Katalog

Türkiye’de Şiir Dergileri: Şairler Mezarlığı (19092008) 110 Mezartaşı Şiirimize kucak açmış tam yüz on dergi! “Şiir ve Tefekkür”den (1909) “Kuşak Edebiyatı”na (2008) uzanan 99 yılda edebiyat tarihimize kazınıp kalmış onca şiir dergisi, Mehmet Can Doğan’ın yıllar süren, titiz çalışmasıyla gün ışığına çıktı. Ë Gültekin EMRE 970’den sonra çıkan dergilerin pek çoğunda ben de yazdım. Kuşağımın şairleri de. Dergilerin edebiyatın mutfağı olduğu söylenir ki, doğrudur. Türkiye Yazıları dergisinin mutfağında da çalıştım şair arkadaşlarımla birlikte. Kitaplaşmadan önce dergilerde sınadım ben de şiirlerimi öteki şair arkadaşlarım gibi. Sonra şiirlerim kitaplaştı. Onun için iflah olmaz bir dergi(ler) tutkunuyum ki, kimse beni tutamaz. Türkiye’de Şiir Dergileri: Şairler Mezarlığı (19092008) kitabının vazgeçilmez bir başvuru kaynağı olduğunu hemen söyleyebilirim. Dergilerin künyesi, şair listeleri, özel sayı başlıkları, önemli yazıların bir bir belirlenmesi... Dergilerin seçiminde neyi gözetmiş Mehmet Can Doğan? İşte yanıtı: “Çalışmada, logosunda ‘şiir dergisi’, ‘şiir seçkisi’, ‘şiir ortak yayını’, ‘şiir sanatı ve sorunları’, ‘şiir yaprağı’, ‘sanat ve şiir derdi’, ‘şiir ve kent kültürü’, ‘şiir ve resim düzlemi’, ‘şiir temaşa dergisi’ gibi ibareler bulunan yayınlar değerlendiril”miş. Değerlendirme dışı tutulan dergiler için de belli kıstaslar gözetilmiş. Çalışmaya daha yakından bakabilmek için Mehmet Can Doğan’a bir kez daha kulak vermemiz gerekiyor. “Şiir dergilerinin çıkışındaki bazı göstergeler, ‘Şiir Dergisi Çıkarmak’ başlıklı yazıda belirlenerek yorumlandı. ‘Dergiler’ başlıklı bölümde, her bir derginin önce künye bilgileri verilip kaç sayı çıktığı belirlendi; ardından da derginin çıkış amacı ve tavrı saptandı. Dergide yer alan şair ve yazarlar ile önemli ve dikkat çeken yazılar işaret edildikten sonra, derginin yayımlandığı dönemdeki yeri ve durumu değerlendirildi. Hem çalışmaya görsel zenginlik sağlamak, hem de dergilerin tavrını ve tasarımlarını yansıtmak amacıyla kapak fotoğrafları da çalışmaya eklendi.” Kitabın sonunda ise “derginin adı, yayımlan 1 unutulup gitmiş, hiçbir kitaba girecek kadar göze çarpmamış şiirlerle ayakta kalmış bir dönem. Kimi bir seçki gibi tutunmaya çalışmış şiir dünyamıza, kimi ciddi bir adım atmış şiir ortamına. Bomba gibi düşenlerin yanında, sessiz sedasız gelip gidenler de olmuş. Yıldızlaşan ve kayıp gidenlere de rastlanıyor elbette. Ama iyi şiirlerle kötü şiirler, iyi şairlerle yolun başındaki şairler, yaşlısı genci bir yerde buluşagelmişler. Varlık kadar uzun ömürlü bir dergi yok yazın dünyamızda (O ayrıca incelemeye değer, biliyorum.). Şairlerin omuzlarında boy veren Varlık, şiir kitaplarıyla da hep öncü olmuş ülkemizde. Türkiye Yazıları da şiire ağırlık verirdi ve şiir kitabı yayımladı. Başka dergiler de var elbette şiir kitabı yayımlayarak şaire destek olan. Cenk Koyuncu’nun Son Kişot’u (Kasım/Aralık 2002 – Ekim/Kasım 2004, dokuz sayı) bu kitapta adı geçmeliydi bence “Gelmiş Geçmiş Tüm Ürünler” dergisi olarak. Şiir hep öndeydi bu dergide çünkü. Buna benzer başka dergiler de var, biliyorum. Mehmet Can Doğan onları zaten saymış. O zaman farklı bir çalışma çıkardı ortaya ve işin içinden çıkmak zorlaşırdı. Bunu da kabul ediyorum. Bunlar bir eleştiri değil, bir temenni yalnızca. ŞİİR TARİHİ Böylesine hacimli, zaman alıcı, her dergiye ulaşması hiç de kolay olmayan bir çalışmayı şiir kitaplarının durduğu rafımdan nasıl eksik ederim? O rafta, Türkiye’de Dergiler Ansiklopediler (1849– 1984), Vedat Günyol’un Sanat ve Edebiyat Dergileri (1986), 101 Dergi (Dünden Bugüne Türkiye’den Dergiler) ve Öteki– Siz dergisinin özel sayısı “1980’den 2004’e Edebiyat Dergileri” de, pek