Katalog

Kemal Sezer'den blr yaşamöyküsü: "Reklamın Sokak Çocuğu: Ersin Salman" Alışılmadık bir aynada yakm tarihimiz Hızlı bir yaşamöyküsü, renkli bir reklamcılık öyküsü, ilginç bir devrin öyküsü. Kemal Sezer Ersin Salman'ın yaşamöyküsünü akıcı bir dille anlatırken Türkiye'nin yaklaşık altmış yıllık sosyal, siyasal ve ekonomik yapısını ele alıyor. n Aydın ENGİN itabın adı: Reklamın Sokak Çocuğu. Bir üst başlığı var: Reklamın Ustuları. Bir de alt başlığı var: Ersin Salman'ın Yaşamöyküsü. Kitabı yayımlayan: Reklamcılık Vakh Yayınları. Kitabın yazari: Kemal Sezer. Yani konumuz: reklam. Yaşam öyküsü aktarılan: Ünlü, kıdemli ve başarılı bir rcklamcı. Yayımlayan: Reklamcıların bir örgütü. Yazari: Deneyimli ve halen aktif bir reklamcı. Reklamcılığının yanı sıra yazarlığı da var. Ama yazdıkları gcncllikle reklam üstüne... Yani kitabın içi, dışı, kapağı, arka kapağı, sayfaları, her şeyi: Reklam, reklamcılık meslcği, reklam dünyasının bilinmeyen yüzü... Bıı kadar nitelik bir araya gclince bu kitabın okur kitlesi kimler olur? Belli: 35 yıllık anılarını tazelemek isteyen rcklamcılar; "Benim adım geçmiş mi, geçmişse bendcn nasıl söz edilmiş" merakındaki günümüzün ünlü reklamcıları. Bir de reklamcılık mesleğinin ustalan, kalfaları, çırakları. Başka? Evet, üniversitelerin reklamiletişim dallarında eğitim gören ve sıkıcı ders kitaplarının yanı sıra mcslek pratiğini ete kemiğe büründürenlerin yaşamöykülerinden bal sü/meyi becerecek geleceğin reklamcıları... Yani reklamcı değilseniz, reklam dünyası ilgi vc bilgi alanınızın dışındaysa "Bu kitap benim için değil" diye düşünürsünüz. Ama yanılırsınız. "Reklamın Sokak Çocuğu" alışılmadık bir kitap. Akarcasına birbirini izleyen sayfalarda reklam dünyasını ve fakat reklam dünyasından daha da ağırlıklı olarak Türkiye'nin son 35 yıllık tarihini alışılmadık bir açıdan izliyorsunuz. 12 Mart utangaç faşizminin alacakaranlığında TRT koridorlarında başlayan bir meslek yaşamı öyküsü, tanıklıklarla, kâh güldürcn, kâh ısıran anılarla son 35 yıla ayna tutuyor. Kalın, cskilerin deyimiyle okkalı kitabın son sayfalarına ulaşgörmekten gına gelmiş okur kitlesi, değişik dizaynlı ve Türkçenin kıvrak, uçarı ses oyunları ile bezenmiş reklamlar okumaya başlıyor. Türkiye 1950'lerde işlcnebilen topraklannda makine kullanımını ikiye, sonra üçe katlayışının; 1960'larda boyalı gazozlarla (Cola, Pepsi) başlayıp Anadol, Murat, Renault, Ford otomobillerinın, Ferguson traktörlerinin montajını yapan fabrikalarla süren bir değişim gcçiriyor. Yıllarca Radyolin'den ibaret diş macunlarının çeşitlenmeye başlamasıyla (Ipana), annelerimizin cebimize koyduğu kenarı işlemeli ipek mendillerin kâğıt mendillere (Selpak) yenik düştüğünün belli oluşuyla ülke yeni bir döneme açılıyor. Türkiye kapitalist gelişmede bir sıçrama yapıyor. Bu henüz televizyonu olmayan, ama yazılı ve işitscl medyası çağ atlayan reklam sektöründe elle tutulur, gözle görülür hale geliyor. Gazetelerdeki "reklam kabul memurlukları" hızla "reklam servisi"ne dönüşürken Ebusuud Caddesi'nden saçılan tohumlardan da yeni reklam şirketleri filizleniyor... Ve televizyon. Once TRT'nin siyahbeyaz televizyonu. Ekranlarda belleklere kazınmacasına reklam filmleri birbirini izliyor. Örneğin; "Atın atın, eskimiş çoraplarınızı atın!.." Kapitalist gelişmede tiiketim ekonomisine geçişi bu reklamdan daha kestirme aıılatabilecek bir bilinısel makale gösterebilir misiniz? Sonra bir reklamcılık efsanesi: Ajans Ada. Belleklere kazınan reklam kampanyaları TV seyırcılerini ekran başına kilitliyor. ,,Hani "Bira bu kapağın altındadır" diycn ve bir kuşağın (hatta kuşakların) bilincinc bira deyincc Efcs Pilsen'i yerleştıren vc öteki markaları silıp süpüren ünlü reklam. Hani tabtaya tık tık vurup "Benim televızyonum SchaubLorenz" diyen ve insanlarda saçma olduğunu bile bile SchaubLorenz televizyon sahibi olmanın bir prestij göstergesi olduğu duygusu yaratan reklam... Evladiyelik diye satın alınan bıızdolaplarını yeni modelleriyle değiştirten Arçelik reklamları. Türkiye'deki değışim, reklamın aynasında pek açık yansıyor. Mahalle aralarında değil, aydın sohbetlerinde bile "Acaba Dandy deterjan markası mı, tıraş bıçağı mı, sabun mu, çikolata mı