Katalog

O K U R L A R A Tan Oral 1937, Merzıfon dog'umlu Mımar Sınan Umversıtesı Devlet Guzcl Sanatlar Akademısı Yuksek Mımarlık Bolumu mezunu Guzel Sanatlar Akademısı Yapı Kursusü Asntanlığı, Uygulamalı Endustrı Sanatları Yuksek Okulunda Çızgı Vılm Dersı Oğretım Gorevhlığı yaptıktan sonra uzun yıllardır Cumhurıyet gazetesı çızen olarak çalışıyor Tan Oral'ın çızgı çızmedığı yayın organı neredeyse yok gıbt Geçmışın ve gunumuzun tum onemh dergılennde Oral'ın çızgılerını gormek mumkun Fılmulığı de var Tan Oral'ın "Cumartesı Pazar" kısa fılmıyle 1969 yılında bınncılık odülu, "Sansur" çızgı fılmıyle 1970'te buyuk odul, Gayrettepe Resım Yarışması'nda bınncılık (1969), Conk Baytrt Anıt Yarışması'nda Mansıyon (1969), TMTF Uluslararası Kankatur Yarışması'nda Excellence (1983) ve Çağdaş Gazetealer Derneğı Yılın Gazeteası (198085) odullerını kazandı Sık kıtap yayımlamayan bır çızer Tan Oral "Boyuk Turkıye", "Sansur", "îkı Mınık Kentlı", "Gozagrısı", "Kıtapta Yerı Var", "Sus ve Dınle", "Pcncereler", "Bu Kıtabın Kuyru$u Var'dan sonra sımaı de "Yuz Yuze'yı yayımladı Tan Oral'la bu kıtabını konuştuk Bol kıtaplı günler1. TÜRHAN GÜNAY Eray Canberk biri şiiryazılarından oluşturduğu, diğeri ise yaşadığı ve sevdiği istanbula sevgisini gösterdiği iki kitapla çıktı okurların karşısına. 'ömür Biter İstanbul Bitmez'i Rüknü özkök'le hazırlamış Eray Canberk. • Necati CÜNCÖR Eray Canberk iki kitapla okur önünde istanbul kültürüne yeni bir katkı scrı yazmak gerekır Hangı yazarın omru yeter buna^ "Omur Bıtcr lstan bul Bıtmez" dcndmesı boşuna soylen mış bır soz değd gerçekten Topkapı Sarayı kaç cıltlık kıtap oluşturur, bır duşunun' Atmeydanı'nın, hem Bızans hem de Osmanü donemınde tandc olduğu kanlı olaylan aklınıza getırın Romanlara sığmaz Yıne de, "Omur Bıter tstanbul Bıtmez"ı okurken bazı kuçuk eksddıklerın varlıgına değın mek, haksızldc gıbı anlaşdmaz dıye umuyorum Cağaloğlu'na adını veren "Cağalza de' nın konağı, bugunku lran konso losluğu'nun yerınde degd mıydi'' (Ya ndıyor muyuz'') Paşa'nın, konağını buraya yaptırmasının nedenı, Topka pı Sarayı'na yakın obna kaygısındandı, padışah çağırdığmda, "tız" ulaşsın de yu1 (Otekı vezır konaklarına dddiat buyurun çoğu Atmeydanı çevresınde Sokullu'nun konağının yenne sonra dan Sultanahmet Camıı yapdmadı mı' Makbul ve mAtul tbrahım Pa şa'nın konağı da hemen onun karşı sında değd mı?) Dıvanyolu'na bu adın verdmesının nedenı, vuzcranın, sabah namazından sonra, Saray'dakı dıvan toplantdanna buradan geçıp gıtmelerı w oğlen na mazına yakın yıne bu yolaan evlerıne, ya da ışlerının başına donmelenydı Cadde dardı o devırde, goz ahcı guzel lıktekı atlarla Saray erkânının geçışıy se bır torenı andırırdı 1 Mahmud tuberkulozdan olünce, 1 ki7 kardeşı Esma Sultan'ın kışlık ko nağının bahçesıne gomuldu Alman mareşalı Moltke 1859'da 1 Mah 1 mud'un mezarını zıyaret ederken, "turbe nın bulunduğu tepenın, denı 7i ve adaları gordu^unu soyler rurbtnın bahçesınde yatan unlu lerden bırı de !