Katalog

Mustafa Sönmez’in kaleme aldığı 100 Soruda Küresel Kriz ve Türkiye ile Ergin Yıldızoğlu’nun yazdığı Kriz Teori ve Gözlem’in önemli niteliği, dünya küresel krizine Marksist dünya görüşü açısından yaklaşması ve yorumlaması. Kapitalizm en zor, en sıkışık bir dönemini yaşıyor. Küresel kriz nedeniyle insanlar işini kaybetti, öte yandan da batan kapitalist büyük şirketler kurtarılmaya çalışılıyor. Bu kriz, dünya halklarına yeni bir ekonomik düzen, daha adil bir toplumsal yaşam için başlangıç olabilir mi? Yoksa acımasız ve adaletsiz vahşi kapitalist düzen gücünü sürdürebilir mi? Her iki yazar kitaplarında bu yakıcı soruya yanıt aramaya çalışıyor. Ë Alev COŞKUN apitalizmin tarihteki en büyük krizi 2008’de patlak verdi. Bu krizin artık “kapitalizmin en derin krizi” olduğu, bütün dünyada hiçbir itiraza yer vermeyecek bir biçimde kabul ediliyor. Bu krizin öyle hemen geçmeyeceği, daha süreceği ve kriz öncesi ekonomik düzeye ulaşmanın pek kolay olmayacağı da artık hemen bütün ekonomistler tarafından dillendiriliyor. Bilindiği gibi, 1929 büyük dünya krizinden sonra, dünya ekonomisi Keynesci ekonomik politikalar çerçevesinde kendisini topladı ve yıllar içinde kapitalist dünya büyük gelişmeler gösterdi. Bu süreçte bütün dünya da liberal ekonomi görüşü egemen oldu. Bu ekonomik görüşün temel düşüncesi ve sloganı “Piyasaya karışmayın, piyasa her şeye kadirdir” şeklindeydi. Ancak 2007’de ABD’de belirtileri görülen, 2008 sonunda patlak veren, sonra derinleşen, oradan Avrupa’ya atlayan ve giderek diğer bütün ülkelere sıçrayan kriz piyasanın dengeleyici niteliklerine olan sarsılmaz inancı yıkıp attı. Küresel krizin düzelmesi için ABD ve Avrupa ülkelerinde, serbest ekonominin yerini ulusal korumacılığa dayalı bir ekonomi modeli aldı. Devlet milyarlarca dolarlık sübvansiyonlarla şirketleri kurtarıyor, ama bu arada kapitalizmin sembolü olan dev şirketlerde batıyordu. Bu krizin ekonomik, politik ve toplumsal birçok sonuçları doğdu ama en çok çöküntüye kapitalizm uğradı. Küresel krizle ilgili olarak bütün dünyada yüzlerce kitap, binlerce rapor ve makale yayımlandı. Bu kitaplardan bir bölümü Türkçeye de çevrildi. Türkiye’de de her gün bu konuda makaleler yayımlanıyor, kitaplar çıkıyor. Bu kitaplardan bazıları şunlar: Küresel Finans Krizi (Mahfi Eğilmez), Küresel Krizler ve Kronolojik Değerlendirme ve Analizi (S. Apak ve A. Aytaç); Türkiye ve Dünya’da Ekonomik Bunalım (Bağımsız Sosyal Bilimciler); Küresel Çöküş ve Kapitalizmin Geleceği (Osman Ulagay), Bir Krizin Kısa Hikâyesi, (Korkut Boratav), Finansal Krizler ve Türkiye (Fatih Özatay). Bu yazımızda Cumhuriyet gazetesinin ‘100 Soruda Küresel Kriz ve Türkiye’ ile ‘Kriz Teori ve Gözlem’ Küresel kriz ve iki kitap iki önemli ekonomi yazarı Mustafa Sönmez ve Ergin Yıldızoğlu’nun kitaplarını ele alacağız. Ekonomi konusunda 30 yıllık araştırmacı kimliğiyle tanınan, gazeteci yazar, Mustafa Sönmez’in 100 Soruda Küresel Kriz ve Türkiye adlı kitabı ve yine araştırmacı yazar ve akademisyen Ergin Yıldızoğlu’nun Kriz, Teori ve Gözlem adlı kitabı yayımlandı. 100 SORUDA KÜRESEL KRİZ VE TÜRKİYE Mustafa Sönmez, basın dünyasında ciddi araştırmalarıyla ün yapmış bir gazeteci. Sönmez’in kitabı, küresel krizi anlama ve çözümleme noktasında önemli bir kaynak kitap. Kapitalizmin tarihsel süreç içindeki bu en derin krizini anlamamıza yardım ediyor. Konu ile ilgili yüz soruya verilen yanıtlardan oluşan kitap sekiz bölümden oluşuyor. Kitabın birinci bölümünde, küresel krizin ortaya çıkışı, merkez ülkelerden çevre ülkelere yayılışı ele alınmaktadır. İkinci bölüm, küresel kriz ortamında emperyalist güç dengelerinin panoraması ve olası değişim eğilimleri ele alınıyor. Üçüncü bölümden, sekizinci bölüme kadar 76 soruya verilen yanıtlar Türkiye ile ilgili. “Türkiye bu küresel krize nasıl ve ne tür kırılganlıklarla yakalandı?” sorularına yanıt aranıyor, cari açık ve dış borç yükümlülüklerine dikkat çekiliyor. Krizle birlikte en önemli siyasal ve toplumsal sorun haline gelen işsizlik konusu