olacak" sorusunun ciddi cıddi tartışıldığı "Dandy geliyor, Dandy" diycn reklam kampanyası... Besbelli Türkiye değişiyor, "kapitalizm gelişiyor" ve bu reklam dünyasında dolaysız yansıyor, bakmasını bilene kestirmeden kanıtlar sunuyor. Sonra 12 Eylül faşizminin ülkenin üstüne çöktüğü ve Ozalizm'in içe kapahlık tan kurtulmaya çabalayan ekonomının çatırdayan kabuklarını kırıp attığı dö nem. "Reklamın Sokak Çocuğu" kıtabında izleyin. Ekonomıdekı değişımin vc ahlak değerlerindeki çözülmenin hızına şaşıracaksınız. KÜRESELLEŞME FIRTINASI 9()'lı yıllar... Sonra 21. yüzyıl... Bu dönemleri ara başlıklar eşliğinde gezmek bile bu yazının sınırlarını fazlasıyla aşıyor. Ama Türkiye ekonomisinde ve sosyal yaşamında ve tiiketim alışkanlıklarında baş döndürücü değişmeyi; kureselleşme fırtınasının ektikleri ve biçtiklerindeki sonuçları bir "reklamcılar" kitabı izleğinde kavramak hem hoş, hem şaşırtıcı, hem de derslerle dolu. Peki salt ekonomı, salt ekonomideki değişimin sosyal yaşama etkileri mi? Örneğin siyasetin ycri var mı kıtapta? Ersin Salman'ın yaşamöyküsünde siyaset bir "mütemmim cüz" (Cîençler için açıklama: Mütemmim cüz = Olmazsa olmaz bileşen). Salman'ın reklamcılık dünyasına girdiği andan itibaren o dünyadan kopma isteği, bir kaç başarısız girişimi ve sonunda kesın kopıışunun altındaki belirleyici etmen: Siyaset. Reklam dünyasının anlı şanlı ve çok para kazanan prensi iken Behice Boran'ın özcl şoförlüğünü yeğleyen bir adamın yaşamöyküsünde siyaset (siz bunu Marksizm diye anlayın) başat etmen değilse nedir? * * * Reklamcılar, anılarınızı tazelemek, varsanız sizden nasıl söz edildiğini görmek için bu kitabı okuyun. Reklamcılık mesleğinin kalfaları, çırakları, mesleğinizi daha iyi yapmak için bu kitabı okuyun. Iletişim fakültelerinin reklam, halkla ilişkiler, sinema, TV dallarında eğitim gören genç öğrencilcr, işinizi iyi yapmak istiyorsanız, bu ders kitabı olmayan ama ders lerle dolu kitabı mutlaka okuyun. Ve siz, bencileyin sıradan okuyucu, Türkiye'nin son 35 yılına alışılmadık bir aynadan bakmak hoşunuza gidecek, ilginizi çekecekse, bu yazıda " reklam "ı yapılan bu kitabı siz de okuyun... • Reklamın Sokak ÇocuğuErsin Salman'ın Yaşamöyküsii/Rf&/dwa/z& Vakfı Yayınları/450 s K İ T A P S A Yl 803 tığınızda kafanızda hoş bir soru çengellenebilir: Acaba bir akademisycn " 19702005 dönemınde Türkiye'de Kapitalizmin Gelişmesi" adlı ve konulu bir kitap yazsaydı, "Reklamın Sokak Çocuğu" kadar derinlikli, anlamlı ve yalın bir ürün ortaya çıkarabilir miydi? KISA BİR GEZİNTİ Satırbaşları eşliğınde 35 yılı kucaklayan kısa bir gezintiye çıkalım mı? Sirkeci'de Ebusuud Caddesinde yük kamyonlarının tıkadığı trafiğin göbeğinde, bir han odasında reklam mesleğinin yaşayan efsanelerindcn Eli Acıman'ın Manajans'ında radyolarda, gazetelerde yayımlanan ve çoğu belleklere kazınan rcklamları hazırlayan, dönemin genç, hemen hepsi sanat dünyasından transfer, hemen hepsinin siyasal biyografisinde büyük ya da küçük harflerlc "solcu" yazan bir reklamcılar kuşağı: Fcrit Edgü, Ege Ernart, Hasan Parkan, aralarında bir Ankaralı: TRT'nin başına gelen 12 Mart Paşası Musa Öğün'e katlanmaktansa istifayı basıp Istanbul serüvenine başlayan Ersin Salman. Sonra Nazar Büyüm, Zafer Ataylan, lzmir Tolga, Hıılki Aktunç, Değer Dilek, Haluk Mcsçi, Necati Güngör, Süreyya Berfe ve daha niccleri... Radyo reklamları: Zekı Müren yanık şarkılar söylüyor ve Pirelli lastikleri kullanan kamyon şoförlerine scsleniyor: "Kulağınız bende gözünüz yolda olsun..." Ebusuud Caddesi'nden, başka lastik yeğleyen şoförlere de seslenıliyor: "Fisk, sağlam, yumuşak..." Sonra aslında sadecc diş macunu reklamı yapılan ama dinleyicilerı de radyo başına mıhlayan "Ipana 12 Soru Bilgi Yarışması" .. Arçelik "buzdolabı" sözcüğünü tekeline almış. Alsın! Ebussuud'daki genç reklamcıların yanm var: Soğutucıı. Arçelik "buzdolabı" ise AEG de "soğutucu"dur... Gazete reklamları: "Baş, diş, nezle, grip ağrılarına karşı Gripin" ya da "Ellerinizin yumuşaklığı için Krem Pertev" K Sosyal ya$am Iclnde Ersin Salman, aslında kalabalıkiar içlnde bir yalnız adamdır. Belkl de Fenerbahçelı bir cocuktur Ersin Salman, Haydar Ergulen'le birlikte (solda). SAYFA 6 C U M H U R İ Y E T