’ ve ‘Kör Bakkalın Gözleri’ni konuştuk ‘Egemen kültüre karşı yeni bir tiyatro anlayışına gereksinim var’ Üstün Akmen imzalı Tiyatroda Ayna Var, büyük bir ustaya, Genco Erkal’a adanmış ve elbette tiyatroculara, operacılara, dansçılara... 20102011 sezonunda izlenmiş, eleştirilmiş, değerlendirilmiş, yorum eklenmiş opera, bale, tiyatro eserlerinden; tiyatro festivalleri izlenimlerinden ve biri Fazıl Say, diğeri Ute Lemper konserlerinden esinli duygulu satırlarla bezeli... Tiyatro, opera, bale sanatçıları, meraklıları, eğitim alanları için yepyeni bir kaynak niteliğinde... 50’inci sanat yılında Akmen’in yayımlanan bir diğer kitabı bir yeniden basım; “Kör Bakkalın Gözleri”... Okurla kanka olmayı becerebilen nevi şahsına münhasır, yazara “tatlı dille takık”, “anlatıcı”sıyla okurla hemhal, ezgi zengini senfonik bir öykü kitabı... Akmen’in günü yakalayan, yıllara yenilmeyen kitabının yeni basımında usta yazarların kitapla ilgili değerlendirmeleri de yer alıyor. Akmen’le Tiyatroda Ayna Var ve Kör Bakkalın Gözleri adlı kitapları üzerine söyleştik. ? Gamze AKDEMİR iyatroculara, operacılara, dansçılara ve en başta Genco Erkal’a adalı olduğunu ifade ediyorsunuz Tiyatroda Ayna Var’ın. Bunun nedeni öğrenerek başlayalım söyleşimize. Evet, 20102011 sezonunda sahne sanatları dalında toza bulanmış önemli oyunların eleştiri, yorum ve değerlendirmelerini kapsayan Tiyatroda Ayna Var’ı, içimize ayna tutan o tiyatroculara, operacılara, dansçılara adadım. Onlara ve onların ustalarının en başında olanına, Genco Erkal’a… Çünkü onlar ve elbette Genco Erkal; çok şey bilen, çok şey bildiklerinden çok şeyi birden istemeyen sanatçılar. Ne istediklerini biliyorlar. BilmeleSAYFA 14 ? 12 OCAK T rinden kaynaklanan istek uğruna, bedel ödüyor, acı çekiyor; yüreklerini bedel ödemeye ve acı çekmeye her an hazır tutuyorlar. “Tiyatroda Ayna Var” sahne sanatları dalında eleştiri, yorum ve değerlendirmelerinizi topladığınız 5. Kitap… Evet, diğerleri “ …Veee Perdeee… / Cumhuriyet Kitapları (19992000 Sezonu), “Üçüncü Zil” / Broy Yayınevi (20002001 Sezonu, “Maskenin Öteki Yüzü” / Broy Yayınevi (20012002 Sezonu), “Yüzde100 Tiyatro” / MitosBoyut Yayınları (20102011 Sezonu). Arada sezon boşlukları var… O, yayınevi bulamamamdan kaynaklandı, yoksa ben hep yazdım ve yayımladım. Diğer tiyatro eleştiri kitaplarımın ve dolayısıyla “Tiyatroda Ayna Var”ın yapısının Türk tiyatrosunun divası Yıldız Kenter tarafından saptandığını iftiharla söyleyebilirim. Yazdığı bir mektupta, yazılarımı yayımlandığı dergi ya da gazetelerden sürekli okuduğunu söylüyor ve ekliyordu: “Kitaba girmek çok hoş olur.” Tiyatro eleştirilerimi kapsayan kitaplarımın ilkini böylece Sayın Kenter’in duyarlılığından yola çıkarak kitaplaştırmış oldum. Bin bir uğraşla yaratılan eleştiri yazılarımın gazete/dergi sayfalarında yok olup gitmesine gönlü razı değildi Yıldız Kenter’in. Ben de, yaratanlarının adlarına ve yarattıklarına yıllar sonra en kötü olasılıkla sahaflar da rastlanabilecekleri umudunu o tarihten itibaren taşımaya başladım. “Tiyatroda