Katalog

Hazırlayanlar: Nilay Yılmaz, Aytül Akal, Mavisel Yener, Çiğdem Gündeş, Mustafa Delioğlu. ÇOCUKGENÇLİK OKUMA Küçücük kitapta kocaman öykü: Aç Tırtıl Güzel mi güzel bir cumartesi gecesinde başlıyor kitabımız. Ay ışığı, yaprağın üstünde duran minicik bir yumurtayı aydınlatıyor. Evren, pazar sabahını hoş bir sürprizle karşılıyor; yumurtacığın içinden kitabımızın kahramanı tırtıl çıkıyor. Karnı öylesine aç ki, hemen kendine yiyecek bir şeyler aramaya koyuluyor. Bulduğu ilk meyve olan kıpkırmızı elmaya bir delik açıp hemen içine giriyor. Ë Mavisel YENER ken renkleri, meyveleri, sayıları, günleri eğlenceli bir kurgu ve tasarımla öğretiyor çocuklara. Tırtılın meyvelerin üstünde açtığı deliklerin kitapta gerçekten de delik biçiminde tasarlanmış olması çok hoş. Hangi yaşta olursanız olun, ille de parmağınızı o deliklerden geçirip oyun oynama isteği duyuyorsunuz. Bu delikler aynı zamanda kitabınızın içinden bir tırtılın gerçekten de geçtiği hissini veriyor. Kitabınızı yiyen bu tırtılın açtığı minik delikler eğlenceli oyunlara çağırıyor. Okulöncesi kitabı yazmak ve resimlemek farklı bir birikim, farklı bir yetkinlik gerektirir. Yalnızca sayfa sayısını az tutarak, tümceleri kısaltarak, renkli resimlerle süsleyip çocuklara öyküler anlatmak anlamına gelmez okulöncesi kitap. İyi bir okulöncesi kitap aynı zamanda çocuğu oyuna çağıran, işbirliğine yönelik, dinamik olmak zorundadır. Aç Tırtıl iyi bir okulöncesi dönemi kitabının tüm özelliklerini barındıran bir yapıt. Bilgisunarda hızlı bir aramada bile Aç Tırtıl’la ilgili pek çok sayfa bulabiliyorsunuz. Bu sayfalar arasında ilgimi en çok çekenler anasınıfı öğretmenleri ve aileler tarafından hazırlananlardı. “Aç Tırtıl Sınıfta” başlığıyla hazırlanmış bir blogta Faye Kirchhoff adlı bir anne üç yaşındaki çocuğuna bu kitabı okurken onunla hangi oyunları oynadığını anlatmış. Önce kırmızı bir parça kumaş ve iğne iplikle minik bir tırtıl dikmişler. Sonra o tırtılı kitaptaki meyve deliklerinden geçirmişler. Bu oyun çocuğun pek hoşuna gitmiş. Bir anaokulu öğretmeni Aç Tırtıl’la ilgili hazırladığı dersi anlatmış. Kitabı okurken tırtılın döngüsünü, geçirdiği evreleri, çocuklara beden hareketleriyle nasıl yaptırdığını anlatmış. Öğretmen diyor ki; “İlk hareket yumurta hareketi. Çocuk ayak bileklerini tutarak eğilecek, yumurta gibi vücudunu yuvarlak hale getirmeye çalışacaktır. İkinci hareket larva hareketidir. Çocuk bedeniyle bir solucan gibi kıvrılma hareketi yapacaktır. Üçüncü hareket koza dönemini simgeler. Beden büyük bir torbanın ya da çantanın içine girecek, koza dönemi hissedilmeye çalışılacaktır. Dördüncü dönemde de çocuklar torbanın içinden rengârenk kurdeleler sarınarak çıkacak ve kelebek hareketleri yapacaklardır. Kelebeğin döngüsünü beden hareketleriyle öğrenen çocuk için bu öğrenme unutulmaz ve eğlenceli olacaktır.” Bu çalışmanın ardından çocuklara Aç Tırtıl adlı kitabın videosunu izlettiğini anlatıyor öğretmen. Bir başka öğretmen, Aç Tırtıl’ı okuduktan sonra okul bahçesinde piknik düzenlediğini, bu piknikte Aç Tırtıl’ın mönüsünden yararlandıklarını anlatıyor. Aynı piknikte kitapla ilgili kesyap çalışmaları da yaptırmış. Öğrenciler gazete ve dergilerden kestikleri kelebek resimleriyle ilginç çalışmalar yapmışlar. Bir anne, meyve yemeyen çocuğuna bu kitap sayesinde meyve yedirebildiğini anlatıyor. “Biz de Aç Tırtıl gibi, pazartesi elma, salı armut, çarşamba erik, perşembe çilek, cuma portakal yedik. Cumartesi geldiğinde işimin zor olacağını biliyordum! Lolipop, dondurma, pasta, kek, karpuz ve diğerleri… Çocuğuma ‘Onların hepsini yersek tırtıl gibi karnın ağrır dedim.’ O da bana ‘Olsun yiyelim, sonra yaprak yer ağrımızı geçiririz’ dedi. Bunu söylerken şaka yaptığını o da ben de biliyorduk.” Bir başka öğretmen, kullanılmayan plastiklerden yaptıkları rengârenk meyvelerin içine giren, rengârenk tırtıllarla oluşturdukları dünyanın çocuklar için bir sanat deneyimi olduğundan söz ediyor. Çocuklara esin veren bu tür kitapları sınıfında kullanmaktan duyduğu sevinci anlatıyor. Bu çalışmayı yaparken sayma ve sıralama becerilerinin arttığını vurguluyor. Öğretmenlerin Aç Tırtıl kitabıyla ilgili olarak yaptıkları sınıf etkinliklerini paylaştıkları sayfalar dışında, kütüphaneciler tarafından yazılmış olanlar da var. Bir çocuk kütüphanecisi, Aç Tırtıl’ı kütüphanede onunla birlikte okuyan çocuklar için çantalar hazırlamış; çantalarda meyveler, kurdeleler, renkli kâğıtlar, kâğıt kesmek için minik bir makas ve kek var. Kitabı okuduktan sonra bu çantayı açan çocuğun yerinde olmayı kim istemez? Kütüphaneci dostların sesini duyar gibiyim: “O kütüphanecinin yerinde olmayı kim istemez?” Bir dil eğitmeni, kitaptan meyvelerin, renklerin, günlerin başka dildeki söylenişlerini öğretmekte yararlandığından söz etmiş. Bir anasınıfında ise, grafik çalışması yapmışlar. İlk gün bir meyve yiyen tırtıl ikinci gün iki meyve yerse ve bu hızla giderse grafikte nasıl gösteririz, sorusunun yanıtını aramışlar birlikte. Aç Tırtıl için okulunda atölye çalışmaları düzenleyen bir öğretmen duygu eğitimi çalışmalarında bu kitaptan yararlandığını anlatıyor. Gelişim bozukluğu olan çocuklar için yapılan bir çalışmada yine Aç Tırtıl kullanılmış. Sıralama, sözdizimsel biçim (geçmiş zamanı ifade, çoğul, tekil. vs), sorunlara çözüm bulma, yanıt verme gibi yeteneklerin geliştirilmesi için günde yirmi dakika kitap üzerinde çalışılmış. Bu çalışma iki ay sürmüş. İki ay sonunda çocuklardaki gelişimin şaşırtıcı olduğu anlatılıyor. Annelerden biri “Aç Tırtıl Meyve Salatası” adını verdiği salatayı çocuğuyla birlikte doğum günü mönüsü için yaptığını anlatıyor. Salatanın tarifini ister misiniz: “1 elma, 2 Armut, 3 erik, 4 çilek, 5 portakal temizlenip ısırık büyüklüğünde kesilir. Büyük kâsede karıştırılır. Nane yaprakları ile süslenir. Çocuğunuzun arkadaşları gelince servis yapılır, onlar meyve salatası yerken kitap yüksek sesle okunur. Kitabı bitirdikten sonra kelebeğin döngüsünden başka canlıların döngüsüne de atlamak da olası. Aç Tırtıl, okurunu “her canlının kendi öyküsü vardır” noktasına getirebiliyor. Yaşamda değişim ve dönüşümün kaçınılmazlığını başarıyla anlatıyor. Tırtılın zamanı azdır ama yeryüzünde tadılacak yiyeceklerin çeşitliliği çoktur. Son güne onca abur cuburu sığdırmaya çalışması belki de ondandır. Tırtılın niye böylesi iştahlı olduğu, yemeye niçin bu denli gereksinim duyduğu, karnı ağrıyınca ne yaptığı gibi sorular çocukları eğlenceli yanıtlara götürecek. Kitabın olağanüstü illüstrasyonlarından ve tasarımından da söz etmek gerek. Meyvelerin resimlerinin adetlerine göre olması, tırtılın yediği yiyeceklerin ortasındaki gerçek delikler, öyküye eşlik eden doğayla, tırtılın, kelebeğin rengârenk çizimleri bir okulöncesi kitabın nasıl olması gerektiğinin örneğini veriyor. Kitabın sonunda iki sayfaya yayılmış kelebek, mor, mavi, kırmızı, yeşil, sarı, pembe, turuncu renkleri ve zengin dokulu kanatlarıyla sıcacık gülümsüyor okuruna. Eğitim programları