Katalog

Erdoğan Aydın'dan "Alevileri Ne Yapmalı?' Hz. Ali Sosyal Demokrat mıydı? gereklığı bıhnunı de aı,ığa <,ıkaımaya ya ıaı Bıı nedenle konu Alevılık olıınca herkesın yu/lcıce yıllık ıdeolojik vı kul tuıel hegımonya sonueu edındığı bılgıyı ve bılıncı bu vana bııakmasi en a/ından bu alandakı bılgıleııne kuşkııyla bakması gerekiyor Bıldığınden kuş,kulaumak, bılımsLİ bu durus,luı doıunenle yetınmeyıp her tur lıı olgunıın arkasını araştıtmak, bılım na mtısunıın ve a\dın olmanın gıugıdn Bu nedLtıledıı kı, geccn gıınleıde avdınlaıı ve aydın olmakla oıgaııık ılışkıh sokulaıı (Radıkal Ikı, 30 1 05) Akvılık alanını tartış,mava <sağırmışıtım Lıdoğan Avdın, sankı bu ı,ağııva yanıl veııı gıbı, Alevılık taılı^nıalaı ının ı<,ıııe koca bıı kitapla gır mıs, oldıı Isl.ınııvet der^eğı", "Nasıl Mııslum ın Oklıık^", "I alıh ve 1 ctıh', "Osnıanlı den,egı" gıbı ı,aıpıcı aıaştır malaıınıl ın lanıdıgımı/ A\dın, 1 urkı yc nın cn c,ok tartıs,ılan konulaıından bırı olan Alevılık hakkmda (,es,ıtlı sempo/ yunı ve koııleıanslaı da dıle gctıulığı bıl dırılerı ve makaleleıını kıtaplasjırarak nl ke gıındemının onemlı tartışma koııusu olan Alevılık hakkındakı goıuşjeıını av ıııılılı bu bi(,ımde oıta>a koyuyor tla\anı^maLi ve meıt kı^ılığıne ra^men, tarıhın kendısıne sunduğu ıktıdaıın ge lekleıını yukleneıneını^ olan Alı, kııtık a^amalaıda alması gereken tutumları ala mamıştır Ne egcmenlere ne de t/ılenlere 1 ba ; olanıavarak sıyasetcn dcvıe dıs,ı kal mıijtıı "(s 21) Cıiınumu/e uvaılama vapa tak olursak, Aydın'ın ço7iımlemesınde H? Alı'nın de sosyal demokrat bır go rtıntu çızmesı ılgınc, ALİNİN KİMLİĞI Aydın'ın <,oğu sempozyumlara sunul mu!} bıldırıleımden olu^an ve ııonı y<ıpa ıak, "Alevılıgı Ne Yapmalı'' adını veıdı ğı kitabı, sikça Alevı tcolo|isının îslam teolopsınden koklıı olarak farklı olduğunu, Alevı ınanı, ondeıleıı ne/dınde Alı'nın lamı'nın ısıııı olduğunu vıııgulııyoı ()y le kı, çok sayıda Alevı dcyı^ını ornek gos lererek, "Allah, Muhammed, Alı" uı,le ıııesıııın esaien Alı'de odakla^an bıı nıe LM olduğunu, Alı'nın Tantı olduğunu kabul eden Alevılerın gordukleıı zoı karijisında takıyye yapaıak, onlaıı kuijalan ve ezen ^eııatcı baskıya kaışı gııvenlık kay gısıvla sımgeleı ıi7eıınden h.ıreket eltık 1 cı ını savunııyoı Dahası Alı'nın usiuıılu ğunu kanıtlamak ı<,ııı Alevılıkte onemlı bıı \eı mıan Kııklaı l'isanesı'ne yollama Erdoğan Aydın yazdığı her kitapla tartışmanın odak noktasına oturan bir araştırmacı. Son kitabı "Alevileri Ne Yapmalı?" da hemen tartışılmaya başlandı. Kitaptaki görüşlere katılıp katılmamanız çok önemli değii, ama size vereceği çok fazla şey olduğunu unutmamanız gerekiyor. O Yuksel IŞIK (*) ıdoğan Aydın'ın, "Alevileri Ne Yapmalı" kitabı, Alevılığın bır Islanı me/hebı olmadığını, ayıı bır teolojı olduğunu, Alevılığın, Islamın doıdııncıı halıfesı olan Alı kulttı 1 c 15 yıı/yıldan sonra taniijip ıçıne aldı1 ğını, Alevılenn kendılerını koıuınak ı<,ın takıyye yaptıklaıını ya/ıyor Alevılık, Turkıye'nın tartışma gunde mını cpey bır /amandır ii)gal cdıyot Us telık populeı ya/aılaıdaıı uddt bılıııı ın sanlaıına kadaı hemen heıkes, Alevılığı hem dıııscl ınanç olarak hem de inan<, o/gurluğu aı.