çok gazete/dergi kesiği de var. Şair Mehmet Can Doğan’ın emeğine, Türkiye’de Şiir Dergileri: Şairler Mezarlığı (1909 – 2008) kitabına, Hayâl Yayınlarının gösterdiği özeni de selamlamak gerekiyor buradan. Şunu da belirtmekte yarar var: “Büyük bir şairler mezarlığı” aslında bu yararlı kitap! “heyecanın söndüğü, küçüğün büyüdüğü, azın çoğaldığı, hatıraların solduğu, tarihin söz aldığı bir mezarlık bu” aynı zamanda. Belki de 110 şiir dergisi değil, yakıcı, kavurucu “110 mezar taşı” bekliyor şiirseverleri, ciddi şiir okurunu. Türkiye’de Şiir Dergileri: Şairler Mezarlığı (19092008) kitabı, beni, şiire yeni başladığım günlere... Şiirlerimin heyecanla yayımlanmasını beklediğim günlere... Şiirim çıkmış mı diye coşkuyla, yüreğim çarpa çarpa dergi sayfalarını hızla çevirdiğim günlere... Şiirimin yayımlanışını gördüğüm ve bunu herkesin görmesini istediğim günlere... Her yerimden şiir dökülen günlere... Durmadan âşık olduğum günlere... Öğrencilik günlerime... Ankara’ya, Türkiye Yazıları’na... aldı götürdü. Bu kitap, unuttuğum pek çok dergiyi anımsattı bana. Benimle aynı dönemde şiir yayımlamaya başlayan, sonradan adlarını hiçbir dergide görmediğim, iyi şair olacağına inandığım, kimi arkadaşlarımı düşünmeme neden oldu. Enis Batur’un hazırladığı Unutulmuş Şiirler Antolojisi’ni (1994) yeniden elime almama da neden oldu, Mehmet Can Doğan. Elbette Ahmet Günbaş’ın kotardığı Erken Ölümlü Şairler Antolojisi’ni de (2007), bir kez daha gözden geçirdim. Şiir dergileri.. şairler mezarlığı.. şiir ölüleri.. mezar taşları.. şiir tarihi... ? Türkiye’de Şiir Dergileri: Şairler Mezarlığı (1909 – 2008)/Mehmet Can Doğan, araştırma/ Hayâl Yayınları, 2008/ 243 s. CUMHURİYET KİTAP SAYI 991 Mehmet Can Doğan’ın araştırması vazgeçilmez bir başvuru kaynağı dığı yıl/lar, şehir/ler ve kaç sayı çıktığı listesi” de unutulmamış. Taşradan merkeze atılımlar sergilenirken kimi dergilerde, merkezden de taşraya bir yayılma söz konusudur elbette. Taşradaki şairler merkezdeki dergilere giremeyeceklerini düşünürler hep. Onun için kendi dergilerini çıkarırlar ve zaman zaman ses de getirirler. Şu dergiler bu amaçla mı çıktı bilmiyorum ama taşra ruhu taşımadıkları gün gibi ortada yayımladıkları onca güzel şiirle: Nedret Gürcan’ın Şairler Yaprağı (Dinar), Le Poète Travaille (Erzincan), Islık (Mersin), Etken (Alanya), Kırağı (Osmaniye), Ihlamur (Van), Uzak (Ünye), Şiiri Özlüyorum (Avanos), Heves (Seyhan), Anzılha (Şanlıurfa), İnsan (Antalya), Ücra (Konya), Mor Taka (Trabzon), Taflan (Antakya), Yazılıkaya (Eskişehir)... Dergilerde taşranın neresi olduğu da tartışılıyor epeydir. Merkezin taşralaştığı dönemde taşranın önemi öne çıkıyor artık. Bursa’daki Akatalpa dergisi 109 sayıdır şiirle yoğrulu, dopdolu yoluna devam ediyor. Böyle taşra mı olur? CAN ALICI SORULAR... Milli Kütüphane’de çalıştığım dönemde aklımı başımdan alan bir konuyla haşır neşirdim hep: “sanat/edebiyat/şiir, kültür...” dergilerini bir bir tarayarak “özel sayılar bibliyografyası” hazırlamak istiyordum. Epeyce de yol almıştım Berlin’e gelene kadar. Bu konuya paralel de “Dergilerin Çıkış Nedenleri”ni araştırıyordum bir yandan. Bu konuda da epeyce malzeme toparladım, çoğunu elle yazarak. O dönemde ne arasın fotokopi! Sonra, bu iki dosyada toplanan belgeleri, bilgileri arkadaşım Turgut Çevikere’e verdim. Sahi dergiler neden çıkar? Şairler neden şiir dergisiz yapamaz? Her şairin ve şair grubunun gönlünde neden kendi dergisini/dergilerini çıkarma alevi hep yanar durur? Gelin de yanıtlayın bu can alıcı soruları. Şiir dergileri, aynı zamanda unutulup gitmiş şiirlerle doludur. Ondan da önce ölmüş ve dirilmesi mümkün olmayan şair ölüleriyle. Şiir dergileri, o ölü şairler ve SAYFA 14