Katalog

Sulhi Dölek romanlan I L Sulhi l\>Uh M 1 1 " Kücük Günahlar Sokağı Sokağı anlamak ve anlatmak Dolek'ın, kentleşme olgusunun ve çağdaş toplumsal yaşamın onemlı oğelerınden bırı olarak şıırlerdc, oykulerde, romanlarda, de nemeleıde sureklı okurların karşısına çıkan ve edebiyatta da hak ettığı yerı bulan "so kak" gıbı bir alana, edebıyatın en has ve en /orlu alanlarından bırıne yonelme cesaretını gostemıesı yaptığı ışın bılıncını ve duyarlı lığını taşımasındandır Bu bılınç ve cesaret tır kı, usta romancının her şeyıyle, ama ozel lıklc ınsan duyarlıklarıyla go/lemlcdığı, yak laştığı, belırledığı bir "sokak"tan yola çıka rak dune ışik tutarken bugunun gerçekle rıyle de buluşturma gorevının ve sorumluluğunun ustesınden gel mesını sağlıyor "Kuçuk Günahlar Sokağı'nı Ya zarken " başlıklı notlarında Sul hı Dolek, "Bu sokak ancak yalın bir dılle anlatılabılır Çunku soka ğımın ınsanları, en koklu, en temel duygularını, en sade bıçımde dıle getırır Dılın bıttığı yerde duşunce de bıter Ote yandan, en aynntılı betınılemelerın ve en zengin eğre tılemelerın anlatamayacağı duygu lar da var Bazı şeyler de anlatıla mayacak kadar guzeldır Ayrıca o gunlerden bugunlere dılın hırpa lanmışhğı da var Ln guzel duygu larımızı dıle getırebılecek sozc.uk ler aşınıyor, koflaşıyor Muhab bet/ cep telefonu, hasret/ buyuk ekranlı televizyon, şehvet/ duduk lu tencere Bu yuzden dıkkat En zoru aşkı ve cınsellığı anlatmak olacak1 Sozcuklerın anlamlarını yıtırdığı bir nokta gelıyor O za man artık susmak en ıyısı Susup gulumsemck ya da sadece susmak " dıyor Romanda onun bu dedıklerını adım adım ızlıyoruz gu/el" olan duyguları bılgelıkle tanımlaya rak romancıya yardım etmekte olduğunu gozluyoru/ ) Merak ctmeye başlıyorsunuz oğretmen Nacıyanım ı, Ruzgârlı Halk Ku tuphanesının fahrı muduru Cınlı Besım'ı, palabıyıklı Kurt Bekçı'yı, nezarethanedekı "Lkım başlarında yakalanıp Rus casusu ol ma kuşkusuyla gozaltına alınan, herkes gıbı o da hâlâ komıserın Emnıyet Mudurluğune yazdığı yazının cevabını bckledığı o ke derlı bakışjı komunıst kuş' u Anlatıcıyı da merak etmeye başlıyor ve romanın surukleyıcılığının vc verdığı mera * Ho.oooj 'Korugan1, 'Geç Başlayan Yargılama', 'Kiracı1, Teslim 01 Küçük1, 'Truva Katırı', Kirpi1 gibi romanlarının yanı sıra, insani öğeyi ve değerleri sevgiyle savunmanın örneklerini verdiği 'Süper Baba1, İkinci Bahar1 gibi duyarjı televizyon dizilerinin senaryo yazarı da olan Sulhi Dölek, çocukluğunun yaşam izlerinden damıttığı Küçük Günahlar Sokağı1 ile romanın onurunu, insani, insani değerleri savunmada yeni bir kanıt sunarken yapıtını edebiyatta önemli bir yeri olan "sokak'la bütünleştirerek sunuyor. n öner YAĞCI den olması ılk olay olarak bızı go/lenmm çevırmek ve