Katalog

Atatürk, Cumhuriyetin ilk yazarı. Bunu söylemekte hiçbir sakınca görmüyorum. Yazınımızın tüm ardılları, onun açtığı bu çığırdan geçerek soyunmadı mı işe? M. Sadık Aslankara Kitaplar Adası T a çocukluğuma gıdcr, et kılendığım Ataturk me tınlerınde ıçımı tıtreten o 1 e/gısellık Nasıl anlatmalıyım bunıi'' Onun sozlerınde, ya/ılannda ken dını uçtan uca ele veren tartım u/ennde duşunce uretmek ıçın neresınden gııeyım konuya'1 Bır ya?ar olarak Ataturk, hep aynı sozlerı soyluyormus ya da bı rer değışke bağlamında bunları bırbırının yerıne koyuyormuş, boylclıklc tekdu7elık yansıtıyor mus,, hatta otesınde bıçeme sırt donmuş gıbı algılanabtlır1 Ne var kı Ataturk'u "soyleyıcı yazar' gıbısınden bır nıtclcmcylc değerlendırmek daha doğru her halde "Soyleyıcı yı seçışım boşu na değıl Anlatıcı, bır soyleyıcı de ğıl saltık anlamda yazıcı çunku Yıne de bunu, onun ya/arlığını yok saymak ya da kuçumsemek ı^ın soyluyor değılım elbette Pıof Dr A Afetınan, "Ata turk'un Askerlık Uzerıne Kıtapla n" başlıklı ya/ısında şpyle dıyor "O yıllarda harp akademısıne ayrılan a/ sayıda genç subay tale belcr, bınlercc harp okulu gençle rıne hıtab eden hur tıkırlerı yay mak ıçın çeşıtlı vasıtalardan fay dalanınışlardı Bu arada tertıp et tıklerı gızlı gazetelerın ya7iları bızzat M Kemal'ın kalemındcn çıkmıştır" (Mustafa Kemal Ata turk, Zabıt ve Kumandan de Has buhal, Cumhunyet ga7etesı ek ya yını, 1998, 5) Ataturk'un yazarlığı, dunyanın otekı pek çok ya/arında gorule gcldığınce oğıcncılığınde, delı kanlılığında başlıyor demek kı1 Ancak bu yazaılJc ustclık daha ılk verımlcrlc btrlıktc soyleyıcı tu tumla oı tuşuyoı yıne dc' Soyleyıu ya/aılık bınlerte yıl lık gekneğe sahıp Dcyış yerın deysc veıyu/unun ılk ya/arları onlar Ge/ıyotlaı ya/daıını soyle yerek yaralıyorlar 1 lomeros'tan sohstlere hep boylc bu' Yazıncıla rın "soylu edebıyat dedığı verım turu 1 M KemaJ ıse çok kuçuk yaş larda kaletn oynatarak verımlermı ortaya koymuş bıı yazaı Evet, soyleyıcı olmaya soyleyıcı ama ay nı zamanda ya/ar yınt de' Nıtekım Sadı Borak bır on açi LI olaıak yayımladığı olağanustu emek ıçeren yapıtı Ataturk ve Ldebıyat'ta (Kaynak ıkıncı ba sım 1998),delıkanlıMuMalaKe mal'ın ya/arlık yolunda nelcrden, kımlerden etkılendığını, nerelere uğrayıp nelere yaslanarak yol aldı ğını bır bır gosterıyor bı/lere Bir yazar olarak Atatürk durduğu doncm, Batı aydınlanmasına oylesı ne eklemlenmış bır çağ kı, ıdeali7m anlayı şını, bıreysel erdem kavrayışını da belırlı yor onun Coğrafı anlamda Avrupa'da yaşadığını kokenden kentlı oldu ğunu da duşunursek bıçımlenmesı hem sağ lam temellere dayanı yor hem de dolanım, nızlı bır sureçle he mence tamamlanıyor Ataturk un henu/ çocuk denecek yasjar da etkılennıeyc koyul duğu Namık Kemal ı, Tevfık Fıkret'ı model olarak aldığı, onlarda kj ezgısellığı hemcn butun sozlerınc yaydı ğı, otesınde bıçcmlerı nı yazdıklarına da yan sıttığı soylenebılır bıı çırpıda Gerçekten de Ata turk'u, Namık Ke mal'ın, Tevfık Fıkret'ın bır ardJı olarak almak bıle pekâlâ olanaklı1 Sozgelımı, "Ne mumkun zulm de bîdât dc ımhâ yı hurrıyet / Çalış ıdrakı kal dır muktedırsen âdemıyetten ' dı yen bır Ataturk'tur o, Namık Ke mal'ın kdığına burunmuş Ya da "Zulmun topu var, gullesı var, kal'ası varsa, /hakkın da bukul mez