Katalog

bır ınsancıl yanı vardır ışte " Oğleden sonra Salıh bıblo meraklısı olduğunu bıldığı usta sına, yağma sirasında caddede bulup koy nuna koyduğu bır bıbloyıı vermeye kalkın ca olanlar olur Usta'nın fırlattığı bıblo Sa lıh'ın şakağına gelıp yaralar Tahsın Usta bu olayı bır daha anımsamak ıstemez, ama da ha sonra "6 7 Eylul olaylarının komunıstle rın marıfetı olduğunu radyodan her duyu şunda, gazetcde her okuyuşunda, hem bu yalanları uyduranlara, hem de vahşetın asıl faıllerıyle kışkırtıcılarına ağız dolusu sov mekten kendını alamayacaktır" (s 26) 2 bolum boylece bıtıyor ve 3 bolumde Ruzgârlı Sokağın sakınlerıyle tanışmaya de vam edıyoru?, çunku daha bıtmemıştır ta nışma faslı ve okuyucu sokağın yenı ınsan lanyla tanışnıak ıçın can atmaya başlamıştır Oysa tehhkelı bır noktadır burası ve kışuer çoğaldıkça okuyutuda sokak bırbınne gıre cck duygusunıın oluşması olasılığı vardır Tam tersının gerçekleşmesı ıse Sulhı Do lek'ın ustalığının bır sonucu olarak roman cılıkta ne denlı başarılı olduğunun bır gos tergesı oluyor ve bır yandan Ruzgârlı Soka ğın yenı sakınlerıyle tanışırken bır yandan da tanıştıklarımızın kuçuk scruvcnlcrıylc karşılaşıyor ve yazarın "kuçuk gunahlar" dedığı bu seruvenler bı/ı yenı meraklarla dolduruyor Yenı genç kız olan Aynur'la Ba şak'ııı aşk uzerıne soyleşmelerı, sokakta sara nobetı geçıren seyrek sakallı bır cuceye {Vâ zıl) bıı dcîıkanlının sevccenlıklc yardım et mesı, Aynur'un tıp oğrencısı Metın'e hayran kalması bırakın hayran kalmayı dupedu? âşık olması, Metın'ın elındckj kıtapların bı rının adının Uvercınka olması (lu Uvercın ka kıtap boyunca bırkaç ke/ karşımı/a çıka caktır" Aynur âşık oluyor ama, Metın Mu fıt Çelıkel'ın oğludur yanı babasının can duşmanının Rasım, kardeşı Fazıl "Ruz gârlı'nın en zengın adamı" Halım'ın oğlu Pıç Haldun, sınıfın tek sarışın kızı "Pren ses" Lsın, "Amca Huseyın", Sınan hep aynı sınıftadır Onların sınıftakı yaşamlarından kesıtler okuduktan sonra Pıç Haldun'un ağabeylcrı Pıç Melıh vc Muharrem'le şoyle bır tanışıyoruz 4 bolumde Amcaları da nalbur Mufıt'tır Bır taksıden ınen guzel ba caklı bır kadına hoş gcldın dıyen tğnecı Ay sel'den çocuklar hep korkuyorlar Yaşları kuçuk çocuklar gorduklerı kadın bacakla rıyla ılgılı sohbet ediyorlar bırbırlerıyle Ma hınur Teyze nın Mujgân, Nuran, Nalân adında uç guzel ki7i vardır Artık sıktı denılecek ama 5 bolumdckı "gazeteler hıç okunmamalı, çoğu muhalıf bozguncu" dıyen Mufıt Bey'le tanışmayı da ozetleyelım Çunku bu bolumde, romanın ve sokağın anlatıldığı donemın uzerıne oturduğu ortamla, 195O'lı yılların bugunlen de belırİeyen polıtıkalarıyla karşılaşıyoruz "Vatan Cephesı"ne yenı katılanlar "Guç bırlığı" seyahatıne Afyon'dan başlayan Inonu'nun "Gazetecılere verılen cezanın hırsız lara verılenlerden daha ağır olduğunu" soy lenmesı CHP Genel