Katalog

maz, ioğlu. KİTAPLARA SİHİRLİ DOKUNUŞ Yurtdışındaki yayıncılarda her edebiyat türü için ayrı editörlerin görev aldığını öteden beri duyardık. Editörlük kavramı son yıllarda bizim dilimize de yerleştiği gibi, kitapların künyelerinde de yer buldu. Sahi, kimdir editör? Yazan yazar, yayımlayan da yayıncıyken, editörlerin işi ne? Sorduk, anlattılar. Konuğumuz, Bilgi Yayınevi Editörü, Biray Üstüner Ë Aytül AKAL Editörlük nereden geldi aklınıza? Bir ideal miydi? 30 yıl önce bulduğum ilk iş (tamamen rastlantı olarak) “musahhihlik”ti. Rastlantı idi ama tam “ben”likti: İyi bir okur olma yolunda ilerliyordum. Dilimi çok seviyordum; “düzeltme”yi de. Düzeltmenle redaktör arasındaki farkı orada öğrendim. Bilgi’ye de düzeltmen olarak girmiştim. Editörlük ne aklımdaydı ne de umurumda. Ama “düzeltme” hastalığı insanın yakasını bırakmıyor. Burnumu sokup “Bu böyle olmaz” dediğim her işi, “Gel yap o halde” diyerek sırtıma bindirdi değerli Küflü. Yazarlarımıza dört elle sarıldım. (Nasıl sarılmam; her biri, beni “büyüten” kitaplara imza atmıştı.) Yayınevine teslim ettikleri çalışmaların “düzeltmenliğini” yaparken haddimi aşıp “redaksiyon”a kayıyordum. Öneri ve eleştirilerimi yazarla konuşuyordum. Sonunda bir sevgili yazarımın dediği gibi “eti de kemiği de benim” oldu müsveddelerin. Dildeki yetkinliğinizi nerede kazandınız? Türkçeyi seviyorum; yazı ve yazın dili olarak Türkçenin kusursuz olduğuna inanıyorum; onun doğru ve güzel kullanılmasının çok önemli olduğunu düşünüyorum. Dil konusunda iyi isem, bunu, “okuyarak” kazanmışımdır. Henüz beş yaşına ulaşmadan okumayazma öğrenmiş olduğum düşünülürse “okuma”yı sevmemde annebabamın payının büyük olduğu söylenebilir. Ardından öğretmenlerimin tabii. Baş oyuncu elbette KİTAP. Yazarlık atölyeleri gibi editörlük atölyeleri de var mı? Duymadım ama varsa bile atölye yeterli mi? Bu konuda fakültelerde kürsü oluşturulmalı. Size gelen metinlerde değişiklik ya da düzeltme istediğinizde yazarların tepkisi ne olur? Önerilerinizi uygulamak yerine dosyasını alıp giden oldu mu hiç? Bu konuda sıkıntı yaşamayan “şanslı” editörlerdenim ben. Hatta yayımlayamayacağımızı söylediğim halde çalışması ile ilgili öneri ve eleştirilerimi isteyen yazar arkadaşlar olmuştur. Önerilerimin, yazarı tarafından büyük bir alçakgönüllülükle uygulandığı (başka bir yayınevinden çıkan) kitabın, çok satanlar listesine girmesinin mutluluğunu bile yaşadım. Çevirilerde, kitabın orijinalini de okuyor musunuz? Çeviri kitaplar üzerinde editoryal çalışma yaparken en zorlandığınız konular... Ne kadar can alıcı ve can yakıcı bir konu! Kitabın orijinalini okusanız, okuyabilseniz bile (Rusça? Japonca?) içinize siniyor mu? Benim sinmiyor. Bu yüzden, her iki dili (hem Türkçeyi hem çevrilecek dili) çok iyi bildiğine, “dil”e saygı duyduğuna, her iki dilde de çok kitap okuduğuna ve çeviriyi bir “sanat” olarak gördüğüne inandığım çevirmenlerle çalışmayı yeğleyip çevirinin Türkçe redaksiyonuna ağırlık veriyorum. Çeviri kitaplar üzerinde editoryal çalışma yaparken değil ama çevirmenlik konusunda bir “derdimi” anlatmakta zorlanıyorum: Bir yabancı dili konuşmayı, yazmayı ve okumayı bilmek, yetkin bir çevirmen olmak için yeterli değildir. Uzun süre önce çevirmen