Katalog

Feridun Andaç'tan 'Yoksa Aşk Ölür' Zaman ve kanayan bellek Feridun Andaç'ın öykülerindeki ortak temanın, öyküleri birbirine bağlayan ana unsurun kaçış, kapanma, gerçeği arayış, yolculuk ve bunun yanı sıra aşk, nefret, birey/toplum arasındaki çatışmalar ve geçmişe yönelik bir özlemin olduğu söylenebilir. Andaç'ın, bireylerin hayatı ıskalamışlığının yarattığı bu sıkıntıları, sarsıntıları, çatışmaları, özlemleri ve duyguları ortak bir "ada" metaforuyla ele aldığı, içinde yaşattığı "adada" bulduğunu ve "adası'na çekilen bireylerin çatışmalarını, hesaplaşmalarını, iç sesiyle konuşmalarıyla anlatarak bu soru(n)lara cevap aradığı görülüyor. O A. Ozan COŞKUN oluyor Burada 'ada' bir yanıyla denız tara fından kuşatılmışlığı/çevrılmışlığı vurgular ken, dığer yanıyla da kendı başınalığı, oz gunluğu ve bağımsızlığı sımgelıyor Ayrıca, duşuncelen ve duşlerı doğrultusunda toplu mu, dunyayı değıştırmeyı/ donuşturmeyı amaçlayan bıreyın, bu uğurda başarılı ola mayınta kendı "ada"sına, sınırlarına cekıl mcM anlamına gclıyor "ada metaforu" Tabıı kı burada ıımut cttığı duzenı, toplumsal va pıyı kııramayan bıreyın ada'sına çekılmesı ne rağmen, denız, yanı toplum tarafından kuşatılmışlığı, "şımdı adada kuşatma mevsı mını yaşamaya başlaması"(s 12) da soz ko nusudur Kahramanın (bıreyın), bunun far kına varması geç olmayacaktır şuphesız, far kına vardığındays>a, yapacağı tek şey, unut maya ve unutmanın verdığı avuntuya sığın maktır "Bunun boyle olacağını bılıyordu bılmesınc, gene de kendısını alıştırmaya çalı şıyordu boyle bir duyguya"(s 12) Çunku buyuk bir ıdealle ıddıayla yola çıkan bırey ıçın, unutma çabalarına rağmen yenılgı de kaçmılmaz olacak, 'bir hasta yatağında yata cak ve sı/ım sızım her yanı kanayacaktır' Kahramanın bu çokuntu eşığınde "ne kadar geç artık" demesı, çokuntuyu hafıfletme ve kendını avutma çabalarına rağmen, "ada'da kıışatma mevi>ımını yaşamaya başlaması" (s 12) da kaçınılmaz olacaktır dayan yaprak, hışırdayan ağaçlar, yelın esın tısı renklerın, seslenn, tınıların ııyumu" (s 18) gıbı kendılığınden olan/olıışan, ınsana herhangı bir baskı uygulamayan ve doğayı taklıt cden, doğanın kendını oluşturan par çalar(ın)a mudahale etmedığı, ozgun ve 07 gur bir bırlıktıJık bıçımı onerıyor Buradakı amaç ıse, "otede ayrıksı durnıak değıl, hısse derek yaşamaku"(s 18), boylece Andaç, top lumda 'bir aradalık'ın hangı koşullarda sağ lanabıleceğını gostermeye çalışıyor okura "Uzlaşnıa" oykusundeı.se, 'Bir Aradahk" ovkıısunden farklı olarak, bıreysel sıkıntının daha yoğun bıı anına odaklanmış Andaç Bu oykude, bir an yağmurun yağmasını, daha sonra ruzgârın çıkmasını, lodosun esıp sa vurmasıru, her şeyı temızlemesını ısteyen bı latıldığını goruyoruz Kadınerkek ılışkılerı, aldatma ve aldatılmanın konu edıldığı bu oy kulerdekı başkahramanlar ve aldatdanlar, bir anlamda 'kanayan yanları'yla ortaya çıkan