Katalog

Nazan Erkmen'le kitap resimleme üzerine ‘Çocuktaki entelektüel oluşum kaliteli resimle ortaya çıkar’ Hans Christian Andersen Ödülü, her iki yılda bir (IBBY Uluslararası Çocuk Kitapları Kuruluşu International Board on Books for Young People) tarafından sanat değeri yüksek, kaliteli çalışmaları ile dünya çocuk edebiyatına ve gençliğe hizmet eden bir yazar ve bir çizere oylama sonucu verilen uluslararası önemli ödüllerden biridir. Bu ödül sahipleri seçilirken tüm işleri gözden geçiriliyor. Ödül ise bir altın madalya ve berattır. Bu yıl bu ödüle ülkemizin önemli ressamlarından Nazan Erkmen aday gösterildi. Bunu fırsat bilerek Nazan Erkmen'le çocuk, çocuk kitabı ve çocuk kitabı resimlemeyi konuştuk. lu bir aile ortamı… tabii bunlar da etkili oldu. Eğitiminizi ve ödüllerinizi anlatır mısınız? Robert Kolej eğitimimin yaşamımda, formasyonumda çok büyük etkisi var. Lisans, Yüksek lisans, Doktora… hepsi Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu ve Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde gerçekleşti. Şimdiye kadar 4'ü Japonya'da, biri UNESCO ödülü olmak üzere 5'i uluslararası, 14 ödülüm var. 30'a yakın kişisel sergi açtım; pek çok karma sergi, sempozyum, konferans ve kongreye katıldım. Pullarımın basılmış olması bana ayrı bir kıvanç verdi. Uzun yıllar ağır idari görevlerim oldu. 8 yıl dekan yardımcılığı ve bu arada grafik bölüm başkanlığını yürüttüm. Keşke yalnızca sanatla ilgilenseydim, dediğiniz oldu mu? Bunu hep düşündüm, ama ülkem için daima daha fazlasını yapmak istedim. Mezun olduğum kurumu daha yükseklere taşımanın da ayrı bir anlamı var benim için. Görsel imlerin, (s)imgelerin her alanda insanları tabii çocukları da yanıltıcı, gerçeğe yabancılaştırıcı biçimde kullanıldığı bir dünyada yaşıyoruz. Küçük yaşlarda iyi illüstrasyonla karşılaşması çocuğun gelişimini nasıl etkiler? Çocuğun eğitiminde ve ruhsal gelişiminde illüstrasyonun etkisini çok önemli buluyorum. Metni, yazarın yazdıkları doğrultusunda görselleştirmek anlamında illüstrasyon sanatı, çocuğu bilgilendirmeyi, eğitmeyi, fantezi ve düş kurdurmayı amaç edinir. Resimlemenin işlevi metnin belirgin kıldığı olayları ortaya çıkarmak, görsel bir anlatım dili kurarak metni daha da zenginleştirmek, olayı canlandırmak, hatta bundan daha cıyla yapılan resimlemeler, çocuklarda düş kurma yeteneğinin gelişmesini engeller. Hem yazı hem resimleme açısından estetik değeri yüksek bir çocuk kitabını, çocuk için en iyi ve belki de en kolay sağlanabilecek bir sanat ve estetik eğitimi ya da onun ilk eşiği olarak kabul edebiliriz, değil mi? 'Güzel' ya da 'sanatsal' kavramlarını, çocuk, iyi yazar ve iyi kitap resimleme sanatçılarının sorumluluk bilincinde ortaya koydukları eserler aracılığıyla kavrayabilir. Evet, gerekli önkoşul estetiktir. Ancak, salt estetik de resimli kitapta tek başına amaç olmamalı. Resimlemeler, çocuğun daha ilerdeki gelişme dönemlerinde de sanat anlayışını geliştirmeli, çocuğu sanat akımlarını algılayabilecek güce getirmelidir. Çocuk, içinde yaşadığı dünyayı anlamayı öğrenmeli ki yaşama ayak uydurabilsin. Resimleme, ne denli güçlü bir plastik dile sahip olursa, kitabın etkinliği de o ölçüde önemli olacaktır. Ancak çocuk kitabı resimlerken 'entelektüellik' krizine tutulmamalı. Birtakım yüzeysel sanat gösterilerinin