Katalog

Hazırlayanlar: Mavisel Yener, Nilay Yılmaz, Aytül Akal, Çiğdem Gündeş, Mustafa Delioğlu. [email protected] ÇOCUKGENÇLİK OKUMA 1. Türkiye Çocuk Hakları Kongresi 2527 Şubat 2001’de İstanbul da Haliç Kongre Merkezi’nde gerçekleşti Türkiye’de çocuk edebiyatı alanında ilk çocuk hakları şiir ve öykü seçkilerinin bu kongre çerçevesinde, Çocuk Vakfı öncülüğünde basıldığını görmezden gelmek haksızlık değil mi? Ë Mavisel YENER Türkiye Çocuk Hakları Kongresi çerçevesinde basılmış dört kitap var elimde. Çocuk Hakları Kongresi, Başbakan’ın konuşması sırasında dileklerini yüksek sesle dile getiren birkaç öğrenciye Başbakanlık korumalarının sert tepki göstermesiyle basında yer buldu. Korumaların, yaşama çocuğun baktığı yerden bakmaması hiç şaşırtıcı değil! Elbette çocuklara yönelik her türlü şiddeti hepimiz kınarız, ancak kongrenin gözden kaçırılan birkaç yönünü daha yansıtmak isterim. Kongre için hazırlanan, Sevinci Eksik Şiirler’de 22 şairin dizeleri yer alıyor. Bunun yanı sıra, şairler çocukluklarını deneme türünde kaleme almışlar. Kitap ayrıca, şairlerin çocukluk fotoğraflarıyla da bir çocuk albümü gibi. Kitabı yayıma hazırlayan Çocuk Vakfı Başkanı M. Ruhi Şirin diyor ki; “Çocuklar için yapılan her iyi edebiyat çocuk haklarıyla ilgilidir.” Çocuk Hakları Şiir Kitabı, çocuk hakları izlekli şiirleri içeriyor, kitabın özelliklerinden biri de bu şiirlerin ilk kez yayımlanıyor oluşu. Kitabın “Çok Özel” olan ilk bölümü büyük şair Fazıl Hüsnü Dağlarca’ya ayrılmış. Şairler bu kitap için “çocuk ödevi” yapmışlar. Sennur Sezer, Ahmet Günbaş, Ayla Çınaroğlu, Betül Tarıman, Bilgin Adalı, M.Ruhi Şirin, Eşref Karadağ, Gökhan Akçiçek, Aytül Akal, Salih Mercanoğlu, Nursel Çetin, Refik Durbaş, Zeynep Uzunbay bu şairlerden bazıları. Kimi dize, “Kulağımı çekince de şaşırdım/ çekme dedim kısık sesle/ giysilerim bile acıdı” derken bir başkası “Gözyaşlarının da sesi var” diye haykırıyor gökyüzüne. Kitaptaki denemelerin her biri çocukları edebiyatın kucağına davet ediyor. Sennur Sezer’in çocukluğunu anlattığı denemesinin ilk satırları bunun en güzel örneği: “Bozkırın güneşinde gölgesi bol bir akasyaydı çocukluğum Küçük bir kilimdi. Annemin benim için günlerce uğraşıp yaptığı bebekti, boyuma yakındı boyu… Kucakladığımda bilirdim ki annem beni de seviyor.”(s, 42) Sevinci Eksik Şiirler’in her birinde farklı bir çocuk gerçekliği yorumlanıyor. Kitaptaki şiirlerin ortak bir yanı var: Sevinci eksik. Şairler niçin sevinci eksik şiirler yazmış biliyor musunuz? Çocuklar, sevinci eksik kardeşlerinin de olduğunu bilsinler diye… Aynaya Gülerek Bak (Çocuk Hakları Hikâye Kitabı) 1.Türkiye Çocuk Hakları Kongresi çerçevesinde yayımlanan seçkilerden bir başkası. Bu çalışmada 24 yeni yazılmış ve ilk kez yayımlanan çocuk öyküsü