Katalog

ilk şeklini, ilk halini, deyim yerindcysc dölütlerini bu topraklarda bul musjtu: Sylvie ve Adrienne. Parisli delikanlı'dan umudunu kesen gerçckçi Sylvie kcndi köyündetı, çocukluk arkadaşı, gür biiz, sağlam yapılı bir dc likanlıyla evlenir. Şatoda oturan, çıkarlarını geçmı 5c bağlamıs, aristokrat aı le, kızlarını, o narin, n tatlı, o scvda dolu Adrienne'i dinsel cgitim için bir mmiastıra vcrir. ( ienç yaşra, zavallı kız ölür orada. Yıllar yıllar sonra Nerval, "Bir tiyatro uyurı cusunu seviyorum sanırk.en demek kı aslında bcn bir rahibcyc âşıkmışını" diyecek. Kimi araştırmacılara göre aslında Nerval iki yaşında yitirdiği annesine âşıktı. Fotoğrafı bile yok tıı. Babası lıir kadının gravürünü gösterip "Annen isjtt bıına benziyor" dcmişti. (iördü£>ü tünı kadınlarda, hatla aıuik driııemiıı, eski Mısır vc Yıınan tanrıçalarınin vüzlerinde anni'sinin yiizünü görür. Ncrval'in düşlcrini süsleyen, Adrien ne'e benzettiği Jenny ("olon aslında belki de Sylvie'ydi, piyanist Playcl dc Adricnnc. Düijscl anne yüzlerindeki yanılmalar 1111? lerinden, hem düzyazılarından en çok etkiİenen yazar ve şairlerimizden biri de Yahya Kemal'in öğrcncisi Ahmet Hamdi Tanpınar. Eşik, Zaman Kırıntıları, Bendedir Korkusu, Ey Kartal Bakışlı gibi şiirkrindc Nerval'in dizeleıini makyaj yaparak yincler. Komanlarının konusıınu ise Nerval'in Rüya ve Yaşam'ın dan alır. Bu iki ya zar;Yahya Kemal ve Ahmet I lamdi Tanpınar, Ncrval'i I'ransızcası'ndan okur ama 1 ürkçeye çevir mez, kcndilerinc saklarlar. (ialatasaraylı Cahit Sıtkı Tarancı, Nerval'i okııl kitabındaki bir iki şiiriyle lanır. Fantezi'yi Türkçcye çevirir. Ve kiiçiik deği^ik liklcrlc Aşk Masalı adlı şiirine aktarır. Ortalıkra Nerval'dcn fazla çeviri yok. Orhan Vcli orijinal adı "Les Cydalistes" olan ^iiri "İlk Sevgililer" atlıyla çevirmiş. Düzyazı olarak ise Milli Egitim Bakanlıgı Sylvie'yi yayımlamış. Aşağı yukarı lıcpsi bu. Dil bilcn başka şairlerimi/, Nervali okıımadan, bu birkaç çeviridcn bile etkilcnmiş. Ahmet Muhip Dıranas, tlhan Berk, Attilâ Ilhan, Cemal Siircya vb. şiirlerine esin ya da esintilerle Nervali aktarmışlar. Ncrval'i ilk kez, Broy Yayınları'ndan çıkan Düş Gezgini Gerard de Nerval adlı kitabımla, yazın dünyaıııı/a bcn kazan dırdım. 25 şiiriyle, Sylvie'nin yeni çeviri siyle, Rüya ve Yaşam ilc, Onaltıncı Yüzyıl Şiiri adlı yazıyla vc ıızıın bir incclcmcylc. Şiındi piyasada yazarın dcgişik iki yayınevince yayımlanan bir kitabı daha var; Doğu'ya Yolculuk vc Doğu'da Yolculuk adlarıyla çıkan. Yazarın Doğu yolculuğundaki notları. Böyle b\v kitap ya yımlamayı hiç düşünmüyonlıı aslında. Opera için yazdığı Saba Melikesi'nin oynanması gcrçekleşmeyinee oyundaki bil gilcri genişleterek düzyazı halindc vc Ka mazan Geceleri adıyla piyasaya sunar: "Böylecc, bcnıın zavallı Saba Melikesi çalı^mam hcrkcs taraftndan terk cdilip, Ra mazan Geceleri'nin bir ba'lümünü oluşturan bastt bir Doğu öyküsü balını aldt." Nervalln Fantezi sürindeki $ato Alkan, kızı Elif Suyla Altta Ise; Loisy'de,Sylvle'ninevinin önünde (1999). leri bdjtndü taç gıbi laşıyurak görünüp durdıt hana Mutlu ve csrık bir andan sonra, tapılası bir kadının ba^ucumda gülünı icycrck beni bcklcdiğjrıi, 'haydi delikanlı gidelinı artık! .