Katalog

? Resimli çocuk kitabı, çocuğu oyuna dahil edebiliyorsa, “En iyi oyuncak kitap” tanımını kullanabilir miyiz? Hiç kuşku yok. Kitapta yer alan resimlemeler, çocuğun çevresiyle ilişkisini artırdığı, imgelem gücünü canlandırdığı sürece başarılıdır. Biçimlerden oluşan dil, yalın, yapmacıktan uzak, abartılı biçimlerden arınmış olmalıdır. İnsanlar, hayvanlar, eşyalar, nesneler özgün biçimleriyle algılanmalıdır. İYİ ARAŞTIRMACI OLMAK... Siz çocuk kitaplarını resimlerken kendi geçmişimizin maddi kültürüne, estetiğine ilişkin çok iyi örnekler verdiniz. Bu konuları araştırdığınız, sindirdiğiniz anlaşılıyor. Ben Türkiye'yi Doğu ile Batı'nın arasında görüyorum. Ne yalnız Doğulu ne de yalnız Batılıyız. Bu durum avantaj olacakken hatalı yorumlar yapılıyor. Ne yazık ki son yıllarda bizim maddi kültürümüzü, mitolojimizi, folklorumuzu araştırmayan, tanımayan genç illüstratörler var. Onlar Anadolu halk masallarını Avrupalı krallarla, Avrupa tarzı mimariyle, eşya örnekleriyle resimliyorlar (hem de çok kaliteli yazarların iyi bir yayınevinde, çok iyi basılmış kitaplarında). Çocuk bu durumda geçmişinden kopmaz mı? Tarihi hakkında yanıltılmış olmaz mı? Masaldaki imgelerle kendi imgelemi arasındaki tamamlanma eksik kalmaz mı? Bir illüstratör her şeyden önce çok iyi araştırmacı olmalıdır. Bizimki gibi gurur verecek çok zengin bir kültür mirasına sahip olan bir ulus için, padişahı söz konusu eden bir masalda kalkıp bir kral çizmek, başka halkın maddi kültürünü tanıtmak tabii yanlıştır. Kralı da kral gibi çizmeli, padişahı da padişah gibi. Bir çizer bu öğeleri bulup çıkarmak zorundadır. Yetişkinler için de resimlediğiniz nefis kitaplar var. Ömer Hayyam, Gılgamış, Ön Asya Efsaneleri gibi. Büyükler için kitap resimlemek bazı yazarlar tarafından sakıncalı bulunur, onlar okurlarının kuracakları düşlere illüstratörün müdahale etmesini doğru bulmazlar. Belki bu nedenle yetişkinler için daha az kitap resimledim. Doğrusu Gılgamış için yaptığınız resimleri kolay aşılamayacak güzellikte bulduğumu söylemeliyim. Gılgamış bize gelen ilk uygarlaştırıcı kahraman. İlk birey olma çabası gösteren, merakını gidermek için uzun ve meşakkatli yolculuğa çıkan, sorgulayan, gerçeği arayan bir kişi. Ayrıca psikolojik yönüyle de ortaya çıkan ilk tragedya kahramanı. Onu resimle canlandırmanın çok güç olduğunu düşünüyorum. Siz bu ağır yükün altından kalkmış, Gılgamış'ın beş binyıl öncesinden bize ulaştırdığı ışığı aktarabilmişsiniz. Ülkemizde kitap resimleme konusunda neler yapılabilir? Görsel etkilenmelerinin arttığı dönemlerde, çocuğu eğitmek yerine, ticari sonuçları hedefleyen stereotip dil ve resim biçimlerine karşı sanatçı ve yazarlara düşen çok önemli görevler var. Batılı ülkelerde, pek çok yazar ve çizeri bünyesinde barındırarak, gençlik ve çocuk edebiyatı konusunda iyi kitapların oluşması için kurum ve örgütlerle çabalarını sürdüren uluslararası kuruluşlar pek çok görevi yerine getirmektedir. Ancak ülkemizde devletin olanakları kullanılarak tam tersi yapılmakta. En sonuncusu 2006'da olmak üzere birbiri ardınca patlak veren okul kitapları skandalını herkes hatırlar. Tabii bunlarla