Katalog

Naile Akıncı n Mehmet ERCUVEN lçun ıraıksı gıdımsız cldde hı s bır sıvrılifV vcr vmlnıc dıgl suıcıe gıdeıek kendı kendını torpıdemevc bas, I ıı vc hu aşamada dogrudan dog luya bıçcııun kendısı sıvrıl/cş/meyc yuz tutmuştur artık Ancak bunun değışmeyen on kıışulü ıse, bu yon dckı bır bcklcntının peşınen dışlan ınış olmasidır, kendıne o/gıı olanı kollamakla yukuınlu olan sanatçl nın vcrdığı sınavda cn kırılgan nok ta tanı da bıırada oıtava çıkaı çıın ku B Ote vandaıı aıınma yoluyla sıv rd/cş/ımş h u bıçcm, ılk bakışta rark edılmeyctck şekılde gerı plana çekdeıek yaratıusı de çevrenın oz dcsjlıgını kutsamaya aracı olur ozne ıle nesnenın gı/emlı bır geçırgcnlıge teslıın olduğu bu sureçte, heı şey bırbırını yansıtmak uzerc sırlanmışlıı usukıi doiebddığını kadar hem bcn baııa bcnzcnnı burada, aynen, ytı?leştıgım şevın gomlebddıg'ı ol çudc kcndını gormeye başlaması gı bı Kısaca altı çızden bıı belırleme, urcttıg'ını oncc kendısı de paylaş mayı ongorcn Naıle Akıncı'da cn çarpıu onıeklermden bıııyle karşı mıza çıkar Bu bagiamda yapıtlarına bıı bulun olarak bakınca hcp aynı şeye tanık oluruz tlk gunden bu yana ınatla ve ıstıfını bo7makstni7 aynı çızgıyı surduıcn Akıncı, kışılı gını arama zahmctındcn kurtulmuş tıır boylelıkle Ne var kı, burada soz konusu olan bcvulmayan, ıstıf, yaşam ve sa nata daır olanın bırlıkle ele almma sı durunuında bır anlanı taşır Buna gore yaıarmak, 7amana karşı duranı hem vaşanı, huıı de uretdende istıf leme eylemıdır esasen Duzenlcmc dkesı olaıak sanatta yan yana aJt aJ ta ya da ust ustc bıraraya gclen her şey, bunun gerçekleşmesı ıçın gcre ken zamaru da kenddığınden haya ta yayıp, onunla orgensel bır bııtıın olııştutuı soıuıçta Bu haglanıda ıs tılını bozmamak duzcıdemedc ııyıılm ısı gerekenın kabıılııyle eşan lanılıdıt Aııcak uyulması geıeken kııralın (duzen) harfıycn kabulu dc sonuçta hep aynı şeyı kuraldışının varlıgmı onaylamayı ijart koşar ıstcr istemez sanatta dıtzenlı dıi7cnsi7 lıkten oteye geçış yoktur çunku Yenı yorumlara açık yapıtta bır şey ne derılı kendisı ıse 'rağnıen oldıı gu"nıın varlığını da o olçude kolla m,ık 7orundadır ıksı takdırde boş luga yııvaılannıası kaçındma/dıı Akıncı nın yapıtlarında duzlugc çıkması gereken tenıel sorun, l/leyı cıyı boylesıne ctkılcycn şeyde kııral dışının nerede gi7İendıgıdır tlk cl de paıadoks gıbı g<ııunmesıne kaı şm, buna vcrılccck cn kestırme ya nır belkı dc budur Kıırala eksıksız uymanın kuıaldışdıgı Bıı başka de yışlc burada soz konıısu olan şey ııysallaşmış gerdıın değıl gerılımın zatcn yok oldugunun kışkırücı uıı kânsi7İıgıdır Hıç kuşkusuz, bu yaklaşım ek sıksız bır vccd haJmı şart koşar ılk once, anıa burada tanık oldugunııi7 şcy sadccc yaralma surccınc ılışkın geııc,ı bır a^kınla^ma dcgıl ınsan olaıak dunya ılc ılı^kıyı ılgılendıien bır durıi!