belirlenip öğretim yöntemleri belirlenirken zekâlar ve ilgilerin farklı olduğu göz önüne alınıyor artık. Gelişim özellikleri dikkate alındığında öğrenmeöğretme ortamlarının çeşitlenmesi gereği de ortaya çıkıyor. Aç Tırtıl, böylesi bir aktarım için ebeveyn ve öğretmene olanaklar sağlıyor. Etkili öğrenme gereçleri arayan ve kitap sevincini duyumsatmayı ilke edinmiş eğitimciler bu kitabı es geçmeyecektir umuyorum. Yaşam değişim ve dönüşümdür; ya bizim nasıl bir dönüşüme gereksinimimiz var? İşte size küçücük kitapta kocaman bir öykü… ? www.maviselyener.com P azartesi gününü bu elmayı yemekle geçiren şirin tırtıl bir türlü doymuyor. Salı günü iki kocaman yeşil armut yiyor. Karnı yine doymuyor. Ne yapmalı ne etmeli derken, çarşamba midesine üç mor erik indiriveriyor. Perşembe yediği dört kırmızı çilek de doymasına yetmiyor. Cuma gününün yemek listesini görünce iyice abarttığını düşünüyoruz, çünkü tamı tamına beş turuncu portakal yiyor. Her şeyi tüketme güdüsü gitgide güçleniyor. Asıl oburluk günü cumartesi; çünkü günlük mönüsünde çikolatalı pasta, dondurma, salatalık, kaşar peyniri, salam, lolipop, meyveli kek, sosis, üzümlü kek ve karpuz var. Aç gözlü tırtılımız bunları yiyince mide fesadına uğramaz mı? Uğruyor tabii, karnı ağrımaya başlıyor. Neyse ki doğada her şeyin ilacı var. Taze, yeşil bir yaprakçıktan aldığı ısırıklar onu iyileştiriyor, karnının ağrısı geçiyor; kendini iyi hissediyor. O artık, açlığı geçmiş, kocaman, şişman bir tırtıl. İşte o sırada kendine bir ev yapmaya koyuluyor, bu evin adı: koza. İki hafta kozanın içinde kalıyor. İçeride neler olduğunu göremiyoruz ama bizim tırtıl, kozasına bir delik açıp dışarı çıktığında doğanın mucizesi ile karşılaşıyoruz: Bir kelebek. Aç Tırtıl dünyanın pek çok ülkesinde okulöncesi eğitimde, gerek aile gerekse okul tarafından yararlanılan bir kitap. Beslenme, sayı sayma, kelebeğin oluşum evreleri, haftanın günleri, renkler, şekiller, çevrebilim gibi pek çok alanda okul öncesi çocuğa pencereler açan bu kitabın epeyce ödülü de var. American Institute Grafik Sanatlar Ödülü (1970), Fransa’da Treize des Prix Nakamori Ödülü (1972), Japonya’da Reader Grand Ödülü (1975) bunlardan bazıları. 2003’de BBC’nin yürüttüğü bir ankette İngiltere’de en sevilen kitap seçildi. Kitapta yazdığına göre dünyada her geçen dakikada bir adet Aç Tırtıl satılıyor. İngiliz Telegraph gazetesinin 3 Mart 2010 nüshasındaki bir habere göre annebabalar arasında yapılmış bir araştırmada en beğenilen yirmi kitap listesinde birinci sırayı Aç Tırtıl almış. George W.Bush çocuklar için düzenlediği kitap okuma kampanyasında birincil kitabı olarak Aç Tırtıl’ı göstermiş. 2009’da kitabın 40. yıldönümünde Google arama motoru, logosuyla kutlamaya katılmış.1993’de Illuminated Film Company tarafından televizyon için uyarlanan Aç Tırtıl’ın sinema ve televizyon hakları oldukça yüksek bir rakama satılmış. Kitap Türkçeye ilk kez 1994’de Mavibulut Yayınları tarafından kazandırıldı ancak baskısı tükendikten sonra yeniden basımı yapılmadı. Mavibulut kitabın haklarını yeniden alarak 2010’da Türk okurlarla buluşturdu. Eric Carle bir tırtılın yumurtadan çıkışını ve kelebeğe dönüşmesini anlatır *Aç Tırtıl, Eric Carle, Türkçeleştiren: Fatih Erdoğan, Mavibulut Yayınları, 28 s., 2010, 3+ Nilay Yılmaz İstanbul Bilgi Üniversitesi İnönü Cad. No: 28 Kuştepe/ İstanbul Tel: 0216 381 17 50 www.nilayyilmaz.com [email protected] SAYFA 32 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1072