kolu, donmez yuzıı vardır go/ yumma guneşten, ne kadar nuru kararsa / sonnıez ebedî, her gecenın gundu/u vardır' dıyen Fdcret dcğd de Ataturk'tur sankı Namık Kemal'ın, Ievfık Fık ret'ın dı/e sıralamada, yerleştır medc yansıttığı ezgısellık kadar onlardakı yenı soyleyış havasını, kışkırtıcı tutumıı da olduğu gıbı sozlcrıne ıçırmıs, gorıınuyor Ata turk Kendı gunune dek gelen Os manlıca soyleyıştekı ortak bıçenı sel ozellıklerın, Mustafa Kemal'ın dılıne yansıdığı bıhnıyor zaten C) donem ıçın başka turlusunu du şunebdmek olanaksız elbette Ama ılerıde bu yenılığı, yenı ha vayı, dılın bıçımsellığınden ıçerı ğıne, abeccsınden sozcuğune tum alanlarına yayacaktır Ataturk Ataturk'un ya/arltğındakı o/ gunlugun bu soyleyıcı yazarlığa sureç ıçınde eklemlendıgı ıleı ı su mlebdır1 Evet o çocuk denecek yaşlarda vazarhğa ba^lajnı^tır ama, ya/arlığındakı ozgun çızgıye çok sonra ufaşnııştır yıne de Onun ya/arlıöındakı o/gunlu ğun, yıne de halk ddı ortalaması na dayanarak gelıştığı soylenebı lır Bıçemı nettır Ataturk un hat ta otesınde alı^dmüjtır bddıktır Sozcuklen yerleştırırken ezgısel tartımda dalgalanmayı, ını^ çıkısı benımsemı^, bağlaç olarak "ve'ie re bde tartımda pay bıçmıştır Bu nedenle onun ya/ısını bıçımsel açıdan taklıt edebdenler, ona ol8AYI 8 2 1 madık sozlen soyletmeyı de başa rabdmış, boylece Ataturk'un soz lerınde, otesınde yazılarında "tah rıtat" yapılabılmış.tır Onun yazarhğında uç evreden so7 ettım nedır bu evreler1 Ah laksallık evıesı, ulusallık evresı, evrensellık evresı Bana gorc Atatuık un yazarlığı, uç temel evreden geçerek tamam lanıyor Elbctte bu uç evredc yıne soyleyıcı o Bu yonsemeM değış mıyor hıçbır zanıan Zaten bu ev relerın ayn ayrı durduğu dd duşu nulınemelı O, tum yaşamı bo yunca bu evrelerle ıçlı dışjı, kol kola çunku Kuçucıık yaşlarda etkılendığı şaırlcr, yazarlaı, duşunccler, sonu na dek biçimlendırıyor onu Uste lık doğduğu, ılk gençlığını surC U M H U R İ Y E T KİTA.P YAZARLIKTA ÜÇ EVRE Ataturk ya/ar olarak nasıl bır kımlık scrgdıyor'1 O, ılkın avdınlanmacı bır yazar lşın bu yanı dıkkate alınnıadan onun ya/arlıgına vonelık deöer lendıımeleıe gııı^mek hep elcsdt lıkler ta^ıvacaKtır Ustelık, butun yazarlarda goıulmesı gereken bır yan daha var kı, Ataturk'te çok bclırgındır bu evet kentlıdır o, tanı anlanınla kentlı bıreydır Ataturk bıı kahraman ya/ardır da aynı zamanda tıpkı Nâzım Hıkmet gıbı I latta bır tragedya kahramanı gıbı de alınabılır o 1 Bu kahraman tragedyada goruldu ğunce baştan bılınen kotu sonuna doğru evrılen goruntu çı/me/ el bette ancak tragedyalarda yaşam bulan soylemıvle bıçemıyle, tutu muyla tam bır kahraman kaıaktc rı yansıtır yıne de Bu nedenle tok duıuşluduı soylcmı, soyleyıcı ya zarlığı da bu yonde sıkı bağlarla orulmuştur Ataturk soylevıcılık kadar bır soylevcı tutum ıçınde de gorunur verımlerınde Kımdeyın bu soy levcdık oğutçulukle de kol kola gırer hatta Avdınlanmacdığmın kentlılıgının kahramanlığının da payı vanlır kuşkusu/ bunda Butun bunlara bakarak, Ata turk'un tek ı/lek pe^ınde koşan buyuk tanrıya7aılar sınıfına alına bıleceğını duşunuyorum ben Bu ıse herkestn bddığı "bağımsızld<, AHLAKSAL, ULUSAL YAZAR OLARAK ATATURK kadın erkek eşıtlığını dc ıçıne alan ozgurluk, laık yurttaşlık, barış" ızleğı ol malı' tştc Ataturk'un