Sekreten olan Ka sım Gulek'ın "En ağır suç matbuatın, çun ku DP'yı ıktıdara o getırdı1" dıyerek dalga geçmesı Radyo Neşrıyatı Dınlemeyenler Dcrneğı'nın kurulması ve kapatılıp kuran lar hakkında soruşturma açılması Elekt rıklerın kesılıp kesılıp gelmesı îstan buTdakı okullara dağıtılan Amerıkan yardı mı sut tozu, peynır ve tereyağları Anlatıcının "Kuçuk Doktor" dedığı tıp oğıencısı Mctın ın, "Para getırecek her şey le ılgılenen" babasının Demokratlığına de ğıl, ama guç bela geçınen Sadun Usta'nın Menderes'ı tutmasına şaşırması, ona "Her şeye zam ustune zam gelıyor" demesı, "lz mır'ın Mahzun Guzelı", "Şışlı'debırapart man" hayalı bır turlu hayata geçmeyen Me tın'ın annesı Nılgun'le tanışmamız, Me tın'ın Iğnecı Aysel'ın sokaklarına yenı gelen yeğenı şarkıcı Sevgı'yle tanışıp ona vurul ması, Aynur'unsa Sınan'ın elıne tutuşturdu ğu "Uvercınka" ımzalı bır ılanı aşk mcktu bunu Metın'e gonderıp onu buluşmaya ça ğırması, Metın'ın bu mektubun Sevgı'den geldığını sanması da bu bolumun daha son ra ne olacak sorusunu sorduran gelışmelerı olarak karşımıza gelıyor Kahramanlannın bır kısmıyla boylece ta nıştığımız romanın bundan sonrasındakı 21 C U M H U R İ Y E T K İ T A P bolumundc yenı kahramanlar ortaya çıkı yor, yenı olaylar, muzıp ve sağduyulu, hala çocukluğunu yıtırmemış anlatıcının /aman zaman sevındıren, zaman zaman uzcn açık lamalarıyla bırlıkte belleğımıze yenı tatlar getırıyor Halkçılar Kahvesı ıle Demokratlar Kahvesı'ndekı sohbctler, musıkışınas kahra manların çalgıcılık seruvenlerı, romanda anlatılan yılların en belırgın sıyasal olayla rından olan "Vatan Ccphesı" ılc ılgıh tartış malar her gece radyodan 'Vatan Cephe sı'ne katılanların adlarının yayınlanması" bır davranışı yuzunden bır erkeğe aşık olan Aynur'un aşkının aılesınce anlaşılmaya baş lanması Demokrat Partı nın Vatan ( ephe sı'nın ve Ruzgârlı Gençlık ve Spor Kulu bu nun başkanı olan Halım le kardeşı Mu fıt'ın Kuçukkoy de bır arsayı ucuza kapat manın sarhoşjuğunu yaşamaları, Hacı Ma cıt'le Tahsın Usta'nın ınançlarını tartışmala rı (s 89 91), Salıh'ın aşkını Aynur'a açması ve onun başkasını (Metın'ı) sevdığını oğ renmesı, Aynur'un Metın'ın mudaka kendı sını seveceğıne olan ınanu, emeklı hâkım Besım Bey sayesınde "Halkevı gıbı çalışan" kutuphane, "duşunen ınsandan korkan" sı yasal ıktıdarla ılgılı tartışmalar, hâlâ tartışı lan "mıllı ırade", "Yeter, soz mılletındır1" gıbı kavramlar Romanın başında gozal tında olduğunu oğrendığımız komunıst ku ğunun gozaltı durumunun devam ettığı, Metın'ın Sevgı'ye ona âşık olduğunu soyle mesı, Sevgı'nın, bunun aşk olmadığını, umutlanmamasını soylemesı ve bır yılbaşı kutlaması . BİR KIRILMA NOKTASI Burada 1958'den 1959'agırıldığını anlı yoruz (Sulhı Dolek romanı yazma surecıyle ılgılı soyleşısınde, "O donemın bu ulke ıçın bır kınlma noktası