yer alıyor. Her biri bağırmadan ve incitmeden bir çocuk sorununu anlatıyor. Öykülerde çocuk hakları kültürü duyarlığı başarıyla yansıtılmış. Kitapta çocuklar için başka armağanlar da var; yazarların çocukluklarını anlattığı deneme türündeki yazıları ve çocukluk fotoğrafları yer alıyor. Gülten Dayıoğlu, Hidayet Karakuş, Çocuk hakları için edebiyat... Ayşe Yamaç, Handan Derya, M. İdris Zengin, Mehmet Güler, Miyase Sertbarut, Muzaffer İzgü, Müge İplikçi, Nemika Tuğcu, Seza Kutlar Aksoy, Sadık Yemni, bu kitap için çocuk hakları öyküleri yazan yazarlardan bazıları. Çocukların haklarını bilerek büyümelerini istiyorsak, öncelikle biz yetişkinler onların haklarını bilmeliyiz. İşte bu nedenle, yetişkinler için çocuk hakları şiirleri ve çocuk hakları öyküleri seçkileri kongre yayınlarından çıkmış. Aynam Çocuk Sesli Bir Deniz (Çocuk ve Çocukluk Şiir Kitabı), Resimli Alfabedir Çocukluk (Çocuk ve Çocukluk Hikâye Kitabı) adlı seçkiler çocuk ve çocukluk için önemli kaynak olacak nitelikte. M. Ruhi Şirin Aynam Çocuk Sesli Bir Deniz adlı seçkinin giriş yazısında diyor ki; “Bu şiirleri bilgeler kitabı olarak da okuyabilirsiniz. Şairlerin insani değerlere yaslanmış duruşlarını. Acıyla yüzleşme cesaretlerini. Ben değil, biz diyebilmeyi. Şairlerin çağın çocuk yangınları karşısında nasıl hep ayakta durabildiklerini fark etmemiz bile çok önemli.” Kitap iki bölümden oluşuyor: Şiirin Çocukları ve Aynam Çocuk Sesli Bir Deniz. Şiirin çocukları arasında kimler yok ki: Gülten Akın, Orhan Veli Kanık, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Metin Eloğlu, Ülkü Tamer… Aynasında çocukluğu gösteren şairlerimiz de kitabın ikinci bölümünde sesleniyor bize. Abdülkadir Budak, Gülseli İnal, Haydar Ergülen, Hüseyin Akın, Refik Durbaş, Veysel Çolak dizeleriyle yetişkin ve gençlerin yüreğine seslenen şairlerden bazıları. Çocuk ve Çocukluk Hikâye Kitabı’ndaki yirmi öykü, “uzatmalı çocukluk”larını yaşayan, farklı kuşaklardan öykücülerin çocukluğa adadıkları bir edebiyat armağanı gibi. Nursel Duruel, Özcan Karabulut, Adnan Özyalçıner, Ayşe Sarısayın, Feyza Hepçilingirler, Mehmet Zaman Saçlıoğlu, Müge İplikçi, Necati Güngör, Necati Tosuner, Sadık Yalnızuçanlar bu seçki için öyküler yazan Türk edebiyatının değerli kalemlerinden bazıları. Okuyacağınız öyküler ilk kez bu kitapta yayımlanıyor. Kongre yayını olan kitapların kapaklarını Ara Güler’in fotoğrafları anlamlandırıyor. Çocuk Vakfı’nın düzenleme paydaşlarından olduğu bu kongrede 81 ilin çocuk delegeleri bildiriler sundular. Bildirilerin hepsi çok çarpıcıydı. Çocuklar yüreklice haykırdılar gerçekleri. İşte, Ekin Koleji öğrencisi Efe Birkan’ın bildirisinden birkaç tümce: “Bizler sizlerin koyduğu çizgiden değil, kendi çizgimizden yürürsek daha büyük işler başarabileceğimize