dördüncü bölümde ele alınıyor. Bu bölümü gelir dağılımındaki eşitsizlikler, bu konudaki yapısal bozukluklar ve krizle gelen yeni bozulmalar üzerinde duruluyor. Altıncı bölümde neoliberal belediyecilikte ulaşılan boyutlar ele alınıyor. Yedinci Mustafa Sönmez K bölümde Türkiye’de sermaye ve emeğin sınıfsal nitelikleri inceleniyor. Son bölümde krizin gelişme eğilimlerine dikkat çekiliyor. Mustafa Sönmez görüşlerini, kitapta 95 tablo ve grafikle de destekliyor. Sönmez’e göre, bu küresel kriz bir milattır. Nasıl 1990’da duvarın yıkılması ile reel sosyalizmin sonu geldiği ileri sürülmüş ve bu olaya “tarihin sonu” denilmiş ise, 2008 küresel krizi de bir başka milattır ve “piyasa her şeye kadirdir” ilkesinin sonudur. Sönmez, ABD banka sektöründe “balonun nasıl şiştiği ve köpüğün nasıl oluştuğunu” adım adım gözler önüne seriyor. Küresel ekonomik krizi anlamak ve Türkiye’ye etkilerini görmek için Mustafa Sönmez’in kitabı okunmalı. Kitap aynı zamanda küresel kriz konusunda çok ciddi bir kaynak. KRİZ, TEORİ VE GÖZLEM Ergin Yıldızoğlu’nun kanımca en önemli niteliği ekonomik sorunlara global pencereden bakan bir yorumcu oluşu. Her hafta Cumhuriyet’teki yazılarında ekonomik alanda dünyadaki gelişmeleri makro düzeyde Türk okuyucusuna aktarıyor. Bu yazılar bütün dünyadaki gelişmeleri ve önemli yorumları bize özet olarak veriyor. Yıldızoğlu’nun kitabı ekonomik kriz konusuyla ilgili tartışmaları ve teorileri eleştirel bir yaklaşımla değerlendiren, bu çalışmaların zaman içinde biriktirdiği katkıları bir araya toplayan bir “teorik” bölümle başlıyor. 55 Sayfalık bu “teorik” bölüm, kitaba ciddi bir bilimsel nitelik kazandırıp küresel krizin ekonomik, siyasal, ideolojik yönlerinin özümsenmesine katkıda bulunuyor. Bu bölüm, Yıldızoğlu’nun 1989’da yazdığı doktora tezindeki (A Theoretical and Historical Study of Crisis in the Capitalist mode of production) temel düşünce ve bulguları, 2008’de patlak veren büyük küresel kriz çerçevesinde yeniden değerlendirilmesi olarak görülmeli. Yıldızoğlu’nun 1989’da kapitalist üretim modeli üzerinde doktora çalışması yapması, günümüz küresel ekonomik krizin çözümlenmesi yönünde kuşkusuz yazara destek vermiş. Yıldızoğlu’nun haftalık yazıları nedeniyle her an dünya ekonomik verilerini ve yorumlarını izlemesi onu günümüz büyük ekonomik krizinin özümsenmesi ve çözümlenmesinde etkin kılıyor. Bu teorik bölümü, 2006 yılından başlamak üzere krizin Ergin Yıldızoğlu başlangıç ve gelişme süreçlerini gözlemleyen, çözümleyen ve irdeleyen yazılar izliyor. 2007, 2008, 2009 ve nihayet 2010’da her hafta Yıldızoğlu’nun keskin gözlemleriyle ve dünyadaki önemli ekonomi gazete ve dergilerine atıflar ve önemli ekonomik raporlardan aktarımlarla zenginleştirilmiş Cumhuriyet yazıları bir düzen çerçevesinde kitapta toplu olarak verilmiş. Kitapta 2006 yılındaki “DikkatDikkat Geliyor” (Cumhuriyet 21.08.2006, ss. 6366) yazısı, Yıldızoğlu’nun küresel krizin yaklaştığını açıkça öngörüyor. Bu yazıda bir mali çöküntüden söz edilirken gelen kriz açıkça belirtiliyor. Yıldızoğlu şöyle diyor: “Her mali çöküntüyü bir resesyon hatta bunalımın izlemesi ise, deyim yerindeyse, Allah’ın emri!” (s. 66). Daha sonraki 73 yazı, Küresel Krizin gelişmesini adım adım gözler önüne seriyor. Yıldızoğlu’nun, kitabının sunuşuna yazdığı şu ilk paragraf önemli: “Büyük Bunalım’dan bu yana en büyük kriz olarak adlandırılan, zaman zaman Büyük Bunalım’a atıfla ‘Büyük Durgunluk’ olarak nitelenen mali kriz patlak verdiğinde piyasalarda, dünya ekonomisinin merkezlerinde ve geçtiğimiz 30 yıl boyunca egemen olan neoliberal akımda büyük şaşkınlık yarattı. Halbuki asıl şaşırtıcı olan bu şaşkınlık olmalıydı. Kapitalizmin tarihi bize, krizlerin bir aşamasında başlayan finansallaşma döneminin her zaman bir mali krizle noktalandığını söylüyordu” (s. 9). ? Küresel Kriz ve Türkiye/ Mustafa Sönmez/ Alan Yayıncılık/ 232 s. Kriz, Teori ve Gözlem/ Ergin Yıldızoğlu/ Cumhuriyet Kitapları/ 342 s. SAYFA 28 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1072