Ana Var” da bu umutla yayına hazırlandı. “ELEŞTİRMENLİĞİN ESASI YÜKSEK BİR OLGU DUYGUSUNA VE YARGI GÜCÜNE SAHİP OLMAKTIR” Eleştirmenliğin esası nedir sizce? Geçmiş yıllardan birinde ve de galiba 60’lı yılların ortalarında, T.S Eliot’un: “Okunmaya değer eleştirmenler, yazdıkları sanat türünde kendilerini yetiştirmiş, hem de çok iyi yetiştirmiş olmalıdırlar” kelamına rastlamıştım. O günlerde bu sınırlamayı daha geniş tutmak gerektiğini savunduğumu anımsıyorum. İlerideki yıllarda da hep savundum. Savım bir eleştirmenin her şeyden önce çok gelişmiş bir olgu duygusuna gereksinimi olduğu yolundaydı. Çünkü eleştirmen olmak önemsenmeyecek bir yeti değildi. Kolayca ucuz övgüler düzmek demek de değildi eleştirmenlik. Yaşım ilerledikçe anladım ve iyice kavradım ki, olgu duygusu pek zor, çok ağır ve hayli yavaş gelişen bir duygu. Bunun nedenini kurcalayınca, kavranması gereken pek fazla olgu kürecikleri olduğunu anladım. Ha, bir de yargı gücü. Çözümleme yöntemlerinizin tümünü elbette soramasam da ana hatlarıyla birkaç temel ilkeyi özetlemenizi rica edebilirim. Bir tiyatro oyununda en çok neye dikkat eder, neyi öne alırsınız? Ayrıca sizi en çok ne rahat sız eder? Bir tiyatro eserini ya da metnini öncelikle düşünsel anlamda yorumlayarak anlamlı hale getirmek isterim. Önceliğim burada. Eserin içeriğinde yer alması gereken konular üzerinde (metinsel içerik, sahne dekoru, sahne tasarımı, kostüm, ışık, ses, görüntü vb. tüm olguları alarak) uyumlaştırma yaparım ve kendi kendime sanki karşımda o eserin yaratıcılarından biri varmış gibi yüksek sesle fikirsel katkı üretirim. Oyunu bulup buluşturup mutlaka okumaya çalışırım. Metni iyi incelerim. Oyun metnindeki karakterler ve olaylar üzerinde düşünür, kendimce çalışırım. Oyunu izlerken de bütün bunlara dikkat ederim. Diğer taraftan kötü bir dramaturgi, kötü oyunculuk, trafiği belirsiz bir mizansen, yanlış ışık tasarımı, zevksiz kostüm, “matluba” uymayan dekor beni çok rahatsız eder. “ADIM TASARIMI TİYATRODA DA GEREKLİ, AMA KİMSE İTİBAR ETMİYOR” Kitabınızdaki eleştirilerinizden koreografide yetkinlik konusunda mesela pek iyimser olmadığınızı sezinliyoruz. Koreografi, bildiğiniz gibi adım tasarımcılığı, dans besteciliğidir. Baleyi saymazsam tiyatroda bu işi yapan pek az sanatçımız var. Cihan Yöntem, Selçuk Borak, İhsan Bengier ve bir iki kişi daha. Ben, günümüz tiyat ? içi duğun yatrod iki rejis yor. Kö bu… Tiy nüyors Sey mek, k düzenl den öte mak iç su ise b rak, ba duygul birlerin açısınd yatro s ra, bir şantıyı kere ik şantı, ç etki ed Kom lece “ti ğuyla k nıması parken yor, çü liğine g bireyi ( karşın) yası içi buluna birlikte şik tep Tiy de öyle yansıtıy kın tar ekoller özüms Gü türe ka gereksi ro ded olan tiy rına, ta başkald ma kay günüm lara ses tekdüz yor. Bu iletecek teknikl me ve Alter etmesin oyuncu Brecht te palto kan sey mantığ çası old görsell yatroyu aldatm Bu tür EKİP’i ge’yi, T Hayatl Tiyatro Tiyatro ma gel rebiliri ? ro “SEN ÖYK GEÇİ Ok nevi şa 2012 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1143 CUMH