erkcklerdır Bu aldatılma ve savnılmalar so nucunda, "kollarımın arasına aldığım kadın da acımı dındırmek ıstemıştım"(s 39) dıyen erkeklenn ruh hallennı gormek dc mumkun Aslında Andaç'ın, bir anlamda "Sağanak (I)" adlı oykusunde, bu uç oykunun altyapı sını hazırladığını, ya da Sağanak (1) oykusu nun, bu uç oykunun "ondeyışı" olduğunu soylemek mumkun "Sağanak (I)" de aşkın ucuzladığı, sevmek adına yola çıkanların, sevmenın yolunu yordammı kuramadıklan bebrtılıyor Andaç, kahramanı aracılığıyla, "Aşk, ınsanın kendı kendının cehcnnemıdır Otekını duşunmeye gerek yok"(s 22) dıye rek, kadın erkek ılışkılennın takvım tutmaz hğını, bunun neden ve sonuçlarını ortaya koymaya ve bu ılışkı yumağının bireylerin ruhlarında bıraktığı huzursuz yonu betımle meye çalışıyor "Yaşanılanı onune değıl, ardı na alarak yol" alan(s 21) kahıamanların, geç mışte yaşadıkları sıkıntılar, savnılmalar vc kanamalar, hem ıçınde bulundukları 7aman dılımındekısoylemlerınde/anlatımlanntla ağırhklı yer alrnış, hem de geleceklerınde ya şayacaklarının da gostergesı olacak gıbı vur gulanmıştır Nıtekım "Sağanak (I)" adlıoy kude Andaç, " ' benım ol, bende kal' demc nın kıtabı yaztlmadı, ama acısının dermanın dan herkes soz eder oldu"(s 21) dıyerek bu nu ortaya koymaya çalışıyor AŞK, ACI VE ZAMAN "Dokununca Zaman Sensın" ve kıtaba adını veren "Yoksa Aşk Olur" adlı oykuler de ıse, aşk, acı ve 'zaman' arasındaki karşılık lı etkılcşımı ortaya koymaya çalışıyor Andaç "Gozlerındekı nemı ıçınde hısseden bırey ler arasında bir kıyı bırakmayan zamanın 'hayatın taşma noktası'nda bıreylcrde bırak tığı acıyı, yalnı/lığı gormek mumkun Nıte kım "Yoksa Aşk Olur" adlı oykudekı, "yer yuzunun merkezınde, dunle bugun arasın dakı ınce çızgının kopuş noktasında" du ran(s 70) kahramanın, yalnızlık ve yabancılık çektığı, "geçmışı olmayan, gorunmeyen bir adam gıbı golge"sını(s 69) gezdırdığı bu ku zey kentınde, soz konusu acısını dındıınuk ıçın bir aşk aradığmı goruyoruz Bu oykude kı kahramanm, yaşadığı/ hıssettığı acıların yoğunluğu doğrultusunda bir aşk arayışı ıçınde olduğunu, ıçınde bulunduğu sıkıntı lardan/zorluklardan ancak kendısuıı aşkm kurtaracağını duşunduğunu anlıyoıuz Bu arayış ıçensınde çekilen acılar ıse 7amanla zevk vermeye başlar kahramanımı/a Çunku varlığını acıya borçlu/bağımlı olan, onsu/ ya pamayan, ondan beslenen bir aşktır soz ko nusu olan "Boylesıne tufanlar olmazsa \i^i dığımı/ın anlamını nasıl kavrayabılırız"(s 71) dıyen kahramanın da belırttığı gıbı, oykude acıya farklı bir anlam yuklenmış ve bu duvgu yaşamı anlamlı kılaıı, yaşamın bir parçası olan bir unsur olarak goıulmuştur Sonuç olarak, bırbırındcn guzcl dıl aıılatırnlarıyla beslenen "Yoksa Aşk Olur"dckı oykuleıde Andaç'ın, yaşama ve bırev(ler)dekı acılara, çatışmalara odaldandığını soylemek mum İcun Oykulerdekı ortak temanın, oykulerı bırbırrne bağlayan ana unsurun