olduğunu" duşunduğu nu soyluyor Ama bılınçaltındakı bır başka nedenın "o yıllarla ılgılı bır takıntı" olabıle ceğını soyleyerek, "çocukluğumun masumı ? yetını mı anyorum " dıye soruyor Romanı okudukça hem "kırılma noktası"nın hem de "masumıyet takıntısı"nın ızlerıyle yoğun olarak buluşuyoru/ ) Bu kutlamada eğlen cenın, pıyano dınletısının çekışmelenn, de dıkoduların yanı sıra sıyaset de one çıkiyor "Şehrın kalabalığından ve gurultusunden, gençlenn saygısulığından, yolsu/luk ve ruş vetın ayyuka çıktığından, mılletın dınının ımanının para olduğundan, konuşulan dılın gıtgıde kısırlaşıp bozulduğundan, gelenek sel sanatların unutulduğundan, maga/ın ve dedıkodu merakının alıp yuruduğunden şı kâyet edenler var" (s 136) Besım Bey'ın "mılletın bayna dert olan Demokrat Partı'nın tam manasıyla zengın perver olduğu halde, aç ve susuz yığınların desteğını hâlâ kaybetmeyışıne akıl erdjre medığını", Demokrat Partı'nın başta Men deres olmak uzere toprak ağalarının "top raksız çıftçıyı topraklandırmak gıbı teh lıkelı bır ışe kalkışan Inonu'ye kazan kaldırması" sonucu kurulduğunu, sonra da "bır karış toprağı olmayan koylulenn oylarıyla memleketı ele geçırdığını", bu garabetı bır turlu anlayamadığını anlat ması, "Ruzgârh'nm en guzel kızı" Ay nur'un, aynı zamanda "en cesur luzı" olduğunu kanıtlayarak Metın'ı dansa kaldırması kendısını nıçın sevdığını so ran Metın'e, "aşkın sebebı sorulmaz" demesı Besım Bey'ın gozaltındakı kuğu nedenıyle Komıser Nıhat'la şıddetlı tar tışması Pıç Melıh'ın, sahnede şarkı soyleyen Sevım'ın belıne sarılıp opmeye kalkması uzerıne Metın'ın koşması ve ıtışıp kakışmadan sonra Metın ın kafası na bır şarap şışesını ındırmesı, Ay nur un yere yığılan Metın'ın ustune k ıpanıp ağlaması, Salıh'ın de Me lıh ın suratına yumruğunu yapıştır ın ısı, yenı yılın ılk dakıkalarıyla bır lıkte "kızılca kıyametın kopması"nı getırıyor Ydbaşı gecesı yaşanan Ay nur un Metın ı dansa kaldırması ve daha sonrakı kavga sokakta gunlerce konuşuluyor ve ıkı olay da yenı bır şcyler getırıyor sokağa Metın'ın babasıyla Aynur'un ba basının arasındakı duşmanlığın ne denlerını, Metın'uı de Aynur'a âşık olmaya başladığını oğrenıyoruz tkısınm de babasının yasaklamasına karşın mektuplaş maları, buluşmaları ılk opuşmelerı, gecelerı el fenerlerıyle ve mors alfabesıyle haberleş melerının anlatıldığı yerlerdekı aşkla ılgılı duygular, konuşmalar ve anlatıcının kattık lan, sokağı bır aşk fılmlerı platosuna donuş turuyor (Yalnı/ca 19 bolum Ruzgârlı So kak ta değıl de Yeşılova'da geçıyor Orada da Aynur Mctın'le sevışıp hamıle alıyor) Kırık bır aşkın sonucu bır ağacın dallanna bağlanan eşarbın yanına başka bezlerın bağlanmasıyla ortaya çıkan "dılek ağacı 'nın turbeye donuşup yeşıle boyanması, kutsal Mun/evı Baba nın ashnda bır fahışenın me zarı olduğunun ortaya çıkması, ama ortbas