Katalog

Türkolog Svetlana Uturgauri Unutulmayanları kaleme aldı Türk gerçekçiliğini incelemek isteyenlere... sanın Acı Yaşamı (Orhan Kemal. Gorkaya jizn sçatlivogo çclovcka) adlı kitabını tamamladı. Bunu 1998 yılında yayımlanan ve Almanya da yaşayan Türk uyruklu yazarları konu alan Gurbetteki Anavatan (Rodına na çujbıne) ile Türk Edebiyatı Tarihinın Unutulmuş Bir Sayfası: Fatma Aliye 18641936 (Zabıtaya stranitsa istoriı turetskoy lıteraturı Fatma Aliyc. 18641956) başhklı araştırmalar izledi. Ülkemizde 197080'h yıllarda çalışmaları Varlık ve Gösteri dergilerinde yayımlanan Uturgauri'nin 1989 yılında, Atilla Özkınmlı'nın hazırladığı ve yedi ıncelemenin yer aldığı Türk Edebiyatı Uzerine adlı kitabı Cem Yayınevi tarafından yayımlandı. Svetlana Uturgauri, 19682003 yılları arasında, başta Istanbul ve Moskova olmak üzcre, çeşıtli kentlerde kaleme aldığı Türk edebiyatı üzerine incelemelerinin bir bölümünü ycniden gözden geçirerek 2004 yılında Unutulmayanlar (Zabveniyu nepodylasno) adını verdiği bir seçkide derledi. Onsöz Yerine adlı bölümde yer alan kısa açıklamada belirtildığı gibı bu seçki, "gelecek nesil Doğubılimcılerıne ve Türkiye'yi, Türk halkını ve kültürünü daha kapsamlı ve derinlemcsine tanımayı arzulayanlara sunulması tasarlanan çalışmanın bir bölümü"dür. Alman Türkleri. Özdeşlik Arayışları (Nemetskiye turki. Poisk identiçnosti, 2003, Moskova) s. 147265; Dığer Kiyı (Drugoy bereg, 2000, Moskova), s. 267288, Ağır Yazgılar. Istanbul'daki Rııs Göçmenleri (Trudnıye sudbı. Russkaya emigratsiya v Konstantinopole, 2003, Moskova) s. 289295 ve Rus Araştırmacılarının Çalışmalarında Son Dönem Türk Edebiyatı (Turetskaya literatura novogo vremenı v trudah rossiyskih issledovateley, 2002, Moskova) s. 297322. tnceleme başlıklarından da goriıldüğü üzere çağdaş Türk edebiyatı ve Türk kültür tarihi üzerine yazılar önemli bir yer tutuyor Unutulmayanlar'da. Bunların on ikisinde XX. yüzyıl ikinci yarısı Türk edebiyatındaki düzyazı türünün özelliklcri Nâzım Hikmet, Aziz Nesin, Kemal Tahir, Yaşar Kemal, Kemal Bilbaşar, Bekir Yıldız vb. ustaların yaratıcdığı üzerinden araştırıIıyor, yaratıcılık ve edebiyat olguları bakımından özgünlüğü ortaya çıkarılıyor. Korunan gelenelderle yaratılan yenılikleri bilimsel bir yaklaşımla gözler önüne seren Uturgauri, edebıyatımızın Batı edebiyatıyla ilişkisini de irdeliyor, onun ulusal özelliklerini saptıyor; yaşam olgularının yansıtılışı ile edebiyatın çağdaş Türk toplumundaki rolünü irdeliyor. Türk edebiyatında lolklorun yerini Yaşar Kemal'in yaratıcılığından örneklemelerle belirleyen Uturgauri, Bekir Yıldız'ın öykülerinden örneklerle de çağdaş Türk eleştirel gerçekçiliğinin özelliklerini inceliyor. Unutulmayanlar'da Türk romanının gelişimi adım adım irdeleniyor, yeni doğan eğilimler tarafsızca ele alınıyor. Batı romanındaki Freudçu ve varoluşçu akımlarının 1960 sonrası Türk edebiyatındaki etkıleri ortaya çıkarılıyor, bunda Türkiye'de, özellikle de "50'li ve 6O'lı yıllardaki tarıhsel durum ve ruhsal atmosferin büyük ölçiide etkili" olduğu ifade ediliyor. "Mavi" dergisi çatısı altında toplanan Orhan Duru, Ferit Edgü, Ozdemir Nutku vb. genç düzyazı yazarlarından oluşan grubun Orhan Kemal, Kemal Tahir, Aziz Nesin, Yaşar Kemal gibi ünlü yazarların estetik anlayışına karşı çıkarak başlattıkları "yeni" eğilim ve temsilcileri ayrıntılı olarak inceleniyor. Türk ve yabancı araştırmacıların öne sürdükleri farklı yaklaşım ve yorumlar karşılaştırılıyor, Türk modernizminin özgün yanlan ortaya çıkarılıyor. Ayrıca Oktay Akbal, Leyla Erbil, Demirtaş Ceyhun, Sevgi Soysal, Necati Tosuner vb. gibi toplumsal psikolojik düzyazı temsilcilerinin yapıtlarındaki başlıca özellikler irdeleniyor, ortaya konulan düşünceler örneklerle destekleniyor. Uturgauri, yansıtılan gerçeklikle