Şu diinyada tüm kıvançları tattın, jimdı uyıı, gcl kollarımda dııılcıt, güzti dcg~ilim ama 1yı ve yardımscvcrim, zevki değila/rıa sonsuz aenlığı, sonsuz wtsız/tjlı verırım sana dedıg'ını dii^lerdım " 26 Ocak. Gün ağardı agaracak. Paris bıı/a beııziyor. Basık, köhnc Vıelle Lantcrnc Sokagı'ndaki elektrik direginde bir adam sallanıyor. Direğiıı çevıesi bir siire sonra, kadın, erkek, çolıık çocuk, mcraklılarla doluyor. Sorııyorlar birbirlerine: "Kim bur1" "Tanımıyoruz!" "Bcn bir dela görmüşlüm, ip bağladığı bir ıstako/la dnlasjiyor, 011a kraliçem diyordıı." Bırkaç gün önce halasına yazdıgı nıeklııpla veda cdcr gibiydi: "Bu akşant bcııı hekleme, çünkü gece siyah beyaz olacak." PâRELACH^SE MEZARUĞINDA Nerval'in önündeyim. Kendisini lamba tlireğine aslıgı için mczar taşı da direk şeklinde yapılmı^. Loş bir köşe. Dallar ^emsiye gibi öıtmiiş üstiinü. Ciökyüzü görünmüyor. Serin, sessiz bir gülgelikte uyuyor şair. Mezarı bakımü, tcmiz. Ustünde sarı, pembe, yeşil çiçekler. Ziyaretçileri çok oldıığu için büyük şairlerin ve yazarlann mezarlarma özcl ilgi gösteriyor yöııetim. Daha nice şair dostlar var bııralarda. Alfred dc Mussct'nin başında salkumsöğüt. Balzae'ın mczarını zanıbaklar süslüyor... DÜŞ GEZGİNİ Sürekli bir düşün, bir lüyanın, bir lıa yalin peşinde. üyle ki zaman zaman ken dini kalıtı vc saltanatı elinden alinmış bir prens olarak duyumsar: "Bcn zitiri karaıılık, beıı ki dııl, çaıesizim / Şatosu na el konmuş bcn Aı|iıitaine prensı / Tek yıldı/ım ıla oldii, şımdı yaldızlı sazım / Taşıyor Melankoli'nin Kara güneşini.' Yarattı^ı geçmis, zaman dünyasını o ka dar inaııarak yaşar ki sonıındn diişlc gcr çeği ayrıt cdcmez halc gelir. Kimi zaman bir Labrun şövalyesi, kimi zaman bir lzmir Baronu oldugunu sanır. Rıısya'ya sa vaş açmak için çok sevdiği AIexandre Dumas'tan ızin istcr. Daha 17 yaşmdaykcn kaleme aldığı Juvenilla şiirinde şunları yazıyordıı: "Gülüyorsun ey zalun bakıp mutsuzlug'uma / Sanıyorsun ki ruhum çekip dc gitti Ay'a / U/kumu, yaşantımı kinnc beğenmeyecek / Bir gün lımarhancde ömrüm wna erecek." Bir diizyazısında isc ölümünün bir kıs, gününde olacağını söylüyor. Hemen her şiirindc umutla umutsuz luk, mııtlıılukla mııt.sıızluk arasında gelip gidcr: "Nefayda noıçlığım uçlu / Elvcda tatlı ıştğıt / Kukuya, gi'nç kızu, umuda / Mutluluk geçıyordu, hıçtı " Kcndisiyle vc içindc yaşadıgı toplumla gidcrck daha bir yabarıcıla^ır. Hıı büyük üzlcıni uyumdur artık onun: "Coşkuyla kendımden gcçıp / Tatlı uyıunu denedım / Nıce gözya<iları doküp / Guzelhfctni söylcdim." lçindc yaşadığı çcvrc vc zamana uya mayınca (ieçmiş Zaman'a göç cdcr. Peki kişi kcndindcn nc kadar kaçabilir, ne kadar gizlencbiJir? Olümle Saklambaç Oyunu'tluı bu. Ya öliim Ncrval'i bıılacaktı, ya Nerval ölıimıı. Çaftınp durmadı nıı? "Dcrkcn Mslt guz çalar