inanıyoruz. Herkes mutlaka farklı bir alanda başarılıdır. Önemli olan farklılıklarımızı kabul edip bizleri ilgi ve becerilerimiz doğrultusunda yönlendirmeniz. Sınavlar yüzünden asosyalleşen bir gençliğe dönüşüyoruz; bu nedenle hem hayallerimiz hem de başarı yollarımız daralıyor. Sistemimiz öyle bir halde ki ister resme ister müziğe ister spora yeteneğin olsun, istersen bu alanda büyük hayallerin olsun, derslerinde başarılı ol 1. mazsan yeteneğinin önemi kalmıyor. ‘Hayal kurmak bilgiden daha önemlidir’ diyor Einstein. Bütün başarılar geçmiş hayallerin meyveleridir. Başarıya inanmak ve çalışmak ise zafer denilen bu ağacın meyvelerini besleyen su ve güneş gibidir. Başarının SBS’ler ile akademik başarı ile sınıflandırılmış olması, bizi hayallerimizden koparıyor; ama bizler hayallerimizden vazgeçmek istemiyoruz.” Bildirisiyle kongreye Muş’tan katılan, dokuzuncu sınıf öğrencisi Mizgin Örge’nin sesini nasıl duymazdan geliriz, nasıl kuşkulanabiliriz “bu kongre samimiyetsiz” diye: “Atatürk: ‘Efendiler, yaptığımız ve yapmakta olduğumuz inkılâpların amacı Türkiye Cumhuriyeti’ni tamamen çağdaş medeniyet seviyesine ulaştırmaktır,’ demektedir. Yine bir sözünde de: ‘Milletin bağrından temiz bir kuşak yetişiyor. Bu eseri ona bırakacağım ve gözüm arkada kalmayacak,’ diyor. Bu sözlerde de Yüce Önder inkılâplarla beraber eğitimin önemine değiniyor. Tekrar ve maalesef ki Mustafa Kemal’in sözü arkada kaldı. Bizler O’na layık birer öğrenci, birer genç, birer Cumhuriyetçi ve inkılâpçı olamadık. Bunu için çok üzgünüm. Ama biliyorum ki Mustafa Kemal’in idealinde üzülmek ve çaresizlik yok. Savaşmak ve kazanmak var. Ben de ülkemin ve gençliğin eğitim hakkı için savaşmaktan ve mücadele etmekten asla geri kalmayacağım.” Doğanın düzeni değişmekten yanaysa, değişimleri reddetmek yaşam damarlarımızı tıkamakla eşanlamlıdır. Yeni çocukluk için yeni çocuk okumaları gerekir. Sözünü ettiğim kongre yayınları, tüketilen, sömürgeleşen çocuklar ve onların hakları üzerinde düşünmek için çağdaş Türk edebiyatının seçkin kalemlerinin çağrısı olarak da alımlanabilir. Kongrenin yöneticileri Prof. Dr. Aydın Gülan ile Mustafa Ruhi Şirin’in çabasını, Çocuk Vakfı’nın hazırladığı kitapları, kongrede gösterilen filmleri, ilgiyle izlenen sergileri, çocukların bildirilerini, kısacası sanat ve çocuk adına harcanan emeği görmezden gelip kongreyi yalnızca başbakanın konuşması sırasında yaşanan üzücü olayla anmak çağdaş düşüncenin neresinde kalır? Bize düşen, bireyin haklarını bildiğimiz her dilde çağıl çağıl çığlıklamaktır. www.maviselyener.com *Sevinci Eksik Şiirler (Çocuk Hakları Şiir Kitabı), Seçki, Çocuk Vakfı Yayınları, 2011, 9+ *Aynaya Gülerek Bak (Çocuk Hakları Hikâye Kitabı), Seçki, Çocuk Vakfı Yayınları, 2011, 9+ *Aynam