toplumsal gerçeklik arasındaki Ûişkiyi inceleyerek ele aldığı edebi yapıtın içeriğini ve bu içeriği belirleyen sanat anlayışmı saptamaya çalışıyor. UZUN YILLARIN URUNÜ Unutulmayanlar, uzun yılların ürünü olan yirmi incelemeden oluşuyor. Bunların sıralanması şöyle: Nâzım Hikmet'in Düzyazısı (Proza Nazıma Hikmeta, 1982, Moskova) s. 722; "Nâzım'ın Üniversiteleri" ("Nâzımovskıye Universitetı", 2002, tstanbul) s. 2329; Aziz Nesin'in Siyasi Yergısi. Zübük Adlı Roman (Politiçeskaya satira Aziza Nesina. Roman "Zübük", 1982, Moskova) s. 3149; Aziz Nesin Üzerine, (Ob Azize Nesine, 1985, Moskova, Istanbul) s. 5161; Türk Edebiyatında Doğu Merkezci Eğilimler. Kemal Tahir'in "Devlet Ana" Romanı (Vostokotsentristskiye tendentsii v turetskoy literature. Roman Kemalya Tahira "Rodinamat", 1975, Moskova, Istanbul) s. 6376; Bir Tarihi Kaynak Olarak "Kitabi Dedem Korkut" ("Kitabi Dedem Korkut" kak istoriçeskiy istoçnik, 1998, Prag) s. 7786; Yaşar Kemal'ın Yapıtlarında Folklor. Yılanı Öldürseler Adlı Anlatı (Folklor v tvorçestve Yaşara Kemalya. Povest "Yesli ubit zmeyu", 1981, Philadelphia), s. 87101; Türk Edebiyatında Folklor Geleneği (Folklornıye traditsii v turetskoy literature, 1987, Eskişehir) s. 103110; Bekir Yıdız'ın Novel Yazarlığı, (Novellistika Bekira Yıdıza, 1976, Istanbul) s. 111122; 12 Mart Romanı (Roman 12 Marta, 1982, Moskova) s. 123149; "Bunalım" Edebiyatı ve Modernizm Sorunsalı (Literatura "Bunalım" i problemı modernizma, 1973, Moskova) s.151172; Yalnızlık Uzamı Kent (Gorod prostranstvo odinoçestva, 2003, Moskova) s. 173185; Türk Kültür Tarihinin Unutulmuş Bir Sayfası: Fatma Aliye. 18641936 (Zabıtaya stranitsa istoriı turetskoy kulturı. Fatma Aliye 18641936, 2000, Moskova) s. 187194; Iki Kültürün Buluşması (Vstreça dvuh kultur, 1991, Ankara) s 195203; Gorki vc Türk Edebiyatı (Gorkiy i turetskaya literatura, 1968, Moskova) s. 205230; Gurbetteki Anavatan. Almanya'dakı Türklerin Edebiyatı (Rodına na çujbine. Literatura turok v Germanii, 1997, Moskova) s. 231246; Toplumsallığı öne alarak Türk edebiyatını bilimsel bir yöntem ve perspektifle değerlendiren Dr. Svetlana Uturgauri'nin "Unutulmayanları edebiyat çevrelerine, Türk edebiyatıyla ilgilenenlere ve özellikle Türk gerçekçiliğini incelemek isteyen Doğubilimcilere önemli bir kaynak oluşturacaktır. SAYFA T4 a Yar. Doç. Dr. Türkân OLCAY* usya Bilimler Akademısi Doğu Bilimler Enstitüsü başkanlarından, Türk edebiyatı uzmanı Dr. Svetlana Uturgauri kırk yıla yakın bir süredir çağdaş Türk edebiyatını uğraş edinmiştir. 1977 yıhnda 196O'lı Yılların Türk Düzyazısında Freudçu ve Varoluşçu Eğilimler Uzerine (O freydistkoy i ekzistentsialistkoy tendentsiyah v turetskoy proze 60h godov) adlı ilk kitabını yayımlayan Uturgauri'nin 1982 yılında Çağdaş Türk Siyasi Romanı (Sovremennıy turetskiy politiçeskiy ronıan) ıle 19601970'li Yılların Türk Düzyazısında Başlıca Gelişme Eğilimleri (Turetskaya proza 6070h godov. Osnovnıye tendentsii raz vitiya) adlı iki kıtabı daha yayımlandı. Uç yıl sonra Bir Yazar, Mücadele Adamı ve Hümanist Olarak Aziz Nesin (Azi/ Nesin pisatel, borets, gumanıst), bir üç yıl son ra da Çağdaş Türk Edcbiyatında Roman (Roman v sovremennoy literature Turtsii) çalışmalarını edebiyatseverlere sundu. 1994 yılında Orhan Kcmal. Mutlu Bir ln R YALNIZLIK İMGESİ Yazarın Yalnızlık Uzamı Kent başlıklı incelemesınin, edebiyatımızda kentsel yaşamın betımlenişiyle kent ımgesinin XIII. yüzyıldan başlayarak günümüze değin izinin sürdürülmesı bakımından ayrı bir önem taşıdığı kanısındayı/. Çağdaş Türk edebiyatının başlıca konıısu haline gelen yalnızlık imgcsi Peyamı Safa, Sait Faık, Oktay Akbal, Bılge Karasu, Leyla Erbıl vb. yazarların yapıtlarında araştırılıyor, bunların ortak yönlerinın, kahramanların K İ T A P •CUMHURİYET s A Y i ftne