} daha do^rusıı yaratma suıeu ıle yı^ıyoı nlnıayı ht ı tıırlu abaıtıdan ıı/ak bı<,ımdc avnı pavda ya bağlama ıstcncıdır, vc bu du rumda ıstıhnı bo/mamak alınmı^ bır karardan (,ok, kı^ılığın dogal u/antısıdır artık boyle bıı uılı halı n,ınde ureten sanat(,mın ba^at ozellı^ı, ılgı alanına gııen lıeı şı \e dc rınleme MIIC ııulu/ ctnıcklcn <>< .t. yalni7İıga ya7gılı ' sıkılgan ben 'ını a<,ık<,a ^ırınga ıt mcsıdıı oııa Anıa bu naktada da Akıncı şaşırtır bızı ıstılını boznıadan rcsmetnnk, tuvaldckı ıs tıllemc dısıplınının çağrı sıdır burada Buna gore, bellı bır mesafe duygusu nu koıuına gudusuyle, alabıldıfiıne saydamlaşa ıak aıadan c.ekılmenın c^ıj*ınc gclcn ben, du 7en/leme ıgn bır tehdıt unsuru olmaktan (,ıkıp sentaksı tcmkmlı olmaya davel etnıektedır hep Nc var kı burada vınc bır ba^ka noktanın açıklı ğa kavıışnıası gerekır on celıldc Alcıncı'da kar^ı laştı^ımı/ mesafe duygusu tınsellığın yanı sıra, fı ılı bır ıi7aklığa da ı^aret etnıektedır geıı,ekte, kar ijida olan ac,ıkı,a uzakta dır Bu nedenle, Eyııp ve Haliı, dızisındcn ba^layıp, Ekınlık Adası'na kadar uzayan tum a^ık hava re sımlcrınm, ben'ı sorgula mak ı^ın hrsat kollayan "doğa"dan (,ok, "manza ra" kapsamına gırdığını goruruz Gcr(,ı Elunlık Adası'nı konu alan kımı ornekler ızleyıcıyı haylı 7ora ko^aı sentaktık kaygı hıssecülır olçude rarklı bır duzleme gcçmıi}tır burada Ancak tamamen malzeme estetı ğıyle bağıntılı olan bu du rıım, bııyıık olçude mo delm ger^ekten yakında bulunmasıyla dgılıdır lılı, kuşkusıi7 Yakından gor mek, bıına aracl olan maJzemcnın dc ncsncsı olaıak (^ıplak mevcudı Bu bagianıda Akıncı mıı kırkaltı yıl aravla vaptıgı ıkı resmı Eyup (1954), I kınlık Adaü (2000) kısaca kaı^ı I ıştırmaya çalışalım, ama onceden yapılmış her les mın daha sonrakı orncklerc ılışkm yeterınce ıpııcu ver dığını dıkkate alırken, or gensel sureklılığın de ıstıs naı olanla bırlıkte yol aldıgı nı unutmaksızm Kolayca formule edılebılen her ku ral, kuraldi!)i olanlarm hıza ya sokulmasıdır gerçekte Bu nedenle gucunu kıııala borçlu olan her degerlendır nıe, er ya da geç karşıtımn eki>ıklığıne yuvarlanıp par çalanmaya adaydır 1954 tarıhlı Lyııp, dıl ve tavır açüindan Akıncı'ııuı yaşam boyıı sadık kalacagı bırçok şeye ışık tutar, ancak hemen altını çızelım Bu uretım modelınde her resmı çıkış noktası olarak kabul edıp, buradan harcketlc dığer orneklerı okumak nıunı kundur pekâlâ Buna gore, ' resmedllmeye değer olan'ın suurlı sayıda olması, aynı gonınumun defalarca tekrarlandığı dı/ı ıle nokta lanır Akına'da Ne var kı, pıyasa koşullanna teslım ol madığı surece, her tekrar rnutlaka tutarlı bır gerekçe clen alır gucunu, aynen bu rada olduğu gıbı Akıncı'ya gore bu dunyada her zaman resme donu^mek ıçın lırsat kollayan bırşey vardır, resım "tanıyan gorme" (Max Im dahl) buluşmak uzere, o ^eyde henu/ gorunmeyenın pe^ıne takılmaktır Bu tavır, yanı sıradan ızleyıcının de gormesıne açlk gorunene sadakat ılkcsı, fıguru tehdıt eden aşınlığa karşı Akın cı'nın kendıJığuıden aldıgı bır onlemdır aslında, ama fıgur ıle sentaks arasındakı uyum ortaya çıkar Nıtekım, ılaha ılk adımda ^n gerçeklc kaısııla:(ın/ Akıncı nın