Katalog

sam oykusuyle tıka basa dolu mctınleu, ozcllıklc dt ıomanlaıı ımdadıma yetıştı Kıtabınurı kuıgusunu gci^k yaşam ılc kurnıac lyı bııbııını lı ıımanlayarak olus, tııulum Oztllıkk ' lutıınaınayanlar da Atay ın yaşamnıddn sabneltnn fazlaca r yer aldığını goruyoruz Evet, somut yaşam çızgisı bağlanıın cla baktığımı/da, "Turunamayanlar" onun 1968 yılına kadar olan yaşamından kcsıtlerle dokunmuş çocukluğu, okul/unıversıte yaşantıları, solculuk/der gıeilık dcneyıtnlerı evlılığı ve evlılığın den sonra yaşadığı buyuk aşkı "Tehlı kelı ()yunlar"da ıse daha çok karşı unsle olan ılışkısını sorunsallaştırmış bırlıkte lıkleı, ayrılıklar Kılaba ba^lamadan once uyanyorsu nuz "Bır ya\am oykusunun ardına takt lıp koltuğuna yaslanarak rahal bır oku ma seruvını yaşamak ısteycn okuru dus, kırıklığtna uğratmayı da goze aldı 'Ben Buradayım " dıyorsunuz Sanıyo rum.bunu dtrken kıtabınızm daha cıddı okuma gerektıren Oğuz Atay ın metınlc nnı çozumledığınız bolumlerım kastedı yorsunuz Kıtabın kurgusu uzerınde uzun sure cıddı bıçımde duşundum, bır romancı gıbı çozumler urettım Gerçek neydı, ya şam neydi') Onun yaşam tanıkları bır bırınden farklı olaylar, farklı Oğuz Atay'lar anlatıyorlardı Çoğu zaman go rece bır yapıya burunen gerçeğı nasıl ak taracaktıni'1 Hatta olasılıklar uzerınc kurulu deneysel bır bıyografı yazmayı bı le duşundum Kurgu sorunlarından bırı de okura yaşatmak ıstedığım okuma se ruvenıyle ılgılıydı Ben her şeyden onte bır edebıyat araştırmacısıydım ve Atay'ın metınlerını akademık krıterler çerçeve sınde çozumlemeyı de duşunuyordum Ama bu aynı /amanda bır bıyografıydı ve ıçınde yaşamın sesı de yer almalıydı Bu nedenle "Ben Buradayım "dahem keyıfle su boıcğı yıyuı stand up sanatçı sı gıbı hkralar anlatan bır Oğu? Atay bulmak mumkun hcm de bır edebıyat araştırmasının cıddı suratlı yaklaşımını Kıırgunun bu ıkı farklı duruşunu çoğu yerde ıç ıçe geçırdım Okunmadan alına cak /evkı farklı okuı tıplerınden oluşan bır yelpazeye yaymaya çalıştım Sızın "Sunuş" bolumunden okuduğunuz o cumle, kıtabın cıddı suratlı kımı bırımle rınden hoşlanmama potansıyelı taşıyan okura bır uyaııydı Çok okuyan okuduklarıyla butunle şen bırı OğuzAtay Bu, ozelltkle Dosto ycvskı de olan dtşkısınde çok behrgtn Sankı Atay'ın kendı yaşamındakı varoluş sal surıan de bır parçası olmu\ Dosto yevskı Yazar ya da ınsan Oğuz Atay'ın gelış me surecı ıçınde etkılı olmuş bırçok ya zar ve kıtap adı sayabılırız Ama yazarlar ıçınde en onemlısının Dostoyevskı oldu ğundan hıç kuşkum yok Karşılaştırmalı edebıyat alanında yapılacak bır doktora tezı ıçın paha bıçılmez bır konu bu în san ruhunun en karanlık bolgelerıne gır meye çalışan, kahramanlarını şaşırtıu bır durustluklc kendılerıyle hesaplaştıran Dostoyevskı'nın ruhunun Atay'ın tum kıtapları ıçınde dolaştığı kesın Ben de Atay'ın kcndı vaıoluşsal gelışınunı belır leyen kışısel felsefesının oluşumunda, sı