Ruzgârlı Sokağı ı/lemek, mc rak etmck zorunda bırakıyor Suıeklı bırbı nyle kavga eden sokağın ıkı musıkışınası Udı Hayrı ıle Kemanı Suavı'nm homurdan maları, çocukların "Amca Huseyın" dedık lerı Huseyın'ın aılesının (Marangoz Nurı) sessız kalması, Sınan'la Başak'ın anne baba sı Bırsen Hanım'la Selım Bey ın fena halde dovulmuş olan Cahıde'yı sokaktan evlerıne getırıp yaralarını temızlemelerı, Hatıce nın eskı koşktc kamı ağrıyan hanımı Safınaz'a ısıttığı tuğlayı getıımesı ıle suren gecc soka ğın uykuya çekılmesıyle ve anlatıcınm "Bense uyku nedır bılmcm Bu yuzden ge celen daha da buyur yalnızlığım " (s 14) demesıyle vc roman boyunca yanımızda olacak olan bırkaç sokak sakını ıle tanışma mızla gece bıtıyor Okuyucu olarak bı/ de bu gecenın sabahı neler getırecek sorusuyla doluyoruz Sabah oluyor, bır devlet bankasında me mur olan Selım Bey'ın cvındekı telaşla ve onun 1950'de Dcmokrat Partı'ye oy verdık ten sonıa 1954 ve 1957 seçımlerınde yenı den Cumhurıyet Halk Partısıne donduğu nu, ıktıdan eleştırcn Dunya gazetesını ara sıra aldığını, komunıstlere yakınlık duydu ğu ıçın değıl, merak ettığı ıçın bazı geceler herkes uyuduktan sonra kısık sesle Bızım Radyo'yu dınledığını, çocuklarına sonu gel mez insani ve yaşam deneyımını aktaran oğutler verdığını, ışe gıdıp gelırken sokağın tum esnafıyla selamlaşabüdığını oğrenıyo ruz Başak'ın sınıf arkadaşı, sırdaşı "dunya nın en guzcl kızı" Aynur Selım Bey'ın evıne gelıyor ve zıle basıyor, bırlıktc Eyup'tekı lı seye gıdeceklerdır Sınan hayran hayran ba kıyor Aynur'a ve ılk bolum boylece bıter ken bu olaylarla ve bu kışılerle Ruzgârlı So kağın ılerıkı zaman dılımınde de karşılaşa cağımızı bılıyor gıbı oluyoruz Çunku, anla tıcının mu?ıpçe araya gırışlerı, bır yandan romanla yaşamı butunleştırırken bır yandan da bır bılmecc sorar ya da bır labırente so kar gıbı okuyucuyu Ruzgârlı Sokağın ıçıne çekıyor MENEKŞE GÖZLÜ KIZ 2 bolumde sokağın başka sakınlerıyle, bır çamaşır makınesı yapmaya uğraşan, "paraya ancak ıhtıyacı olçusunde değer ve ren bısıkletçı ve su tesısatçısı Tahsın Usta ıle ve yedı sekız yıldır onun çıraklığını yapan, "Menekşe Gozlu Kız" dedığı Aynur'a ılk gorduğunden ben delı gıbı sevdalı olan, as kerden bır ıkı ay once donen ve dukkânda yatıp kalkan oksuz ve yetım Salıh'le tanışı yonız Salıh'ın şakağındakı sureklı sızlayan yara ızının askerlık oncesı 6 7 Eylul olayları sırasında olduğunu, o olayların Ruzgârlı da kı yansımasıyla bırlıktc oğrenıyoruz Duk kâna gelen ba/ı gençlcrın "Yunanlılar Sela nık'te Atamızın cvıne bomba atmış " deme sınden sonra Salıh de bır kaptıkaçtıyla "Taksım'dekı numayışc" katılmak ıçın gıt mıştır Daha sonra he karşımıza çıkacak olan Halım Çelıkel o zaman Ruzgârlı'da Demokrat Partı Ocak