Katalog

ÖZCUR DÜŞÜNCEYE ENGEL O günlerde, sosyal demokratlar, ko nıiinistlcr, merkezciler ve daha birçok pulitika örgütiinün toplandığı Rcichstag'da her gün çekişmcler yaşanıyor du. 30 Ocak 1933 Alman tarihine ge çen karanlık, utandırıcı günlcrden biridir. Seçimlerdc salt çoğunluğu elde edemeycn Hitler, sol partilcrin arasında işbirliği sağlanamaması sonucu iktidar koltıığıına otıırmuştu. Bu başarıyı eldc etmesinde 1 lindenburg ve Von Papen'in ağır endüstri kralları ile yaptığı gizli anlaşma da önemlı bir rol oynamıştı. I litler'in ilk işlerinden biri özgür düşünceyi Irenlemck oldu. Sola vu diişünüılcre kar^ı başlarngı saldırılar da "başarılı"ydı. Sayısız düşünür, sanatçı ve bilim adaını gereksiz neden lerlc tutuklandı. 10 Mayıs 193 Vte hütün Almanya'da başlartlan vc hahalarca sürcıı kitap yaknıa girişiıııiniıı amacı sadece insanul, savaş karşıtı yazarlara gözdağı vcrmck dcğildi. tktidarda kalabilınck için lüm ülkcdc özgür düşüncenin dıbine kibril sııyu drikmeklı! () günlcrdc Berlin'den Münih'c ülkede Hcinc, Fretıd, Mar.x, Seghers, Bıecht, Zweig, Mann vc Rcmaıquc'ın kitaplan dcv ateşlerc atılııken askcri orkcstralar marşlar çalıyor, ınsanlar ulııyordıı! Bu kitap yukıııaıun halka aıılatılan gerckçcM, Altnan kiiltiirünü yabancı kiılenmelerden arındırmaktı. Kitaplan yasaklananlar, atcşlcrc atılanlar Nazilcrc göre "Alman düşün dünyasının çöpü" yazarlardı. 1935 yılında I litlcr yönetiminin yayımladığı 'yasaklar listcsi'nc görc tatn 524 yazar zararlıydı. Toplam 3601 cscrin Almanya'da yayınılaıııııası vc okunmasını yasakladılar. Nc yazık kı Alman aydınlarının bir bölünıü olııp bıtcnc scs çıkarmadı. Kitaplarııı yakıldığı kentlcrde çoğu ünivcrsitc profe sörü, "Ciidcrck artan Marksist girişimlcr, yıkım getiren Yahudi ruhıı Almanya'yı teh dit ctmcktc" ıliyc seslendi toplanan binlerce iıısana. Basında da pek karşı çıkan olmadı. Hatta birçok köşc yazarı Nazileriıı 'ki tap düşmanlığı'nı onayladı. AJınaıı ıuhıına vc edcbiyatına bilc bile ihanet cdilırken hasında, "Kentlerimizdegöğeyükselcn alevler, Almanya'nın ycnidcn uyamşının biı simgesidir" diyc yazanlar oldu. 10 Mayıs I93î'te bütün Almanyada baslatılan ve haftalarca suren kitap yakma girlşlmlnln amacı sadece insancıl, savaj karsıtı yazarlara gözdağı vermek değildi. Iktidarda kalabilmek Içln tum ulkede özgür dusuncenin diblne klbrlt suyu dökmektü cıınu yitiıdilcr. C!az odalaıı vc tırınlar çogunuıı acı sonıı oldu. Sınır ötcsi ülkclcre kapağı atabilcnlcrin <,"(igu sava^ sonrasında da bir daha Almanya'ya gcri dönmedi. 1933'tcn scınıaki yillarda Nazi rcjimi daha çok kahranıanlığı vc savaşı konu aJan bir edcbiyat tiirünc özcn göstcrmeyc başla dı. Nasyonal sosyalist dünya görüşiinii des tcklcycn adı sanı pek dııyulmamış yazarlar 1935'tcn başlayarak Rayh KültürOdası'nın dcstcğini aldı. Yazarlık mcsleğini Mİrdtırmck istcyeıılerin bu odaya üyc olnıası /oıuıılııydıı. Yine de Nazi rejimine ılirencn ve ülkcyi tcrk ctmeycn Hans Ial lada, Wemer Bcrgengruen, Ina Seidel, Re iııhold Schneider gibi yazarlar Hitler'i vc savaşı pek eleştirmcden