}eyh Bedreddın'dır, evet Serez de ıdam edden Bedred dın'ın mezan, Osmanlı padışahlannın tıırbesınde ne anyor' Onu ıdam eden Osmanlı değd mıydı^ Dıyeceksınız Bedreddın ı sevenler olusune sahıp çıkarak toprağa vermışler ve uzerıne bır turbe yaptırmışlardı Serez'de Lozan Antlaşması sonucu Serez sınır larımızın dışında kaJdı Bu yorenın halkı "mubadele" dc Turkıye'ye gelır ken, "Şeyhımızın turbesı gaynmuslı mın ayakaltında kalacak, zaıaı go 1 rur " kaygısıyla, Bedreddın ın kcmık lennı de, mezanndan çıkanp yanların da getırdıleı Bu kemıkler çınko bır kutu ıçınde once Sultanahmet Camıı mahfelınde, sonra da Topkapı Mııze sı'nın deposunda unutulmava terk edddı Bır ara, Çapa'dakı Cemaleddtn tshakı Tıırbesı'ne gomulmesı so/ ko nusu edddı Ancak, bırtakım ' mcçhul ve meşum" kımselerın engellemesıyle, her defasında, bu onemlı duşunurun kemıklen topraktan yoksun bırakıldı1 Altmışlı ydlarda, furıng ve Otomo bd Kurumu Başkanlığı yapmış olan Reşıt Saffct Atabınen, Bedreddın'ın kcmıklerını 1 ıırkıve'de toprağa ka vuşturmak ıçın bırtakım gırıs.ımlerde bulunmaya başladı Konu, cn sonun da, Bakanlar Kurulu nıın gundemıne kadar geldı Bakanlar Kurulu, 23 101961 tarıhlı toplantısında, 5/1840 saydı kararla, Şeyh Bedred dın'ın kemdclennın 1 Mahmud I ur 1 besı'nın hazıresınde açdacak bır me zara gomulmesını uygun buldu1 Ş cmaıl: cumkitap@cumhunyet.com.tr KITAP Imtiyaz Sahlbl Cumhuriyet Vakfı adına llhan Selçuk , Cenel Yayın Yönetmeni Ibrahım Yıldız 0 Yayın Yönetmeni Tuıtıan cunay 0 Sorumlu Mudur MehmetSueu 0 Cörsel Yönetmen Dllek Akıskalı o Yayımlayan Yenl Cun Haber AJansı Basın ve Yayıncılık A ş o Baskı thlas Cazetecilik A $ 29 Ekim cad No 23 Yenibosna Istanbul Idare Merkezi Prof Nurettın Mazhar Öktel Sok No 2 34381 Şışlılstanbul. Tel 0(212)343 72 74 (20 hat) FakS 0 (212) 343 72 64 c Cumhuriyet Reklam cenel Mudur özlem Ayden/Reklam Muduru Eylemçevik Yerelsureft yay/n Tel 0 (212) 251 98 74 75 0 (212) 343 72 74 C U M H U R İ Y E T K İ T A P uara yı kadım cden Eray Can berk (Muhterem) geçen ay ıkı kitapla bırden okurlarının onu nc çıktı "îjıır Yazılan" ve "Omur Btter istanbul Bıtmez" Bu rada uzerınde durmak ıstedığımız, ıkıncı kıtap Hcmen belırtmek gerekır kı, soz konusu kıtap yalnızca Eray Canberk ımzasını taşımıyor, muverrıh Ruknu Ozkok de ortaklaşa bır tasarının unı nu Yıne de kıtabı Canberk yazmış de mek yanli!) olmaz, çunku onun kale mınden çıkma Kıtabın konusu, adından bcllı tstanbul bır anlamda bır "odeşme" ya da borç odeme klta bı denılebdır buna Neylc, kımınle odeşme • Llbette ıçınde yaşanılan, var * olunan kentle O kentın tanhı ve kul turuyle tstanbtd ıçınde yaşayıp da Istanbul'u bılmeyenlerı, oğrenmek ıçın çaba gostermeyenlen, şaır sozuy le nıtelenıck ne kadar yerınde olur Ol mâhıler lu dcrya ıçındedır, deryayı bd mezlcr1 Bırakınız kendı kabuğu ıçınde yaşayan sade yurttaşlan, Istanbul'u yonet me ıddıasında olanlan, §u kıtaptan sı nava çeksenız hcpsı binıfta kalır1 Ko ca kent kımderı ıçın zengın bır rant kaynağldır Denızı, balığı, kıydan, plajları, yeşd alanlan, koruluklan, kay nak suları, asır