zın de dedığınız gıbı Dostoyevskı'nın onemlı bır rol oynadığını duşunuyorum "Oğuz Atay hcr dem oğrencı kalanlar dan" dıyorsunuz Aralar mısınız bıraz1 Tutkuyla okuyan ınsanların çoğunda olan bır ozellıktır bu Bu tur ınsanlar, kendılerının kıldıkları her bılgının heye can verdığını bıJırler Atay'ın bır arkada şı şoyle dcmıştı "O, edındığı her bılgıyle sankı yenıden 'oluyordu' " Ya^amının htr donemınde babasıyla çatışma yaşar Atay Babanın sanata olan ılgısızlığı mı Oğuz Atay ı tetıkltdı dersı nwl 'Cıtlışmt çağtndakt Oğuz un kımı ozellıklen babanın yarattığı aykırı evren le gınşıltn ça/ışma ıçınde ortaya çıkar" (s77) C U M H U R İ Y E T K İ T A P S AY I "Atay ıçın yazmak, kendisıyle ye yaşamla hesaplaşmak demekti Onun yazarak varolduğunu dusunuyorum Bu nedenle Atay, her şeyiyle ruhuyla, bılıncıyle, somut yaşamıyla metinlerının en uç köşelerine değin varlığını hıssettiriyor" Yaşamının son yıllarında babasıyla ıl gılı duşuncelerı değışıyor Babasının olumunden sonra, 1974 yılında kaleme aldığı "Babama Mektup"ta once onunla hesapla^ır, sonra da uzlaşır Kendı kuşa ğının aydınına kuskun olan Atay, baba sındakı, cumhurıyetın ılk kuşak aydınına ozgu temız/bo/ulmamıs/durust/ıdealıst boyııtu ve kırsal kokenınden kaynakla nan ıçtenlıklı/doğal yapıyı yuceltır, onu neredeyse bır ıdol yapar kendıne, ona benzemek ıstedığım soyler Ama babası nın ya^adığı sure ıçınde onunla olan ça tışmasını soyluyorsanız, haklısınız Baba sıyla, çoğu baba oğul arasında ya^anan, belkı Freudyen kokenlı, belkı ku^aklar arası ıletışım kopukluğundan kaynakla nan bır gerılım yaşadığı doğru Kendısı de, ıçindekı sanatçı boyutun su yuzune çıkmasına bu karşıtlığın neden olduğunu soyluyor zaten metınlerınde Babasıyla yaşadığı gerılımın ana nedenı bence ya şam karşısındakı duruşlarının farklılığı Apollon Dıyonısos karşıtlığı Akılcı pragmatızm ve sanatsal yaratıcılık karşıt hğı İNSANLARI CİDDİYE ALMAK... Bır ozellığt epey dıkkatımı çekıyor Atay'ın, o da dostlarım bırbırıyle tanışttr maması, her btrıyle ayrı ayrı goruşmesı "Tutunamayanlar" romanında tıpkı dedığınız gıbı davranan Selım Işık'ın bu tutumu ıçın "Casus gıbı, kımseyı kımse ye tanıtmaz" dıyor Bence bu, patolojık bır karakter ozellığınden çok, yaşamı ve ınsanları cıddıye alan, ılke ve ulkulerle butunleşmış kışılerde gorulen bır ozellı ğın dorukta yaşanan bıçımı Atay'ın, ya şamı da ılışkderını de anlamla butunleş tırerek yaşadığı, ınsanlarla vakıt gcçır 803 mek ıçın arkadaş lık kuımadığı ke sın Sanıyoıum, oluştıırdugu her bırlıkttlıktc vaşan nıava dcğcı bul duğu olguyıı, her turlu dış ctkının bulaşiklığından uzak an bıçımde yaşamak ıstıyor Ankara da "Pa zar Postası" çevre stndt yakınla^tığı arkada\larından bırı "Ben daba top lumcu bır bakışla yaklaşıyordum Oğuz ıse solıde olo;ıye bırey açtsından bakıyordu Hangımtz daha yo bazdtk bılmıyo rum" der Halboy le olunca genel bır soru sorayım Sol ıdeolojı, ıçınde yobazlık barındırır mı gerçekten > Hayır, barın dırmaz Sosyalızm eşıt paylaşımdan yola çıkan, ıçerdı ğı etıkle kutsallık çağrışımları yapan !