o zor yıllan çckildiklcrı köşelerinde gcçirmcsini bilınişti. Hcr şeyc karşın 19)3 1945 aıasında Alman cdcbiyatı ülüdiir, varlığınttan söz edilemcz. Düşünee özgiirlü^üne baskı, (,ogu zaınan ııygıılandıgı ülkcnin sınırlannı kolay ca aşar, başka topluınlara da sıcrar. Bireye baskı yapan, onu düşüncesinden dolayı zindana atan çıkar çcvrelcri hcr zaman vc hcr ülkcdc vardır. Ancak yazar vc kitap ka lıcılığını ve etkinliğini hcr zaman korumıış, sağlıklı dü^iiıueyi toplumlara ulaştırmayı, onlara doğru yolıı göstermcyi hcp başarmıştır. • ladıiar. Gcç de olsa iyi bir gelişmc bıı. Doğan Ergül adına scvindirici. Kimse kcndinden başka iyi şiir yazan olduğunu anlanıak ve görmek istcmiyor da... Sanki falanca da iyi şiir yazıyor dese kıyamet kopacak; kazandığı parayı, unvanını elinden alacakJaı adamın. Doğan Ergül'iin şiiıierinin "ede bi değeri" olduğıına karar vcrildi artık. Bıından mcmnııniyct duydıım. Eh, Pclin Batu adında bir bayan, yönlcııdirilnıiş crk tarahndan "şair" kabul ediliyorsa, Doğan Ergül iki biıı defa şairdir kanımca. Doğan Ergül'iin şiirinin cdebi dcğeıi o kadar önemli değil bence. Sıradan, küçük burjuva duyarlığı ile şiir yazıyor Doğan Ergül. Anıa edcbiyat diinyasındaki retleksleri, gelişmcleri, davranış usullcrini çok iyi biliyor. Sabretmeyi dc... Yavaş ya vaş iletliyor, sindirc sindire, kcndini kabul ettire ettire... Kimscyi, helc hclc erk'i rahatsız ctmiyor. F.leştirilcre yanıl veııniyor. Ortalıkta lazla dolaşmıyoı yani. Akıllıra bir straleji. Ne diyeyim... Yıllarca 'csinti' tarzı bir ctkinliklc şiir dünvasının lül per delerini usulea havalaııdırdı o. Erk bu esintiyi ciddiye almadı, almadı, almadı ve almak zorunda kaldı. Doğan Ergül bir sıı danılası gibi şiir yazdı ve erk'in taşına ılamladı duıdıı... Taşı dclebildi mi bilmem onu zaman göstereeck, dikkat çcktiği kcsin. Şiirini daha da gcliş tirir, yeni bir şeyler ortaya çıkaııiba kalıu olabilir. Tek kitabı olan adamdan koık ıli ye bir söz var. KLASİK DUYARLIUKLAR... Doğan Ergül'iin yeni şiir kit.ıbının adı şiir açısından poctik vc ilginç değil; "Aşkın ve Suların Öğleni"... İyi değil... Er gül'ün o muhteşcnı sabrı ile daha iyi adlar bulması olanaklıydı. Bıınu yapmamış bana göre. Escn riizgâra kapılıp, hazır ilgi oluştıırıılmuşken kitabınt çıkarnıak iste miş. Doğan Ergül'ün kitabındaki şiirlcri okurken insan kendıni Boğaz'a bakan eski bir cumbalı evin güncşin yaladığı odasında, pencere kenarında ihtiyar bir rııh hali içinde buluyor. Ergül eski, sıradan, bilinen duyarlılıklarla şiir yazıyor. Edebiyatımızda da böylc klasik duyarlılıklaıa alışılmış olunduğuııdan kimscye yabancı gelmedi Doğan Ergül'iin şiiri. Bir dc Doğan Ergiil, Çavdar Tarlası Yakalayıcısı romanının yazarı J. D.Salinger gibi kendini iyi saklıyor. Okura merak cttiriyor. Polc ıniğe, poetik tartışnıalara girmiyor. Bclki girse itici olabilirdi. Bilerek yapıyor bıınu. Belki de kimse ilgilenmediği için bu so nııç doğdu. Kim bilir? Ne de olsa bir yo runı bu... Yeni olanı aramayan, yenilik peşindc koşmayan bir edcbiyat dünyası ile karşı karşıyayız. Alışılmışa