Çocuk Sesli Bir Deniz (Çocuk ve Çocukluk Şiir Kitabı), Seçki, Çocuk Vakfı Yayınları, 2011, 15+ *Resimli Alfabedir Çocuk (Çocuk ve Çocukluk Hikâye Kitabı), Seçki, Çocuk Vakfı Yayınları, 2011, 15+ me disini s bu sıra Oys de baş cek ka keli pla düşüyo uzayda Gele şaşırta boyu v gönde beslen olumlu edilme larına b Kita Geridö sonra, kitapçı laşıldığ cera, s Mic rinde b çiftliğin (Caille: lenmek rurlar. tan şam nik hor le oğla mekan diye sa bir o k mekan dek he le kulla kumar Ney ve kes inanan düşkün mış, bi Çiftliği Ado lukla y anlatırl SH ËH K TAPÇI Yağmur Damlalarından Kolye Joan Aiken / Resimler: Jan Pienkowski/ Çeviri: Ada Seyhan/ Tudem / 2011 /86s./ 8+ Kitaptaki sekiz masal, bir yazarın hayal gücünün nerelere kadar ulaşabileceğinin ve bu gücün sınırlarının olmadığının bir göstergesi adeta... Kuzey Rüzgârı’nın küçük bebek Laura’ya doğum günü armağanı, yağmur damlalarından bir kolyedir. Kolye henüz üç damladan oluşur ama her yeni yaşıyla birlikte Laura yeni bir damla armağan alacaktır. Her damla, Laura’ya farklı bir yetenek kazandırır. Ama kolyede sınıf arkadaşının da gözü olursa… Lou Teyze ve Emma elma bahçesinin duvarının dibindeki eski otobüste yaşar. Öyle fakirdirler ki, Emma’nın giyecek elbisesi, oynayacak oyuncağı bile yoktur. Bir gün karşısına çıkan bir peri… Bu masalda Sam’in rolünü de unutmayalım… O kim mi? Sam bir kedi… Janet adlı küçük kız, annesi hasta ziyaretinde, babası da işteyken, bir gece evde yalnız kalır. O gece başından nasıl bir macera geçer dersiniz? Raflarda cinler, küvette denizkızları, buzdolabında penguenler, lavaboda foklar… Ve binilecek bir kaplan! Üç gezgin arkadaşın, hiçbir trenin durmadığı SAYFA 26 17 MART A.Akal, Ç. Gündeş, N. Yılmaz, M. Yener çöl istasyonundaki maceraları, mayalı süt içtiği için giderek büyüyen ve dev bir kediye dönüşen Mog’un başından geçenler, bir gecelik yatacak yer ararken, tek ayak üzerinde duran bir eve kavuşan dört arkadaş… Son olarak Bayan Noot’un torunu için ördüğü ve içine sihir karıştırdığı kırkyama yorgan ve onun peşinde olan kötü kalpli bir büyücü… Aaaa, bir de içine gökyüzü parçası kaçan turtalı bir masal vardı. Uçup gitti. Onu bulabilir misiniz? Olağanüstü renkleri ve düşsel zenginliğiyle belleklerde yer edecek masallar… yor ama dedesi bundan hiç hoşlanmaz ki... Çünkü onun bir sırrı var. Sırrı yalnızca torunu biliyor. Kitabı okuyanlar torunun seçtiği armağana bakalım şaşıracak mı? Dizinin Tatlı Kardeşimin Doğum Günü’nde kardeşine armağan seçmeye çalışan ağabeyle tanışıyoruz. “Neler sever kardeşim/ Neyi özler neyi ister/O minicik aklından/Neler geçer?” (s,7) Ağabeyinin kardeşi için hazırladığı doğum günü armağanına kumbarasındaki para yetecek mi? Çocuk okurların masal perisi Aytül Akal, şiirli masallarıyla hepimize