Biray Üstüner com eleştiri eydim’in makalesi k edebibiyatının nın alt maz” dikumasıı yazısı okular lik çağıAlfabeşvuru alışma312 439 “Genel zorunda ünleri nulduyca 32 z öykü u çalışklayabiı öneri ner.com Eğitim an EjkoşacakMatt! den İtfaiç karakta yoksa okurlar Defteri/ xley / err / Çeiken / / Basım efterini ya, elar, ya ler… İser nine, üyüdüınız olavarsa bileceğiKomik İlk kelik bilgi, cilt kafter ise, ona güe onun bir tutam yülü anBebek açırma adaylarına “deneme metni” göndermekten vazgeçtim. Anadilindeki yetkinliği konusunda kuşkuya düştüğünüz öğrenciler mezun ediyor fakülteler. Çok önemli bu konu. Üzerine düşülmeli, üzerinde düşünülmeli. Sizce bir editör her alanda editörlük yapabilir mi? Ya da şiir editörü, öykü editörü gibi ayrımlar mı olmalı? Hatta çeviri editörlüğü ile telif dosya üzerinde çalışmak da çok farklı değil mi? Bir inşaat söz konusu olduğunda “usta” deyip geçebiliyor musunuz? “Duvar ustası” diyorsunuz, “boyabadana ustası” diyorsunuz, “elektrik tesisatı ustası” diyorsunuz. Öyle olmalı. Daha da ileri gidip, ideal olanın, her tür (her alan) için ayrı bir “ekip” oluşturmak olduğunu düşündüğümü söyleyebilirim. Önünüze gelen bir dosyanın, başka bir kitaptan ayarsız esinlenme ya da alıntıyla dolu olup olmadığını nasıl belirliyorsunuz? Diyelim ki esinlenilen orijinal kitabı okumadınız, bilmiyorsunuz... Çok zor bunu belirleyebilmek… Esinlenme, alıntı, hatta çalıntı! Önce yazarınıza güvenmeniz gerekiyor. Ve böyle bir yanlışa (kötü niyetli ise sahtekârlığa) aracı olduğunuzu ayrımsadığınızda ödenmesi gereken bedeli üstlenebilme dürüstlüğüneyürekliliğine sahip olmanız. İyi bir editör olmanın sizce olmazsa olmaz üç ölçütü... Sevmek (“dil”i) Sevmek (“yazın”ı) Sevmek (“okur”u) Bir kitabın ilgi çekeceğine veya tutmayacağına nasıl karar veriyorsunuz? Vermiyorum. Soruda sözü edilen “ilgi”, bizim “satış şansı” dediğimiz ölçütle belirlediğimiz ilgi ise ben bununla ilgilenmiyorum. Yayın Kurulu toplantılarında pazarlama ve muhasebe müdürlerimiz yeterince didikliyor bu konuyu zaten. Editörlükle ilgili başınızdan geçen ilginç bir olay... İlginç, komik, acıklı, şaşırtıcı, çıldırtıcı o kadar çok olay yaşıyorsunuz ki… Muhatabınız insan çünkü. İçlerinden birini anlatmak yerine bana hâlâ çok ilginç gelen, beni hâlâ çok şaşırtan “genel durum”u söylemek istiyorum: “İyi okur” olmadan “yazar” olunabileceğine ve yazarak çok para kazanılabileceğine inanılması… Kendi özel zevkiniz için de okumaya zaman ayırabiliyor musunuz? İşim gereği günde ortalama 7 saat okuyorum. Önceleri “gece okumaları”mı her zaman okurluğuyla övünen Biray’a armağan ediyordum; ne yazık ki son birkaç yıldır bunu yapamıyorum. Kesinlikle okumalıyım diyerek aldığım ama kitaplıktaki yerinde dokunulmadan kalan kitapların sayısı 147 olmuş (saydım, evet). Siz de yazıyor musunuz? Sizin metinlerinizin editörlüğünü kim yapsın isterdiniz? Eğer yazsaydım, yazdıklarımı Iris Murdoch ve Ingeborg Bachmann okusun isterdim. Bu yüzden yazmıyorum sanırım. En çok hangi kitabın editörü siz olmak isterdiniz? Okumaktan keyif alacağım tüm kitapların.? Mavisel Yener Ata Cad. Defne Sok. No: 1 D: 1 Balçovaİzmir www.maviselyener.com [email protected] 1133 CUMHURİYET KİTAP SAYI 3 KASIM 2011 SAYFA 25 1133 ?