uygun bir şiir ve im geler varsa tamam; hemen "güzel şiir", "iyi şiir" deyiveriyoruz. fjiir inşası olarak, bunca yj sonra, Doğan Ergül nc yenilik getirmiş şiiri ile sormalı.' l'arklı bir söyleyişi var mı? Scrbcst koşuk bir şiir alt tara fı. Dingin bir atmosfer kuruyor. Doğu kıı gınlıkları/romantizmi, bireysellik vc ihti yar hüzünler var şiirinde. Dizelerin ritmi harekcte geçirmiyor ruhıı, ses iyicc kısık, fısıltılı çoğu kez vc pastel bir şiir. Karşı çı kar şiir, ayaklandırır ruhıı, tavır koyar... Değiştirir! Yeniyim ben dcr. Doğan Ergül'iin hangi şiiri bu nitclcn dirmelere uyuyor. Okuru küreksiz bir sandalda akıntılı bir nehre bırakmıyor Doğan Ergül; oya işlcyen yaşlı teyzelcrin hoşuna gidecek şiirler yazıyor. EmekJiJerin... (xnap !jahabettin'i, Ziya Osman Saba'yı, Dıranas'ı seviyor nuı acaba Doğan Ergül? îjiirin kış mevsimi ıızıın sürecck. Ne diyeyim... Doğan Ergül yumuşak ve dengeli şiirlcriyle olgıınlaşmış bir küçük burjuva şiirine öınek verilebilir. Şiıri bilınek şair olmak anlamına da gelmiyor. Yeni sözün peşindc olan ve yeni dil yaratan, şairliği lıak etnıeli. Doğan Ergül'iin ikinci, üçüncü kitaplarını bekleyelim. Şairin ve bizim ömürlcrimiz yeterse tabii... • (*) Doğan Ergül. Aşkın ve Suların Oj*leni, Şiir, Babil Yayınlan. K İ T A P DÜŞÜNÜRLERİN ACI SONU CAZ ODALARI "Bugiin kilapların yakıldığı yerdc yarın insaıılar da yakılır" diyen evrensel vc insancıl Alman şairi 1 lcinrich I Icinc ilcrdc nc yazık kı haklı çıkacaktı. Sınır utcsinc kaça mayan antilaşist dii^iinüıler toplama kanıplarının dikcııli lellerı arkasında yaşama gu BİR M İ Z A H BAŞYAPITI Çevıren Mehmet Özgut. /(/.8 bl. 13 YTL Ceviren: Mehmet Özgüt, st, 12,5 YTl Sovyetler'in en çok okunan, defalarca filme çekilen. sayısız dünya diline çevrilen iki mizah romanı... İlya İlf ile Yevgeni Petrov isimli iki gazetecinin kaleminden bürokratizme, adam kayırmaya, yetkiyi kötüye kuUanmaya karşı mizah diliyle açılmış bir savaş. Yazarlar, 12 Sandalye'de düzenbaz Ostap Bender'in peşi sıra bizi Rusya boyunca kahkaha dolu bir yolculuğa çıkarmıştı. Altın Buzağı'da ise Teğmen Smifin sayısı her geçen gün çoğalan oğulları ile karşı karşıyayız. Ve tabii ki usta düzenbaz Ostap Bendor'le... EVRENSEL B A S I M Y A Y I N KAMER HATUN MAH. ALHATUN SK. N0: 27 80060 BEYOĞLU ISTANBUL T: 0 212 361 09 07(PBX] F: 0 212 361 09 Oi E.bilgıBevrenselbasım tnın Doğan hrgul un ^ıırı Üzerine G Abdullah ŞEVKİ B azcn insan yazınadan edemiyor... Birtakıın adamlar, adı şaire çıkmış kişilcr, şimdilerdc Dogan Ergül'iin şiiri üzcriııe bir iki tümce de olsa bir şeylcr söylcmcyc ba^ladılar. Doğan F.rgül, ötedcn beri daha çok ikinci sınıl dcrgiJcrde sessiz sedasız şiir yayımlayan, bunıınla yerinen bir şairdi. Son ydlar da aşama yaptı, şiirini geliştirdi. Yeni yeni keşfcdiyor onu birilcri. Oysa, Ergiil yıllardır hep aynı şiiri yazar dıımr... Bazı sözüm ona crk sahiplcri "ayıp oluyor" diye mi düşiindülcr bilcmiyorum, Doğan F.rgül için yazıp, intcrnct bitelerinde ondan vc yeni çıkan ilk kitabından söz ctmeye baş SAYFA 20 C U M H U R İ Y E T S AYI 795