cdilmesı, Menderes'ın "uçak kazasından sağ kurtulması" ve neredeyse peygamber ılan edılmcsı Salıh'ın Aynur'a olan saplantı sının başma ışler açması, yenıden dayak yı yen Cahıde'nın Aysel'de kalması, Sevgı'yle aralarında "lezbıyen" bır ılışkı başlaması ve ıkı kadının "aşklannı gı/lemek zorunda kal mayacakları bır dıyarın ruyasını" gormesı, genç kızlığa adım atanların ük aybaşları, oğ lanların ılk uyanışları, olulenn Vatan Cep hcsı ne kaydolmuş ılan edılmesı, gozaltın dakı kuğunun Rus casusu olmadığı, ayağın dakı komunıst haberleşmesı sanılan bılezı ğın onların yaşamlarını ızlemek ıçın bılım adamlarınca konulan plakalar olduğunun ortaya çıkması, babasının zorla îmam Ha tıp'e gondermek ıstedığı Amca Huseyın'ın evden kaçması, Tahsın Usta'nın Hatıce ıle evlenmesı tum bunlar Ruzgârlı Sokak'ın karşımıza çıkardığı surprızlerden bazılan oluyor Bu surprızlerın ve tanıştığımız sokak sakınlennın daha sonra neler yaptıklannı ıse Kuçuk Gunahlar Sokağı'nın sonrakı sayfa larında, ustelık hep merak ederek, Sulhı Dolek'ın, ozetledığım gıbı kabaca değıl, an latıcı aracılığıyla ayrıntılar arasında gezıne rck ve gulmece oğelerının ağır bastığı yazın sal ve tadı Turkçesıyle anlattığı metınden ve nasıl anlattığına hayran kalarak okuyacaksınız Okurken dunle bugunun nasıl da bu tunleştığını bır kez daha goreceksınız Bu sokak destanı ya da senfonısınde say falar ılerledıkçe çocukluğum gelıyor aklıma Gokler Hâkırnı Gordon, kaptıkaçtı, Maceralar Beldesı Clark Gable Susan Hay ward, Erol Flynn, Tommıks Teksas, Mıke Hammer romanlan, Sumerbank ayak kabıları, Boşnak Mahallesı, Marılyn Mon roe Bazıları Sıcak Sever, opon, Bngıtte Bar dot, Radyo Tıyatrosu, Zatı Sungur, tom bala, kesekâğıdı, gazyağı, yunden orulen kolsuz kazak, mor beyaz çızgılı pıjama, Lef ter, Fosforlu Cevrıye, topaç, ıp atlama, las tık top, uçurtmalar, açık hava sınemaları, Audrey Hepbum Gregory Peck Roma Tatılı Zekı Muren Son Beste, Vahı Oz, hal laç kopeklerın zchırlenmelerı, Luks Neı mın, Turan Seyfıoğlu, sıneklerle mucadele, Panaıt Istratı, Tenasul 1 layatımı/ Ferah Dıba, Avare Ra) Kapoor tum bunlar Sul hı Dolek'ın romanından alınmış sozcukler değıl, îstanbul'la hıç ılgısı yok sankı Aynı yıllarda Anadolu'nun herhangı bır yerın dekı bır ılde, bır ılçede yaşanılandan başka bır şey değıl Evlerden dıkış makınelerının sesı gelır, "Her mahalleye bır mılyoner" polıtıkası konuşulur hep, msanların akın akın "Vatan Cephesı"nekoştuğu "Burası Ankara Radyosu" dıye başlayan devlet rad yosundan bağır bağır ılan edılır Ak baba'nın kapağında "guzel bır kadın kılığına gırmış Demokrası", Hayat der gısının kapağında Sophıe Loren vardır A/17 Nesın'ın yenı kıtabı Delıler Boşandı çıkmıştır PervınPar 19yaşındall fılmını çevırmıştır Kızlar hula hup çevırmektedır ler Ça ça ça, svıng, rakınrol, vals, tango gıbı danslar yapılmaktadır