sürekli mücadele, örgütlenme ve kurumlaşma gerekiyor. Bizde okul kitapları ne yazık ki böyle karamizah konusuyken Batı'da neler yapılıyor? Resimli kitaplar konusunda uluslararası çabalardan söz edecek olursak, politik sapmalardan bağımsız “International Board on Books for Young People (IBBY) örgütünü, UNESCO tarafından desteklenen Bratislava Kitap Resimleme Bienali, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Jella Lepman tarafından Münih'te kurulan “Uluslararası Çocuk Kütüphanesi ile 1963 yılında Frankfurt Üniversitesi’nde kurulan “Çocuk Kitapları Araştırma Enstitüsü”nü sayabilirim. Offenbach Main'deki Klingspor Müzesi 1965'ten bu yana her yıl kış aylarında “Renkli Çocuk Dünyası” başlığı altında, dünyanın dört bir yanından gelen en güzel yeni resimli kitaplarla sergiler hazırlamakta ve büyük ilgi görmektedir. Japonya'da olduğu gibi, çocukların ilgisini sanata, dolayısıyla kitaba ve okumaya çekmek için, bir yıl boyunca ülkenin çeşitli kentlerinde illüstrasyon bienalleri düzenlenmektedir. Okumayı destekleyen çeşitli aktiviteler ve sempozyumlara değişik ülkelerden sanatçılar ve uzmanlar katılmaktadır. Örneğin, Bratislava Bienalinde “Bir İllüstratörün Portresi, Mordillo'nun Gizli Bahçesi” gibi sempozyumlar yer almaktadır. Bütün bu etkinlikler, çocuğa ve okumaya verilen değeri göstermektedir. Bizde de bunların âlâsı ve daha başka çalışmalar yapılabilir. KİTAP RESİMLEMEK Çocuğa verilen önem, çocuk kitabından belli olur değil mi? Yukarda adı geçen bienallere, her yıl yüzlerce sanatçı eser göndermekte, bunların ancak dörtte biri sergilenmeye hak kazanmaktadır. Bu gerçek, batılı ülkelerde çocuklar için çizmenin ne denli zor olduğunu ve çizebilmek için ancak yetkin sanatçı mertebesine ulaşmak gerekliliğini ortaya koymaktadır. Batı ülkelerinde çizerler büyük saygı görürler ve emeklerinin karşılığını alırlar. Sanatçının eseri hiçbir zaman işi bilmeyenler tarafından bozulmaz; mükemmel bir renk ayrımı ve özenli bir baskı ile sonuca ulaşılır. Elde edilen bir sanat eseridir ve çocuğa en güzel armağandır. Çocuğu eğitecek, yaşamını yönlendirecektir. Bizim ülkemizde ise kitap resimlemek sanat olarak bile zor kabul görür. Sanatçı kesimi illüstratörü küçümser. Oysa sanat alanında çocuklar için hakkıyla kitap resimlemek, yazarın duygularını ve gizli dilini yansıtmak son derece zor bir olaydır. Bana göre de çocuklar için yapılan kitap resimleri, denizin dibindeki loşluğu aydınlatan güneş ışınlarının yansısı gibidir. Çocuklara en güzel kitaplar dileğiyle. ? Cennet Ülkem/ M. Sevil İrengü/ Resimleyen: Nazan Erkmen/ TEMA Vakfı Yayını/28 s. * Hans Christian Andersen Ödülü, her iki yılda bir (IBBY) kuruluşu tarafından (Uluslararası Çocuk Kitapları Kuruluşu, International Board on Books for Young People) sanat değeri yüksek, kaliteli çalışmaları ile dünya çocuk edebiyatına ve gençliğe hizmet eden bir yazar ve bir çizere oylama sonucu verilen uluslararası önemli ödüllerden biridir. Bu ödül sahipleri seçilirken tüm işleri gözden geçirilir. Ödül altın madalya ve berattır. Ödül sahibi, 10 uluslararası IBBY jürisi tarafından seçilmektedir. 909 SAYFA 21 CUMHURİYET KİTAP SAYI