>ır toplumsal du /ı n ongoruyor Yobaz olan sol ıdeolojı değıl, ın san Oğuz Atay'ın \ol çzgıde sık sık / uskunluk/bıkkın lık yaşadığım goru yoruz Oğuz Atay'ın sol çızgıye bır kuskunluğu yoktu O, sos yalızmın ınsanlık tarıhının gorup gore tcğı en adıl, en ınsanca toplumsal sıstem olduğunu btlıyordu ve ben yaşamının heı donemınde onun boylc duşunduğu nu sanıyorum Onun sorunu, bu ıdeolo )iyı taşıyabılecek guçte kışılık ozellıkle rınden yoksun olan ınsan'laydı Sosya lızmın, Sovyetler Bırlığı'nde çokuşune neden olan da bu ınsan tıpı değıl mıydı zaten •> Atay'ın karşısına aldığı, sosyalız mın ana ılkesı olan eşıt paylaşımı ıçıne sındıremeyen, daha çok one çıkmak paylaşımdan daha fazla pay almak ıçın ıdeolojı savaşçısı maskesının arkasında kumpaslar kuran bu ınsan tıpıydı Atay'a gore ıdeolojılerın yaşama geçırılmesınde kı en buyuk sorun 'ınsan'dı Sıstemı ya şama geçırmeden once, onu oluşturacak ınsanı rehabılıte etmenın, onu kışılık za aflarından arındırmanın gereklı olduğu nu duşunuyordu Bu onun utopyasıydı Sanıyorum, kıtabtnızda soz ettığtmz, OğuzAtay m bazırladığı "Ne Yapmalı" başlıklı kıtapçık da bununla ılgılıydı Evet, gençlık yıllarındakı solculuk pratığı donemınde bıınun nasıl yapılma sı gerektığı konusunda cıddı bıçımde ka ra yormuş, cUe yazıp çoğalttığı "Ne Yap malı" başlıklı o kıtapçığı oluşturmuştu Kurmaca metınlerınde de bunu yapmı yor mu zaten1 lnsanın kışılığındekı za rarlı tortuların tumunden arınıp, kendısı olması temasının eksenınde uruyor onun metınlerı Kurmaca kışılerını son derece ağır ve acımasız bır kışılık gelıştırme programının ıçıne sokuyor o Atay'a go re once 'gerçek ınsan' olmak gerek, son ra ıdeolojık ınsan Ozellıkle bugunun postkapıtalıst duzenının gozlukJerıyle kavranılması guç bırı Oğuz Atay tnanıl maz olçude durust, saydam, temız, ıde alıst, hatta naır bırı, bu ozellıkleu dava arkadaşlarında bulamadığında ıse bır o kadar kırılgan Solcu (< vrtden kendını uzaklaştırdık tan sonra edebıyat çevresınden de dışlanı yor Atay O donemdc sağ çızgıye yakın luitığı duşunuluyor Son yıllarında çızgısı sağa kaymış gıbı gorunst dt aslında amaa evrcnsel duşuntt oıtammda vc ortada bu luynaktı saıını onı \urıbılır nııyız' Dun gıcc Mihn/ct Akıf ı okudutn (G 270) derkın bırkat, satır sonra Bu arada Lukacs ı daycryır okuyorum ((,27())dnordur"(s451) Eğcr ortada buluşnıak saptatnasmı salt kulturde evrensellık bağlamında ya pıyorsanız cevabım 'evet bvicnsellığın bır ucu Batı'daysa bır ııcu da Doğıı da Onemlı olan bılgıdır, bılgının nercdtn geldığı değıl Ancak, konuya sıyasal açı dan bakarsak eğer, Oğuz Atay'ın sol ıde olopyle bır sorunu yoktu kı sağa kaysın Onun sorunu, yınelıyorum sağda ya da solda yer alsın, ulkesındekı ıdeolojık ın sanlaydı