ROMAN GERÇEĞI Romancılığından, romancılığın temel oğesı olan dıl sevgısınden asla odun ver meyen bır usta ya/ar olan Sulhı Dolek, "bugun uretılıp bugun tuketılen" kımı yazılann "sanat yapıtı" ılan edıldığı koşul larda romanın unutulan değerlennı, yanı ın sanı olanı, ınsan durumlannı kendıne yakışan bır sabırla gunumuze taşıyarak or taya konuyor Kuçuk Gunahlar Sokağı'nda Evlenyle, ışyerlerıyle, sakınlenyle, onİarın ılışlolerı ve çelışkılerıyle, sevgılenyle, kav galarıyla baştan sona ınsan ve yaşam kokan bır sokak, Sulhı Dolek'ın yenı romanıyla bır daha selam verırken, roman gerçeğının asla yok edılemeyeceğını de gostenyor Bu gorunum, sokaktan yola çıkılarak sokağı anlayarak ınsanı anlama ıle başlayıp sokağı anlatma, dolayısıyla sokaktakı ınsanları an latma başarısıyla çarpıcı bır romana donuşuyor Sulhı Dolek, Kuçuk Gunahlar Sokağı'nda, sankı bır "Memleketımden tnsan Manzaralan" sunarak romandan uzak laştırılan ınsanı yenıden okuyucunun bdın cıne çıkanyor (Sokağımdan Insan Man zaralan da denılebdır bu romana ) Bu bılın ce çıkarma, toplumun her yaştan, her kesımden ınsanında gerçekleşebılecek bır yaşam zıncınyle sağlanıyor 60 yaşından buyuk olan roman sevenler okuyabdırler bu kıtabı, roman, onlara, ılk gençlıklennden çıkıp olgun ınsanlar olarak katıldıklan yaşam donemınden sunulan kesıderle o gunlerındekı adımlarını al gılama, anımsama ve yaşamlarının boşa geçıp geçmedığını sorgulama fırsatı sunuyor çunku 50 60 yaşındakıler okumalılar bu romanı, kendılerının çocuk luk donemınden parçalar bulacaklarına kesınlıkle emın olduğum bu romanı okudukça, yaşamlarındakı değışımın hangı alanlarda, nasıl olduğunu gorecekler, kımılen nerelere savrulduklannı, kımılerı omurlenrun en guzel yıllannı nıçın ve nasıl kotu geçırdıklerını anlayacaklar çunku 30 50 yaşındakıler keyıfle okurlar bu romanı, en yakın tanhlennın, ıçıne doğdukları zaman dılımının, hangı koşullardan gel dığını gorecek, anne babalarının gençlık lennm nasıl gençlıkler olduğunu oğ renecek, onlan daha ıyı tanıyacak ve an layacaklar çunku Çocukluktan 30 yaşına kadar olan gençler ıse baktıkları roman ay nasında, kımı goruntuler ve araçlar değışık olsa da kendı duygularından, yaşam bıçım lerınden parçalar gorup, kendılerını gorup heyecanlanacaklar ve heyecana o kadar çok ıhtıyaçları var kı Kısacası her yaştan ınsanın kendısınden ya da geçmışte yaşadıklarından ya da gelecekte yaşayacaklanndan derın ız ler bukcağı bır ınsan ve değışım romanı Kuçuk Gunahlar Sokağı Kendısının "belkı de çocukluğumun masumıyetını arıyorum", "Bu sokak ancak yalın bır dılle anlatılabılır" bıçımındekı sap tamasından hareket ederek romanda bu arayışını ve yalın dılını daha oncekı kıtap larında olduğu gıbı gerçekleştırdığını soy lemeLyız • Kuçük Gunahlar Sokağı/ Sulht Dolak/ Dunya Kıtapları/ 404 s SAYFA 17 S AY I 82 1