res mınde tanık oldugumu/ ya nılsama algılanabılır olanın temsıl tarzı dcğıl, gorunurde suretc ba gınılı olan rengın, gerçekte tama mcn ozgul değerı ıle vaılığmı iuı dıırmcsıdır Gelgelelım ızlevıcı bu nıın larkına vardığında aıtık çok gcçtır, rengın, temsıl dcgerınc tcrs duşmedığı yanılsaması, algılamaya çoklan ağıılığını koymu^tuı çunku Lyııp ten bır yıl sonra yapılmış olan Sılahtarağa'da bunun eıı çarpı cı orenklennden bırını goruruz, lenk, ılk bakışta dış dunyadakı kar şılıgı dc uyum ıçınde gorunmesıne karşın her an ondan kopmanın es,ı ğındedır burada Bıı başka deyışle, palettc aıt olduğu ııesnenın ıengıyle buluşan sey uzerıne surulmus, rcnk olarak ızleyıcı de dıyaloğa gııeı ılk once Bunun ne anlama geldıgı ıse açtkça oıtadadır Suıulmıış olman nın ızı, renkte gorunur hale geldıgı hağlamda renk nzlaşılmış gostcrgc dekı konumundan (kar beyaz yağar, kan kırmızı akar vb ) kopmaya yuz tutunca sonuçlarını hep bırlıkte gordugumu7 gelışmenm oııu kendı lıgınden açılmış olur \ ıgur ıle ren gın kars,dıklı bağımsı/laştığı bu su reçte, soyutlama ıradesını buvuk ol çııde mutlak soyut (şekılsız, amorph vb ) yonlendırmektedır bundan boylc Butun buıdar SdaJıtaı ağa da gok yıi7u ıle tepenın onuştugu bolum dc çok daha soınut bıı bıçııııclc go ııılur, u n k burada ıkı r>ıı ^cyı tcnı sıl edıyoı gıbı goııınuıkeıı ıslında banıbaşka bu ş,evc aıacdık etnıektc ılıı Ilk bakışta ılgılanabılır olana dııcnen mal/enıc bılıncı Ne var kı hcr 7aman olduğ\ı gıbı ıstıfını boz tnavan Akıncı bıı bılıncı dıı/en/le mcvc ycdıımckJc yctınıp olesını bı 7c bırakır vıne Nıtckım aynntıları gıçıncc lıımclı goıuııı/ Renk su rulduğu verdcn suıulmcnın esjiğın ıledır ama tanıyan gorme ye golgı duşuımcksı/ın clbcttc ve Akın n nın resımlcrınde hep boyle dc vanı cdcı bıı Dolayısıyla tek ba^ına ele aldıgımız hcrhangı bır resım dı ğeı ornekler ıle ba^lantısı sııreklı mes,gul cdcr bızı hatta bu bagjdiıtı nın adım adım, kcijfı, kımı zaman tek lesıne cKİaklanmayı engılleı h ı le gelıp, ınıkansız olanı, tum ıcsıııı leı de yıi7İe^meyı talep edeı ızlcyıcı dcn, ve bu noktada Akıncı nın ıstı lasına ugrayan ızleyıcı, farkına var nıadan o resımlere yayılıjı gıtgıde butunleşmeye ba^lar ordarla bır dunya yaratılmıştır arrık' Hıç kuşkıısu/ buıada tanık ol dıı^umuz şcy dc budur Sdahtara ğa nın bır ııcıı 1954 tarıhlı I yııp e degerken, dıgerı de aynı gorunıı mun yırmıaltı yıl sonra yapılmıs, olan orneğıne u/anır Akıncinın tek resmı de tum yapıtları arasındakı ılışkı, sııreklı bnbırıne eklemlenme yoluyla vaı olan devıngen bıı su reçtır Bır başka deyışle, rcsmın oluş suıecindekı ugıak noktaları, dışına yayddığı olçude gcrıyc do nııp, anlamlı bııtune yardımci ol maktadır burada Ancak Akın cı nın resımlcrınde asıl vurgulan ıııası gcreken nokta oı gensel bu tunluğun guvencesı olan smırlı sa yıdakı ozellığın, tekrara yol açmak sızın dengelı dagdımıdır Daha doğrusu, tekrar aractlığı ılc kcndını ıptal eden tekrar bu lesimleıde sa hıcı olanı guventeye alan