Bunu gunluğunde çok guzel anlatıyor, yerel dayanışma dcrneklerınde olduğu gıbı bırbırının çıkarını kollayarak toplumda bır yere gelmeye çalışan ınsan lardan soz edıyor orada, ozellıkle de ede bıyat dunyasında bırbınne ödul vererek ortamı parscllemış gorunen ekıbe çatı yor Onların arasına katılrnayı reddedı yor Ve yalnız kalıyor Sanatçının yalnızlı ğı, bence yalnı/lıkların en korkuncu, ka resı alınmış bır yalnızlık bu Atay ın, yal nız donemınde gençlık arkadaşı Halıt Refığ'le bırlıkte olmasını ve onunla Ke mal Tahır'ı anma gunlerı duzenlemesını, başka bır kampın adamı olmak gıbı kısır bır duşuncenın ışığında değerlendırmek çok buyuk bır yanlış olur SIĞ BİR YAKLAŞIM Internette bır tartışma var }u sıralar, Oğuz Atay Sabetayıst tlışkısı konusunda1 Sevgütsı Sevın Seydı'den kaynaklamyor sanırım bu tarttşma Bıraz açar mısınız? Sozunu ettığınız ınternet tartışmasını gormedım Eğer Sevın Seydı'nın ya da yakın arkadaşlarından kımılennın Sabetayıst olmasından oturu Atay'la ılgılı olumsuz duşunce uretılıyorsa, ışte o za man, bunun ıçın çok sığ bır yaklaşım de mek ısterım Insanları ırksal kokcnlerını one surerek aşağılayan eğılımın adı tck kelımeyle 'ırkçılıktır' Kırlı bır tartışma Oğu/ Âtay'ı boyle bır du/eysızlığın ıçıne çekmek ısteyen kışıler bellı kı ne onu ne de kurmaca metınlerını anlayabılmışler Oğuz Atay gıbı ıdolleşmış, adı neredeyse ımgeleşmış bır edebıyat sanatçısını, her kes kendı kapasıtesı, kendı ılgı alanı çer çevesınde değerlendırır Ama ben bır araştırmacıyım, ulaştığım gerçeğı olduğu gıbı aktarmakJa yukumluyum Bu mo nografıyı hazırlarken ana sorunum, ger çeğe ulaşmak ve onu ıyı bır anlatımla vermektı Bır Oğuz Atay ımajı çızmek ya da kımı ınsanların/çevrelerın kafasında var olan bır ımajı korumak gıbı zorunlu luklarım yoktu ve olamazdı Bu gudum luluktur ve gerçeğe de araştırmacılığrn ruhuna da aykırıdır Ayrıca Oğuz Atay'ın ımajının korunmaya ıhtıyacı yok Atay'ı gerçekten tanıyanlar, onun kendısıne as la ıhanet etmemış olduğunu zaten bdır ler Şu tespıtı kabuleder mısıntz? 'Oğuz Atay neredeyse son on yıl ıçınde hak ettı ğı değerı gorebddı Bır yazarın değerının anlaşıldığı sap tamasını, tek başına, onun çok okunuyor olmasına dayanarak yapamayız Atay son yırmı yıldır yalnızca Turk edebıyatında değıl, belkı dunya edebıyatında da orne ğıne az rastlanır bır sevgı çemberıyle çevrılmış durumda, bu doğru Ama bu, onun ahmlanmasının bır yonu Dığerı ıse bence en n bunun kadar onemlı Seksen sonlarından bu yana, uzerınde doktora tezlerı yazılan, cıddı araştırmalar yapılan bırı o Geç de olsa değerının ortaya çık tığını soyleyebılırız Bu arada, Sevın Sey dı'nın "Tutunamayanlar"ı Ingılızceye çe vırdığını, belkı de bıtırmek uzere oldu ğunu soylemek ısterım Bu gelışme Oğuz Atay'ın dunyaya açılmasında bır başlangıç olabılır • * [email protected] 'Ben Buradayım...' / Yıldız Ecevıtf llıtıs.ım Yayınları/ 579 s SAYFA 5