kaçış, ka pannıa, gerçeği arayış, yolculuk ve bunun yanı sıra aşk, nefret bırey/toplum arasındaki çatışmalar ve geçmişe yonelık bir ozlcmın ol duğunu soyleyebılıri7 Andaç'ın, bıreylcıın hayatı ıskalamışlığının yarattığı bu sıkıntıları, sarsıntıları, çatışmaları, ozlcmlerı ve duygu ları ortak bir "ada" metaforuyla ele aldığını ıçınde yaşattığı "adada' bulduğunu ve "ada sı"na çekilen bireylerin çatışmalarını, hesap laşmalarını, ıç sesiyle konuşmalarıyla anlata rak bu soru(n)lara cevap aradığmı goruyo ruz Bu arada, "denemc, bılme/oğrenme/ha yatı kavrama labırentlerıne açıldık getırmış, bir tur kılavu/ olmuştur bana Hayatı nasıl daha ıyı kav ravabılınmın yolunu/yordamını denemenın açtığı kapıdan gırerek oğrennıc ye çahştığımı soyleyebılırım" dıyen An daç'ın, bu oykulerınde zaman zaman dene meden beslendığını ve denemcye kaçan bir uslupla hareket ettığını ıle belırtelım • [email protected] Yoksa Aşk Olur/ feridun Andaç/ Doğan Kıtap/ 144 s K İ T A P SAYI 828 'SONSUZCEHENNEM' "Sonsuz ( ehennem" adlı oyku, "Yaşama eskısıyım artık ben" dıyen ve "zamansızlığın şaııı olarak bılınen '(s 14) bir şaırın, kocamış omıuyle bıılıkte yaşamın vc zamanın smııla rına yaklaşma surecıne odaklanıyor Buıada canltlığı solmuş yaşamaya daır hıçbır belır tı'sı olmavan bir şaırın, yaşadığına/yaşıyor ol duğuna daır, bir ıspat/çaba peşınde olduğu na dıkkat çelulıyoruz Bunun gostergesı ola rak da şaırın, "uç kadını sevdım delıce, uç kıtap yazdım" dıyerek yaşanmışlıklarının ka nıtını kıtaplarıyla ortaya koyma çabasıdır "Dunyanın seyrını ıçıne alan bakışların(ın) solduğunu hısset"mesıne rağmen kendı ım gelerıyle, duşlerıyle oluşturduğu kıtaplan, olumlu bedenını aşarak kalıci olacak ve boy lece 'renklerın çızgılerın, solmadığını anla tacak/anlayacaktıı şaır "Zaman bolunmuştu aranızda Bıraz dun vardı anlatılanlaıda, bı ra/ bugıın Yarını da konııştuğunu/ olmuş tu" (s 13) cumlesınden de anlaşılaeağı gıbı bu oyku ıkı kahıanıandan oluşuyor Ya zat/anlatıu hıkayedc konu edılen şaırın geç mışının bir donemınc dahıl cttıgı kahıamanı aracılığıyla soz konusu bu ıkı kahramanın geçmışlerını bir mcrkcze alarak, kahraman ların geçmışlerını, 7amanı, bir geçışle anlat maya çalışır Dolayısıyla burada hemen şunu belmnıelıyım kı Andaç ı okuyunca ınsan, 7amanı, /amanın dcrınhğını dıışıınmeden edemıyor Zamanın u/unluk kısalık değıl dt, derınlık ve voğunluk meselesı olduğu nu/olması gerektığını aıılıyomz hcm bu hem de dığer oykuleıde "Bir Aradahk" ve ' Lİ7İaşma" adlı ovkuler dekı ortak tema ıse, bıreysel sıkıntıların odak noktasına alınmasıdır "Bir Aradahk" oyku sunde, 'yalnızca kendısıyk bir aıada vaşa mak ıstcyen' hayata karşı guvensız olan bir kahramanın hayatın sıradanlığı tekduzelığı toplumun bıreyc kendı duvgularını anlayışı nı dayatması karşısındakı i(, sıkıntıları, yaşa dıgı hiçlık duygusu vt bu sıkmtılara karşı ço 7umsu7İuğu/çozum