dıde çınarlan, tanhı ya pıları, dağları, tepclerı sahıpsız kalmış arsaları, sokakları caddekrı kaldınm kcnarları, hatta bataklık alanlar, her yerı vc her şeyı paraya çevrılebdecek bıtmez tukenmez bır kaynak Kımı lerı ıçın de, bılmmesı, anlaşdması, ko runması gerekcn zengın bır tarıh hazt nesı Htr dcı kesım de yararlanır ls tanbul'dan, bırı bılgı ve gonul zengın lığı eldc eder, otekı kasasını, cebını doldurur1 (Hatta bazen bınncısı, don 1 usınesponsorolur ) istanbul kultıırunun uzerıne hıçbır şey koymadan bırçok değennı talan edıp zengınleşen yerel yonetıcden bır duşunun Bır de, yıtıp gıden değerle rı yaşatmak kaygısıyla omrunu, ydlan nı karşdıksız harcayanlan, bır omur el de ettlklerı bdgderı kltaplaştınp başka kuşaklara aktaranlan "Omur Bıter tstanbul Bıtmez"ın yazarlan, tanhı yanmada denılen, Sarayburnu'ndan, Fatıh dçesının sınırla nna dek uzanan genış alanda bır ge zıntı yapttnyor okurlarına Kupkuru bılgıler veren sdacı bır tunst rehben gıbı değd de, uslubu akıcı, dılı zengın, mızah duygusunu elden bırakmayan bır edebıyat adamıyla, bdgısı azımsan mayacak bır tarıh oğretmenının soyle şısı bıçtmınde verdıyor her şey Bır ho ca ıle oğrencmın soyleşısı, derslen gı bı Dort yuz kusur sayfalık kıtabın her bolumunde yenı bır şeyler oğrenıyor sunuz Altın Kapı yı da, Zından Ka pı'yı da Kadın dırdırından olen ada mın mezarını da, kotasının olumune dayanamayıp ımıntusunden olen ka dının mezarını da İstanbul un adla rını da bu adların ovkusıınıı de Çat ladı Kapı'yı da Pcşkts, Kapısı nı da Bekrı Mustafa'yı da, ucret odenerek SAYI 821 Mevlıt dınltnılcn camıyı de Sarayla n, kasırlan, mahzenlen, sarnıçları tur belerı anıtlan, parkları, selâtın camı lerını, mescıtlerı, kanlı meydanın çı narlarını, ısyancı yenıçcrılerı, çocuk padışahlan, muhterıs valıdc sultanları, nıcedır suları akmayan çeşmelcn, de relerı, ydulan hanlan, açılan bulvarla rı, okulları, oğretmenlerı Kısacası bıtmez tukenmez Istanbul'u, o yanı başından geçıp ya da ıçınde yaşayıp farkına varmadığımız değerlen, dun yanın en buyuk açık hava muzesını ta nıma, bdme olanağına kavuşuyorsu nuz tstanbul'un kalabalığı ıçınde balık misalı yaşayanlar ıçın bır bılgı hazıne sı nıtellğı taşımanın otcsınde, tarıh ve kulture dgı duyanların da tat alarak, bdgılerını ta/elcyerek yararlanacakları bır yapıt Sekız bolumluk gezderden oluşuyor tum yapıt Sultanahmet ve çevresı, Topkapı Sarayı, Çemberlıtaş, Beyazıt, Kadırga, Saraçhane, Etmey danı, Emınonu, Kapalıçarşı, Surlar, Unkapanı, I atıh, Edımekapı Aksa ray, Kocamustafapaşa "jımdıkı ?a mandan yola çıkılıp geçmış donemlc re, çağrışımlarla bakdıyor Kışısel anı lar gozlemler, tarıh bdgısıyle yoğrıdu yor ÇEMBERLİTAŞ ÇEVRESİ... Çemberlıtaş ın çevresının Bızans zamanında bakımsız olduğunu oğre nıyoruz Doğrudur Ya Osmanlı done mınde^ Sanırız aynı şey soyleneme7 Çunku bu çevre yabancı sefırlerm kaldıgı hanlarla, kervansaraylarla mu zeyyendl1 Elçder neden bu çcvrede kalıyodardı^ I'abıı Topkapı Sarayı'na yakın olmak ıçın Gunumuzdc de kullandan "Meh metçık" sozcuğunun "Asakırı Man sure ı Muhammedıye"den geldığını oğrenıyoruz Bız, Osmanlımn "Os mancık"ına karşılık, Kurtuluş Sava şı ndan berı Mehmetçık denddığını bılıyorduk Ola kı bızım bddığımız yanlıştır Beyazıt Meydanı nın bazı setler ya pılarak dcğıştırddığını soyluyor Ruk nu Ozkok vc bunun ncden yapddığını anlayamadığını (Sayfa, 176) lstan bul da halkın bınktığı, toplandığı, bır bırıyle goruştuğu (ıhtdat eyledığı) alanlan engellı sttlıhalegetırmck.ku nıntulu 1 Abdulhamıd'ın bır uygula 1 masıdır Bu anlayıs, surup gıder Meş rutıyet ten sonra lkyazıt kentın sıyaset alanı halme gelmıştı Burada sık sdc ıdam sehpalan kurulur olmuştu Se rasker Huseyın Avnı Paşa yı vuran Çerkez Hasan burada ıpe çekılmedı mp Keza 31 Mart Olayı'ndan ve Mahmut Şevkı Paşa'nın oldurulme sınden sonrakı ıdam sehpalan da bu rada kurulmamış mıydi'' Ya 1960'tan ıtıbaren yaşanan oğrencı olaylari'1 Ala nın bunca bıçım değıştırmesı rastlantı olmasa gerek Oyle gorunuyor kı, "Omur Bıter Istanbul Bıtmcz" yenı basımlannda eksıklıklennı gıdcrerek, daha da dgı çekıu bır yapıt olacak Tabıı kıtabın hacmı de artacak Pekıyı, tanhı yarı madanın dışında kalan yerler ne ola cak^ Kadıkoy, Uskudar5 Ya da Bo ğaz ın ıkı yakası^ Pera, yanı kariji ya kar1 Her bırı bırer cdt oluşturabdır Varlığını bu kentt borçlu bır kuru mun desteğmde (moda deyımle sponsorluğunda) ( anberk ıle Oz kok un bırıkım gucunu dtğerlcndır mek ısteyenler bulunataktır sanırız • İSTANBUL TUTKUNLARI Bazı Turk aydınları daha doğrusu istanbul tutkunu bazı aydınlar, zaman zaman ' İstanbul cldeıı gıdıyor" bıçı mınde bır p.uıık duygusuna kapdmış haklı olarak Sozgelımı 194O'lı yıllarda Sermet Muhtar Alııs demırbaş sayımı yaparcasına Istanbul'u dolaşıp, clde neler kaldığını saptamaya çalışmış Yapıtlarında hep geçmiîj zamanın oz lemıyle yanan Abdulhak S, ınası'nın kı taplarının yazılış tarıhıne bakın, yıne 1940 sonrasıdır Tanpınar'ın, Beyoğlu sınemalarıyla ılgdı olarak, "Nerden çıktı bu karanük salonlaP" yakınma sının tanhını araştırın, yıne aynı do nem çıkar karşınıza Orneklen ço ğaltmak gereksız Canberk Ozkok ortak yapıtının temelınde de aynı kay gdann bulunduğunu den surmek sa runm yanlış bır saptama olmaz Elde kalan ve elden çıkan Istanbul'un en vanterını çıkarmak Geçmışle hesap laşmak, geleceğe belge bırakmak Yoğun, uzun erımlı bır emek ve bı rdum sonucunda kotarddığı dk bakış ta anlaşdan bu oylumlu yapıtın eksdc sız bır çalışma olduğunu soylemek belkı guç, ama İstanbul a ılışkın hangı yapıtın "mukemmcllığınden" soz edı lebılır kir" lstanbul'un adına yaraşır bır ansıklopedı ha7irlanıaya çalışan Rcşad Ekrem'ın omrıı vetmedı yapıtını bıtır meyc (tnsonlar bcllı bır yaştan sonra bınkım sahıbı olurlar o bcllı yaşlar da artık çaniartn çaldığı yıllardır) Bura dakı seki7 bolumıın htr bııı tam ola rak yazılmaya kalkışılsa, sekız cıltlık Canberk Özkök ortak yapıtının temellnde geçmişle hesaplaşmak geleceğe belge bırakmak yatıyor Omur Biter İstanbul Bitmez / Lray (anbırh Ruknu Özkok / Hıyamolo Yayınlan 1418 sayfa I htanbul, 2005 SAYFA 3