eıı oncm Iı etkendır, ve hıç ştıphe yok kı salt bu yuzden hıçbır şeyın vıncleme denlı Akıncı'ya yabancı olmadı^ını lahatlıkla soylemek mumkundur Aynı konu, devamlı rcsımlcrc bolu nuyor olmaktan otııru sanatçinın odak noktasına aldıgı nıuhavvel bır ın etrafında durmadan ıstıflenır burada Bu nedenle, çogalan ya da oyle gorunen ozunde degınmeye ya7gılı olandır hep Buna goıc klsnıen dc olsa ren gın temsıl dcgcrını dıkkate alan 1954 tarıhlı Lyııp, yıllaı sonra larklı bır duzleme kavmış.tıı Sılalı taraga <\A gokyıi7U ılc tc pc arasın dakı toz doıuışıımu buıada les mın butununı egcmcndır artık, 1 kınlık Adası'nda oldugu gıbı Oyle kı Evup'u tanıanııyla valavıp soğuran toprak rcngı dııpedu? tınsel bır bovut ka/anııııştıı şımclı Ancak, rengın ozgul dcgcrı dc kul lanınıı yonıınde dc ozcl bır çıba gorulnıez heı şey kendı dogal sev rı ıçınde o noktaya gclmış Akıncı ıse ıstıfını bozmadan sadece olması gerekenın geıeğını yerıne getırnnş tır sankı 1 Resmın, oluş'una scyırcı kalınacak klvanıı eıışnıcsı lesimde yaratıcdıga atdan ılk adıındıı, les sam o ana dek yonlcndırdığı sure ee dahıl olup, oıtaya çikan ıle o/ deşleşnuştır Çunku, yaratma sure cındekı vecd halı ben e atılmış ke ınentın hcdehnc ulaşmasıdıı Ekııdık Adası tınscl boyutun mutlak yaşantıya evrdmesı bagla nıında busbutun çarpıeı bır oınek teşkıl eder Akıncı, surctc sadaka tın alabddığıne gevşedığı bıı nok tada modelını scçıp "taıııvan gor ıne' ılc goren gorme" arısınd ı oyleee lıesaplaşınaya başl.ıııııştır kcndısıyle Bu hesaplaşmayı gostc ııye çevırmeden serınkanlı sıırdur nıe yonundekı kauılılığı ıse ızlevı cı ıle kucaklaşması kaçınılmaz olan yerde bır kez daha kendıslyle bu luşmasıdıı hıç kuşkusuz • K İ T A P yet') gorunıııcsını kaçınılma/ kıl nu^tır sankı Buna gore teımıl edı lcnı ılk bakısja tanısak bılc ymc de renk ve dnkıınun bıınıınla gi7İı bır yan^a gırnıı^ olcluğunu taık etnıek te 7orlanmayız Oyle kı fıgur, bu landığı ıengın o7gul değertne teslını olmak ıçın tırsat kollarnaktadır ner cleyse, ıengın teııısıl değe n ıse Akıncı'nın ılgı alanına lııçbır 7aman gırme mı^tır aslıııda Nıtckım, bu yondckı eğılımını daha ba^langıç doncmınden ıtl baren tum rcsımlcnnde gormek mumkundur, de ğl^en tek ^ey, her turlu gostens,ten uzak bır yalın laşnıa ıstencının daha Kugunun Son Şarkısı (Schvvanengcsang) ço^u dela tecellı eder, gıderek daha belırgın hale gelnıe sıdır sadece Butun bunlaı di7iye donu^mcsı kaçınılmaz olan sınıılı sayıdakı konu scyimmdc Akıncı'nın uz la^ılmı^ gostcrgcdcn kopınaksı/ın surekll dıl ıle he saplaijtıgını gosterır bl/c Burada laıklı (yenı') olan, kendınc o/gunun sınıılaıı ıçıııdt kalanı vokhma yo luvla bulıınınuijtur daınıa Ancak tl \ordanııyla yu ruyeıı bu kınlgan vı odunsu? yok lanıa c.zundc duvaılıgın golgesıdır sadece Akıncı kendıne tosladığı yerde venıye yer açar bu nedenle soz konusu vcnıyı gormek, ızleyıcı clen o/el bır çaba ıster aynı yerde derınleijiııenın ızı, goıunmeyenın d SAYFA 6 C U M H U R İ Y E T S AYl 7â