uıetcmeyışı konu edılı yor "Değıştırmck dcğıl vok amek/yıkmak" (s 17) ıstcyen, hayata ve ınsana daıı ınancı kalmayan kalıramana karşı anlatıcı kı bu ya zarın kendısı bir anlamda, "akan su, kımıl T urk edebıyatının çok yonlu ve uret ken ya/aılaıından olan deneme, ınceleme, cleştııı, oyku ve yayın yonetnunlığı alanlarında bırbırın den ılgınç ve onetnlı eseriere ım/a atan, ade ta yazıyla varolan Feridun Andaç suskunlu ğunu hayata, ınsana ınsanın ıç çatışmalarına, kaçışlarına ve savruluşlarına daır yenı bir oy ku kıtabı, "Yoksa Aşk Olur"le bozdu Doğ rusu Andaç'ın son kıtabını, kısa bir surc once okuduğum ve U7enne bir eleştın yazdı ğım(C unıhurıyet Kıtap, Sayı 822) Mehmet Eroğlu nun "Duş Kırgınları"ndan sonra okumuş olmam hLin kcyıflendırdı bcnı, hem de ben7eı konulaıın ıkı rarklı ya?ar tarafın dan bırbınne ben7eyen metalorlarla dıllen dırılmesı/ktırgulanmasi, bu konu uzerınde bir kez daha duşunmeme, yazmama yol açtı "Yoksa Aşk Olur' de Andaç, adeta bırbırını tamamlayan oykuleıını bıı araya getırmış "Gozaltı" adlı oyku yeryuzunun sınırlarını genışlctmck ıçın vola çıkmış '(s 11) bıreyın soz koınısu bu .ım.ıcını gerçekleştıremeyın ee, "bıçak \ursan kanı çıkma/ bir hal" ve "bendı yıkılmış bıı akan>u" şeklmde bundan vazgeçıp, kcndı kabuğuna, sınırlaıuıa çekü meMnı konu edınıyoı Andaç, bıreyın kcndı kabuğuna çekılmesını ıç dunyasıyla baş başa kalmasmı ada metaloıuyla ortaya koyma ya çalışıyor ve bunda da oldukça başarılı reyın, anlık sıkıntılanndan soz edılıyor Duşunmedığı bıı hayatın onune konulması kar şısında kahıamandan/bıreyden, bir uzlaşma ıstenmesı ve bunun yarattığı ıçsel sıkıntdar karşısında ıse "hayat bir uzlaşmadır" sozu nun bir anlam ıtade etmemesı, çozum olarak ıse vukaııda belırıtığımız gıbı, doğadakı bir lıktclığın/uvumun, ışleyışın on plana çıkanl ması so7 konusudur Andaç'ın benı en fazla etkıleyen oykule rınden buı olan "Kanama'da", "guluşu da ğılmış yeryu7iınun"(s 27) farkh bolgelerın dekı sı/ılan, kederlen, olumun kol gezdığı sokaklaıı ve "bu savaş çağına teslım edemem kanımılan bir parçayı"(s 27) dıyerek ozlem lcıınc taş basan ınsanların yaşantılarına, yaz gılaıına tanık oluvoruz Yanı hayata ıyımser gozlerle bakan ınsan(lar) olmasına rağmen, yu7iınde 'koptuğu yerlerın rengını taşı'yanla rın oykusune Yolda, sokakta, hayatın her alanında kanama surmesınc rağmen, sozluk ten 'parçalanmanın, çozulmenın adını stl mek" ısteyen kahramanla, "tek sadık dos tum belleğım acımasız bir gardıyan aynı 7a manda"(s 28) dıyen yazarın, dağılan parça lardnla tutunarak yaralanarak 'yarasinı sak layan bir kedı gıbı yaşamı suıdurme gayret lerını goruyoru/ bu oykude "Bir Daha I Iıç Aramadım", "Adlandır mak" ve 'Kapanma" oykulerınde ıse, "bir kadınm duygulaıında yaşatnanın kelebcndı ne adım atmış"(s 29) crkcklerın ılışkılerınde gıdeceğı yerı bellı olmaya seruvenlerının an SAYFA 10 C U M H U R İ Y E T