ısıııdan ııdelıyoı Alevılık, Islamın ıı,ınde mıdır, lslanıdaıı laıklı mı dıı' Laık bır ulkede devletın dın alanını du/enlemek ıçın o/el bn kıınıluş ıhdas umesı, cvıensel laıklık ılkesıyle <,elı$ıı mı^ Alevılık, Dıyanet l^leıı Ba^kanlığı ta lalından meşıu dın sınırları ıçerısınde poııılmesıne rağmcn kcndısıyle o/desje!}en eunevlerı, ııı<,m hâlâ bıı ıbadet yeıı olaıak kabul edılmemektedır 5 1 lepsın ılen oie Alevılıkte Alı kımdıı •> Yalnızca ve sadeıe îslamın "asr ı saadet" donemı nın adıl ve son halıfesı mı, yoksa a^kın bıı kı^ılık mı> yapan A) dın'a gore Alevıhk lslam go luntusu ve lslamla payla^tıgı kınıı kav ramsal oğeleı altında o/gıın bıı ınan^"(s 70) omeğıdır Alevılığın lslami)ti ık ılı^kısını Alevı lığııı taı ıhsel ^ekılleniijinı Anaılolıı nun nasıl Muslumanlaştırıldığını, ( dalı ls yanlarını, Yenı<,eıı Bektaiji ılışkıkıını, Sı vas vb katlıamlaıın, yasak ve asımılasyo nun arka plnnını ııdeleyen Aydın'ın Ale vılığı esas olaıak lslam eksenı dısjnda ko numlandırdığı gonıluşoı Zcıdıcjtlcıın atcije tapaıı anlamıııda "AIe\\ı' nıleleme sı, Sumeıleıın ate% ıııhuna Alıı demele rıne, keza d^rt.ı Asya dan gelen d o k lan rı ınancına dıkkat <,ekıyoı Bu bağlanıda Alevılenn kendıleıını ozguıce oıtava ko yabılmeleıı ıçın Aydın, ınan<, alanının "dın otorıtclcrı ve devletlerııı dkıını (jeknıesı geıekeıı, buıııın gei(,«.kİL^iıgı oıaııda o/guıle^ebılcn bu al m (s 101) halınc getırılmcsı /orunlulıığuna ı^aut edıyor Bu saptanıa aynı zamanda laıklı ğın nasıl anlaş,ılınası geıektıgı açısından onemlı Kıtap boyunta Alevılığın laıklı soıunlarını ele alaıı Aulın'ın leıııcl ıddıası ^o\ le o/etknebılıı Aleulıkbıı lslam nıe/ hebı değıl, ayrı bır teolo)i, a\ıı bıı \ol dur"(s 144) Alı, Islamın doıduneu halı tesı olmakla bulıkte, Akvıleı aı,ı sından a^kın, tanıısal bıı kınılık tır Dığcı yandan "Alevı ınaııu, 15 vu/yıldan sonra Alı vc 12 tnıam kultu ıle tanı^mıs, ve bııııu Leııdı i(,ıne almıştıı "(s 111) dıve n k onun rarıh ıçınde olıışıım su ıcune îijaret edıyor Kıtaba adını veren boluınde, konuya ılışkın gıdeıek aıtan ıaı tı^malar.ı karılan ya/aı unııtııl manıalı kı, Aleviler, kendıletını ıs leı Muslunıan ısteıse avıı nıtele sınleı, sonuçta ıbadethanesi ce mcvı, ıbadetı ccm, oıııuı Mıılıarrenı olan, kadına bakı^ından m ,ın ve tanu algısına kadaı Dıva net m Muslumanlığından \anı Sunmlıkteıı tumuyle faıklı olan bu ınaın, sisteııu"(s 323) oldugıı nun altını bıı kez daha ^ı/ıyoı Bı bağlamda Yazarın, "delın hıç ol mazsa artık bııııu kabul (.ddıın vı AB da>atmadan demokıatık vc laık lestoıasyonunıu/u kındımı/ yapalım" (s 525) çağtısma kım 1 ıııra/ edebılır' Aydın'a katılıp katılmaıuak bı /ını bıleceğııııı/ ı^ Ancak sovle dıkleıınm, Alevılık taıtışmıları açısından a<,ılan kanallaıı cıddı anlamda geııı^lellığı de ku^kıı go tuıme/ Bıtııııken, edıtoıyal bıı eksıklığe değınmc gereğı duyııyo ıııııı Kıtap boyunca kınıı bn,ım sel eksıklıkleıe rastlanıvoı Boyle sı cıddı vc tartışma yaıatacak bır kıtabııı, cdıtoryal aı,ıdan da ozen lı olmasıııı ıstıyoı ınsan Bovlesi bu o/ensı/lığın okuı açısından konunun