Başkanı'dır O gun gcnçlerı kışkırtıp ortadan kaybolmuştur Taksım Meydanı tıklım tıklımdır, "ellerde kâğıttan ve bczden bayraklar, "Kıbns Turk'tur", "Kahpe Yunan" gıbı ahşler, uç beş de Arapça levha da dalgalanmaktadır" Konuşmalarla galcyana getırılen kalabalık "Hedef Patrıkhane 1 " yonlendırmesıyle on lerıne gelen mağazalann camlarını ındıre rek, vıtnnlerını kırarak, mallan yağmalaya rak, otomobıllcrı tersyuz ederek ılerler "Yakıp yıkma, yağmalama yol boyu surer" Salıh'ın de ıçınde suruklcndığı kalabalık Halıç tersanesının yanından ınıp Unkapanı Koprusu'nu geçer ve Cıbalı tskelesıne ka dar derler, orada yolu kesen bır cemse ve ıçınde tufeklı askerler vardır Salıh korkar ve ara sokaklardan Eatıh'e doğru ılerler, orada da "AJlahuekber1" nıdalanyla ortalığı ınleten bır msan surusu vardır Koşarak uzaklaşan Salıh Edırnekapı, Şchıtlık, der ken dukkâna zor atar kendını Sabah duk kâna gelen ustası Tahsın onun da Taksım'e gıttığını komşularından oğrenır, onu "Ya zıklar olsun' Nasıl uyarsın scn çapulcuların aklına1" dıye azarlar "Zındık, kâfır hatta komunıst denılen Tahsın Usta'nın boyle de SAYI 8 2 1 R oman mı unutturulan yoksa yaşa mımız mı, belleğımız mı' Tat ala rak okuduğumuz romanlar kaybo luyor kıtapçı raflarından insani durumları vıcdanı elden bırakmadan akta ran romancıların sayısı hızla azalıyor Yaşamın dayattığı değersı/lıkler her anımıza egenıen olurken romanımi7i da alıyor clı mızden Tabıı kı romancılarımız tumuyle teslim olmuyorlar bu yanlış gıdışe Ama, ın sandan uzaklaşıp "fantastık"lığe, magazıne, mıstısı/me, tuketım mctaına, "bestscller"cı lığe donuşturulen romanın buna karşı dı rcndığı de bir gerçek 1975 1997 arasında çıkardığı Korugan, Geç Başlayan Yaıgılama, Kiracı, Teslim ()1 Kuçuk, Iruva Katırı, Kırpı lomanlarıyla bu dırenışı romancı olarak surdurcn Sulhi Do lek, ınsanı oğcnın vc değerleri sevgiyle sa vunmanın oıneklerıııı verdığı Super Baba, ikıncı Bahar gıbı duyarlı televı/yon ızleyıcı lerının va/geçemedığı dızılerın senaryo ya zarı olarak bu gerçeklığm bıluıçlı sevdalıla rından bırı olduğunu kanıtlıyordu Sulhi Dolek, çocukluğunun yaşam ızle rındcn damıttığı Kuçuk Günahlar Sokağı lle tomanın onurunu, insani, insani değerle rı savunmada yenı bıı kanıt sunarken yapı tını edebiyatta oncmlı bu yerı olan "so kak"la butunleştıreıek sunuyor Edebıyat ve msan gerçeğıne kendını ka bul ettıren sokağı anlamanın da anlatmanın da zor ış olduğunu duşunursek, Kuçuk Gu nahlar Sokağı'ndakı yontemın cesaret ıste yen bir eylem olduğunu da soylemelıyız BÜYÜKBİRADER'E GÖNDERME Kuçuk Gunahlar Sokağı, dunyanm go /unu dıktığı uzay seruvenındekı aşamalann (Sputnık 3 uydusunun dunyanın çevresındc donmeye devam edıyor, kımsesız yolculu ğunu surduruyor) belırledığı bır