burada yeri olamaz. Böylesine resimlenen kitaplar çocukta tedirginlik yaratır. Kitap resimlemek bir sanattır. Bu sanat dilini kurarken çocuk dilini unutmamak gerekir. Sanatçıların çoğu, içlerinde bir çocuk yaşatan kişilerdir. Ancak sanatçıların diliyle onların yaşamlarına bir anlam katabiliriz. Çocuklara kötü resimlenmiş bir kitap sunmak, çirkin ve geride kalmış bir dünya göstermek anlamına gelir. METİNDEKİ İPUÇLARI Kitabı resimlerken bir eğitici olarak neler düşünür, öğrencilerinize neler önerirsiniz? Sanatçı, metindeki tüm ipuçlarını resmine yerleştirmemeli. Kendi öğretici anlatımını da resme aksettirmemeli, çocuğun düş kurma yeteneğini kısıtlamamalı. Kısıtlamamalı ki resmi seyreden çocuk, onu tamamlama fırsatı bulsun, düş gücünü geliştirebilsin. Resim dili hepimizi aşar. Her zaman daha fazlasını söyler bu dil. Figürler, ancak 'düş ürünleri' olduğu takdirde önem kazanırlar. 'Düş ürünleri' olmasına rağmen, insanlar ve diğer varlıklar gerçeği yansıtmalıdır. Elbette bu gerçek, sanatçının kendi yorumuyla biçimlenecektir. Hayalet gibi figürler, şematik anlatımlarla olaylar canlandırılmamalı, resimlerde çocuk korkutulmamalı, canavar bile sevimli olmalıdır. Çocuk gördüğü resimlerle bir oyun alanı kurabilmeli, kendini bu oyun alanının bir parçası hissetmelidir. KİTAP SAYI ? Yıldız CIBIROĞLU u günlerde dünyaca ünlü 'Andersen Ödülü'ne Türkiye'den aday gösterilmeniz yaptığınız başarılı çalışmalar listesine bir yenisini ekledi.* Resimlediğiniz 164 kitap var. Son olarak MÜ Güzel Sanatlar Fakültesi'nde 50 yılın ilk kadın dekanı olmak gibi önemli bir misyon da yüklendiniz. Hemen herkes Nazan Erkmen'i çok ağır bir çalışma temposuyla birlikte düşünür ve kurumunuzun içerde ve dışarda yükselmesinde katkınızı kabul eder. Yaptığınız çalışmalar bir kâğıda alt alta yazıldığında 33 sayfa tutuyor. Hem sanatçı hem de dekan olarak başarınızdaki etkenler neler? Çocuk Edebiyatı Derneği beni bu ödüle layık gördüğü için minnettarım. Beni başarılı bulduğunuz için size de teşekkür ederim. Sanıyorum başta mesleğime âşık olmam, paraya önem vermemem, çok çalışmam… Yaptığım her çalışma benim çocuğumdur. Kitaplar için yaptığım resimlerin hiçbirini açtığım sergilerde satmaya kıyamadım. İyi para teklifleri de aldım. Şimdi evde adım atacak yer yok. Başarının sırrı eğer varsabu olmalı. Bir de yaptığım resmi önceleri hiç beğenmedim. Bir sonrakinde hep aşmaya çalıştım. Sabır, kararlılık… mut Ş geniş boyutlara götürmektir. Resimler aracılığıyla olay şimdiki zaman içinde canlı tutulmaktadır. Duygu yüklü illüstrasyonlar, çocukta, canlandırılan dünyaya katılma duygusu uyandıracaktır; çocuk resmin bir parçası olarak olayı yaşayacaktır. Bu heyecan ile resimlerin altını ve devamını okumak isteyecektir. Sağlam sezgilere ve eleştirel gözlemlere sahip olan çocuktaki entelektüel oluşumlar, ancak, kaliteli resimlerin yardımıyla, onların sanatsal uyarısıyla güçlenecek, ortaya çıkabilecektir. Ya da tam tersi olacak, kötü resimlemeler çocuğun iç dünyasını başına yıkacaktır. Biçimleme, resim diliyle konuşmak demektir. Ancak bu dilin yardımı ile yazıyla anlatılamayanlar sanat yoluyla tamamlanır. Bu dili anlamak için çocuk da kendini aşmaya çalışır. Çocuğun gelişimi ve kendini aşması ancak sanat eğitimi ile gerçekleşebilir. Salt eğitim ama ? SAYFA 20 CUMHURİYET 909