o/ııyle ıli'jkıkndııılmesı i'jten bıle değıl Avdm'ı ba^ından beıı ızleyen bıı okuı ya/aı olaıak IIK, ku^kusu/ bu eksıklıklerın kı tabın onemını a/altma\acağınm bılıiKindcyım, ama ()nuıı /aılı ma/ıula uvduımakta daha o/eıı lı olmasmı bcklnoııım • ALEVİLER TAKIYYECİ Ml? Aydın kıtabııı ln.nn.ii baş,ında Alevılığın Iskımıyetle olan ılışkısıne daır yorıımlaıdakı /ıtlıklara dıkkaı cekıvor Aydın'a gore, "bu zıtlık \L ayııs,ma, aynı zamanda taıaflaıın devlet, nıılhvetijihk laıklık demok rası, sıyaset alanındakı dııruşlarını da belırlıyoı"(s 15) Avdın, Alevılı ğın lslam ı<,ı okluğu ıddıalaıının getçek degıl, taı ıhsel Alevı onder lerının yaşadıkları çıplak /oı ncdenıyle bas,vıımıak /oıunda kaldıkla rı takıyyenın, bıze hakıkal olaıak sunulmasi "(s 16) bıçımınde a<,ıkh yor C Aydın, "s 16) tayın edıcı oğe olarak goımek gcıektığıııı soyluyoı Bu bağlanıda Aydın, "Alevılıgın hangı taı ıhsel koşulların ıırıınıı vc nasıl bır teolo)iye sahıp okluğu \a nı sua, onıı esas olaıak hangı kav naklaıdan oğıenebıleceğımı/ soru nıınıın temel kavramı olan 'Alı'nın, Alevılığı dığer tunı ınandaıdan ayı laıı alametı laııka olmak vanı sira aynı /amanda bugun yaşanan ken dı ıç ayrışmalarını ıh belırleyen anahiar kavranı" (s 18) olduğunu soyleyeıek doğrudan Alevılık açı Mtıdan belııleyıcı bıı sımge olan Alı tartışmasına gırıyor E vf ( ıoı ulduğu gıbı hcr soru ycnı bır horunun kapısını acıyor Uzun suredır yok sa yılan, gomıe/den gelınen bır konunun son yıllaıda taı tışjlıyor olmasinın doğal sontiLiıdııı bıı Demokratık değerletın gelışjığı, ınsan hak ve o/guılukleıınııı ay ıııuılandıııldıgı bıı oıtanula, Alevılıgın taıtısjııa gundeııııne otıııma bıçımi, 7orla bastırılan kapağın renceredcn hrlaması na benzetılebılıı Tartı^manm deımle^tı ıılmtsi ayımtılandııılması, bugıınedek yok savılan bır ınancın yerlı verıne otıır tulması kadar, bıı otuıma suıeu devam edeıken bıle hukesin ın.uııclaıını hi(,bır sınıılamaya ugıamadan yerınc getırmesı SAYFA 8 Tarıhsel Alı'nın Ebu Bekır, Oıııeı ve Üsınan'ın hılalelını kabul ettığını, oysa Alevılerın Kuran'a ılışkın koydukları rczcrvın, gercekte Alı'ye ıağmeıı olduğunu belııtı yoı "Alevıİığm Alı sı, Mııham med ın kıı/en damadı Alı ıle bır bovııtııyla ortui)se bıle, temelde on dan laıklı, onun suretınde de ken dını gostemıış, ama esasen Tanrıdır"(s 36) dıyerek, Aleviler arası gı/lı yurutulen bır tartıs,mayı a<,ığa ı,ıkanyoı Bununla bulıkte altını (,ı/dıgı, 'gunıımımle Alevılık lslam kulrur dunyasının dısjinda değıldır"(s 38) bdnkmcsı ıse, bu <,e lıs,kı değıl ama konunun gırıhiığını gosterıyor Aydın'ın H? Alı'ye ılıs,kın bır belırlemesı, gunumuzde su re gıden sıvasal bır taıtıs,nıavla ılı^ kılendıı ılebılctek ve ı^ok taı lışılac ak gıbı gonınuvor Bakınız Aydın ne dıyoı •> "Bııtıın lemı/ Aydın ın temel ıddıası $öyle özetlenebilir "Alevllik bır lslam mezhebi değll, ayrı bir teoloji ayrı bır yoldur Ali, Islamın dörduncu halıfesl olmakla bırlıkte, Aleviler açısından a$kın, tanrısal bir kımliktlr (*) [email protected] Alevilıği Ne Yapmalı?/ / ıdtıvaıı '\\ dm/ Noktakıtdp Sııkıt 200^ Ulanhıd/ i 18 s K İ T A P S AYI 7. C U M H U R İ Y E T