yaklaşımla başlıyor ve bu seruven roman boyunca anımsatılıyor Bu anımsatma, sankı anlatılan sokakta u/aydan bakışla çckılcn bır fılnı ız lenımı verıyor Tabu bu bakış evlerın ıçını, duvarların otesını, en gı/lı koşelerınde sak lanan her şeyı goren bır bakış oluyor Kım bılır, bu ımge dunyanın her şeyını gozleme olanağına sahıp "buyukbırader"e bır gon dermedır îstanbul'un Eyupunde adı Ruzgârlı olan bır sokak gozumuzun onune getırılıyor son ra (Bu adlı, boyle bır sokak var mıdır Eyup'te bılınıyorum, ama bırkaç sayfa oku yuncaya kadar burasının Ankara'nın yakın tarıhınde tıpkı îstanbul'un Babıâlı'sı gıbı bır yerı olan Ruzgârlı Sokak'ı olduğunu sanmıştım Kurmaca, ama belkı de gelece ğın bclırlenmesındekı onemlı yerı nedenıylc bu adı koymuş yazar ya da yaşamları savu ran ruzgârı anlatmak ıçın bu adı vcrmış dı ye duşundum) Ve anlatıcı* ("Pencere camındakı çatlak tan dışarıya sızıp aşağıya, sokağa doğru" su zulebıîen bır ?) sokakta gorduklerını an latmaya başlıyor (Olağanustu ycteneklerı olan ÂnlatiLi'nın "en ayrıntılı betımlemele rın ve en zengın eğretılemelenn anlatama yacağı duygular"ı, "anlatılamayacak kadar kın ctkısıne daha ılk sayfalarda gırmeye baş lıyorsunuz Bırısı çıkıp da,"Ben yukselıp so kağımı kuşbakışlı gozden geçırıyorum Lvet, bu sokak benım Belkı de tersine, ben onlara aıtım Sokağımın ınsanları be nım varlığımdan habersızdır tabu Peşlerıne takılıp her gıttıklerı yere gıderım Aklıma eserse yatak odalarına bıle gırerım Benden sır saklayamazlar " (s 9) der de merak edıl me7 mi'' Merakımızı bır yandan gıdererek bır yan dan da artırarak sayfaları okumaya devam ettıkçe Ruzgârlı Sokağın ınsanlarının anları nı, duygularını, konuşmalarmı, duşunduk lerını, adımlarının getırdıklerını bız de yaşa maya başlıyoruz Onların tutkularıyla, aşk larıyla, beklentılerıyle, duş kırıklıklanyla, acılarıyla, dıdışmelenyle haşır neşır olmaya başlıyor, kendımızı dc Ruzgârlı Sokağın bır parçası olarak duyumsuyoru/, anlatıcı gıbı tıpkı Kendımızı romanın ıçınde buluverı yor ve bızı onlarla guldurup onlarla ağlat mayı başaran bır romanla buluşturduğu ıçın şukran duygularıyla doluyoruz Bu duygular, aynı zamanda belleğırruze sunduğu yaşam parçacıklarıyla ulkemızın yakın geçmışınde gızlı olan kımı gerçeklıklerın bugunumuzu belırledığını de aktararak duşunceye, sorgulamaya, hesaplaşmaya kadar goturuyor okuyucuyu O sokağın çocukJarının "gerçek hayatta tanıdıkları tek haydut" olan kansını sık sık doven, "kahve kaçakçılığı ve adam yarala ma gıbı suçlardan bırkaç kere hapsc gırıp çıktığını" herkesın bıldığı kamyon şoforu Halıl'ın "sarhoş ağzıyla" bekçıye kufurler yağdırması ve yıne karısı Cahıde'yı dovmesı sokaktakı evlerın ışıklannın yanmasına ne SAYFA 16 C U M H U R I Y E T K İ T A P