kcıpıyı / Sustır Mjğuklıir düştncdcn daha / Yaztk! Mutlu olmalıydı / Knşıın öliiıı/ii ormanda'" Onccden söylcmedi ıııi Kitâbe şiirinde: "Vaktt gcldi, ^tirinc cksik noktayı kuy dıı / Bir kı$ gürıii clindcn alındı yorgun rubu / Çekıp gttti söy/cıııp Nıyc gtlmt^ım kı bem>" Ozlcdigi sonsuz esenliği, sonsıız sessiz liği bclki de ülünıde bııldu. lşte yazdıkla rı: "Ohm'h, ey ulu Tannm, söz verdıg'mız mutluluk sankı yalntz ölümlc gerçcklcşccekmiş gibi niçin hcr an bu düşünce usu nta gclip durur? Öliim! I liç de yabancı olmadtğım bir snzciik. Bir şalenın sanunda güller solar ya, hani, ijte öyle solgun gülSAYFA 26 TÜRK YAZININDA NERVAL Ncrval'i cn çok seven, hatta unun de lıasını ülkcmizde ilk tanıyan ve tanıtan Yahya Kemal'dir. Söyleşilerinin ve ya zılarının çok yerinde Nerval'in adı geçer. Nitekim öldügünde de ba^ucunda Nerval'in Rüya ve Yaşam (Le Reve ct la Vic) adlı kitabı açık halde duruyordıı. Transposition denen zaman ve mekân kaydırmalarına. Nerval'in ijiirleri ve oykülerinde sık rastlanır. Ornegin Fantezi şiirindc "O havayı ısıttig'im, dinlediğim her an / îkı yüz yıl birden gençleşip tazelenir ruhum I Oniici'mcii Louis devri, safakla sararan I Ye )//, boz bir tepe var l'tirşımda goruyorum 1 ..) / Bir kadın geçmiş zaman esvapları ıçmde" diyor Nerval. Bir türkü onu iki yüz yıl öncesine taşıyor. Yahya Kemal'in bir gazclinden: "Lale Devri'nde I Vutadegânına son bir piyalc devrınde / ün altı yajina dahil o $uhı Sa 'dâbâd I Cıhanı verdi ıdi ihtilâle devrıınle Şairın Endüliiste Raks, Gece Bestesi, O Taraf gibi şiiılerinde Nerval etkısi açıkça görülür. Nerval'in hem şiir YAPITLARI Yazın'a şiirle giren Nerval sonra tiyaı roya ve öyküye yönelir. Bütün Yapıtları dizisiyle tanıdığımız Pleiade Yayınevi 1692 saylalık "Gerard de Nerval, Bütün Yapıtları" adlı iiç büyük ciltlik yayınıntla yazann çalışmalarını şu başlıklar altında toplar: Ilk Şiirleri, Goethe'den Ronsand'a Dek, Siyasal Şiirler, Faust, Romanlar, Şiirler ve Makaleler, Heine'nin Şiirleri, Doğu'da Yolculuk, Aydınlanmışlar, Lorely, Çapkın Aylaklık, Ekinı Geceleri, Oyküler ve Şaklabanlıklar, Küçiik Aylaklık Şatoları, Ateşin Kızları, (Sylvie ve Rüya ve Yaşam), Pandora, Gezintiler ve Anılar, Aurelia, Çeşitli Yazıları, Mektuplar. Çok kültürlü vc çok doğurgan bir ya zar Nerval. lnsanın kişiliğinin, rııhsal, yapısının, rııhsal hastalıklarının gördüğü rüyalardan kalkarak çözümlcnebileceğini Freud'dan once söylcmiş... Yazık ki de hası onu karmaşıklığa da itmiş. Fazla yaymış kcndiııi. Edcbiyal diinyası şimdi ondan derli toplu, az ama gcrçekien de ğerli ürünlere sahip Bunların cn scçkinleri dc Küçük Aylaklık Şatoları ve Chimere'ler (1), Ateşin Kızları (içinde iki üncınli öyküsü: Sylvie ve Rüya ve Yaşam (2), Onaltıncı Yüzyıl Şiiri H) • (!) Küçük Aylaklık Şatnları. Ejderha Kızlıir. )/ır, Varlık Yayınları I"Urkçt'u Erdnfcan Alkan (2) A/cjtn Kıdarı, Sylvie, Küya vc Ya^am, llakı Yayınları (1) Duş Cii'z&ını (wrard de Nt'nnıl, Hroy Yaytn ları. C U M H U R İ Y E T K İ T A P S AYI 7 89