gülümsüyor. olmadığı belirtiliyor. “Bugün benim bayram günüm,/ Fakat ablama küskünüm;/ Gelip demeliydi ‘Şermin,/ Bir yaş daha aldın sevin.” Mustafa Delioğlu’nun illüstrasyonlarıyla bezeli kitap, “Şermin” çeşitlemelerinin belki de en güzel hazırlanmış hali… Uzayda Bir Yatılı Okul Suzan Geridönmez / Resimler: Huban Korman / Günışığı Kitaplığı / 2010 /182s./ 9+ Uzayda bir “gezegen”de, pardon “negezeg” gezegeninde yaşıyor olsanız… Çokları gibi “nasni” geni taşımak yerine, kanınızda atalarınızdan gelen “insan” geni bulunsa… Bunun için de durmadan olumlu enerji şarj edilmeniz gerekse… Bütün bunlar yetmezmiş gibi tarih dersi yüzünden sınıfta kalmak üzere olsanız… Yetmedi… Üstelik anneniz hamile olduğunu söylese, hem de ikizlere! Roman kahramanı “Yazu”, bütün bu olumsuzluklarla aynı anda karşılaşıp baş etmekte zorlanınca, fırıncı Hanko Usta’nın önerisine kulak verir. “Uzay”da harika bir okul vardır. Hanko Usta’nın torunu Taluta da o okula gitmektedir: “Özel Gen Yüksek Okulu”… “Nasıl yani, gerçekten sınıfta kalmak yok mu?” Öğrencilerin cennet dediği okul sistemi böyle olmalı. Kötü not yok, sınıfta tekrarı yok! Şarj edil Tonton Dedemin Doğum Günü Aytül Akal/ Resimleyen: Pınar Güral/ Uçanbalık Yayınları/ 16s/ 2011/ 4+ Aytül Akal’ın okul öncesi ve ilkokuma çağındaki çocuklar için yazdığı Armağan Dizisi’ne iki kitap daha eklendi: Tonton Dedemin Doğum Günü ve Tatlı Kardeşimin Doğum Günü. Dedenizin doğum günü olsa ne alırdınız? Dedelere armağan almak çok da kolay değil, her şeyleri var çünkü. Minik kahramanımız dedesine neler almayı aklından geçirmiyor ki… Saat, fular, havlu, gömlek, mendil, kemer, losyon… Ama dedesinde hepsinden var. Annesi dedesine cep telefonu almak isti Şermin Tevfik Fikret / Resimler: Mustafa Delioğlu / Hazırlayan: M. Sabri Koz/ Yapı Kredi Yayınları / 2011 / 108s. / 9+ 100 Temel Eser listesinde yer alan ve yaklaşık 100 yıl önce yayımlanmış olan “Şermin” adlı şiir kitabı, Tevfik Fikret’in (18671915) ölümünden bir yıl önce yayımlanan son kitabı olma özelliğini de taşıyor. M. Sabri Koz, Şermin’in, Fikret’in kız kardeşinin kızı olduğunu belirtiyor giriş yazısında ve şöyle anlatıyor kitabı: “Genç yaşta ölen yeğeni Şermin’i çok sevdiği için kitap onun adını taşıyor; yer yer hüzün, yaramazlık, doğruluk, öğrenmeye, güzel şeylere ilgi, okul ve iş eğitimi sevgisi içeren bazı şiirler de doğrudan onunla ilgili.” Bu nedenle olsa gerek, şiirlerde “hüznün” bütün çeşitlerinin bulunduğu, ancak “kötülüğe” yer o g g seçilec düşsel dil tadı gibi me Meh çocuk yaptığı Bir i şinin ç rim. On natırım sevims yarattığ Meh viyor. Ç larına g Ann raktığı larında çirir, bi ken, O dukları izleme Çoc aynı ye na baş Karş adamd eski bi yakışık dür o. CUM Ç 2011 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1100