çızdığı va/arlık kımlığının en be lırguı o/ellıklerı1 Bu ozel lıkler, onun yazarlığındakj tum evrelerı de etkılıyor ku^kusuz O, ahlaksal, ulusal yazarlığının yanın da evrensel yazarlığını da bu kımlığc uygun olarak biçimlendırıyor Bu yonde pek çok ornek metın gosterebdmek olanaklı Ama yer mı yeter Ataturk metınlerınden vcrdecek ornekle reı* Şu sozlere bır goz atalım mı yıne de? "Dunyanın hıçbır tarafında ve ordusunda yııreğı senınkınden daha temız ve daha sağlam bır as kere rast gelınmemıştır Her zafe rın mayası sendedır Her zaferın en buyuk payı senındır Hayatm la, ımanınla, ıtaatınla hıçbır kor kunun yddıramadığı demır gıbı pak kalnınle, dıışmanı alt eden buyuk gayretın ıçın mınnet ve şukranımı soylemeyı nefsıme en azız bır borç bdırım " (1921) Ama o, ahlaksallıöını da ulusal lığını da evrensellıkle temellendırmış bır yazar Sozgelımı Çanakka le Sava^lan'nda emperyalıstlerce U7erımi7e gonderden gençler ıçın 1934'tekı so/lerını anımsayalım "Bu memleketın toprakları us tunde kanlarını doken Ingdı/, Fransız, Avustralyalı, Yenı Zelan dalı, Hıntlı kahramanlar1 Burada bır dost vatanın toprağındasınız Huzur ve sukun ıçınde uyuyunuz Sı/ler, Mehmetçıklerle yan yana, koyun koyunasınız / Uzak dıyar lardan evlatlarını harbe gonderen analar1 Gozyaşlarınızı dındınnız Evlatlarını/ bı/ım bağnmı/dadır Huzur ıçındedırler ve huzur ıçın de rahat rahdt ııyuydcaldardır Onlar, bu toprafcta canlarını ver ddcten sonra artdc bızım evlatları mi7 olmu^lardır " "Kendını savunma /orunluluğu dışında savas cınayettır", "Yurtta barıs, dunyada barış" dıyen Ata turk un ya/arlığındakı evrensel bıçemı, yukarıdakı sozlerınden daha ıyı ne anlatabdır5 Ataturk'un yazarhk yaşamının verımlerını, Şule Pennçek'ın ge EVRENSELYAZAR ATATURK nel yayın yonetmenlığınde Kay nak Yayınları nca surdurulen Ata turk'un Butun Lserlerı dı/ısınde bulup go7İeyebdmek, otesınde bunları karşılastırıp değerlendıre bılmek olanaklı 1998de ( umhurıyetın yetnıı^ beşıncı ydında basjatdan dızı, geçenayl7 Cddıne(1924 1925) ulaştı Teleforda goruştuğumuz Şule Perınçek, dı/ının 26 ( ılde ulaşabdeceğını belırtırken, çalış malarının oır keşıt etkınlığı" ol duğunu vurguladı ozellddc Hatta cdüerı yayımladıktan sonra da ye nı bdgdere, belgelere ulaşabddık lerını, bu on yedı cılde alamadık lan belge toplamının bde nere deyse bır cılt boyutuna vardığını beiırttı Bu arada ddde tumden armdırmaya yonelmek yerıne, kırk yaş, ustu okuryazarın herhan eı sozluğe başvurmaksızın okuya bdmesını olçut aldLİdannı, gunu muzde kullandmayanlar dısında hıçbır sozcuğe dokunmadıklarını da ekledı "Ataturk'un Butun Eserlerı Danışma Kumlu" uyelerının ad larmı tek tek anmayı da gorev bı lıyorum doğrusu Yıtenlerıyle bır lıkte bu kurulda yer alanların ad lan spyle sıralanıyor M Turker Acaroğlu, heroz Ahmad, Sına Akşın, Talıp Apaydın, Zekı An kan, Ilhan Arsel, Ercument 1 lııs nıı Bakı, Nejat Bırdoğan, Oıhan C os,kun Mua//e/ tlmıye Çığ Alı Dundaı, Erol Şadı Lrdınç, Ismet Gorgulu, Tahır Hatıpoğlu, Ah met Hezarfen, Alpaslan Işıklı, Suphı Karaman, Nejat Kaymaz, Turhan Olcaytu, Emın O/demır, Sadık Perınçek, Doğu Perınçek, Tulm Sağlamtunç, Zekı Sarıhan Taner Tımur, Şerafettın Turan, Gurbuz Tufekçı, Memet I'urk kan Danışma kurulunda yer alanlar kadar her cdt ıçın katkıda bulu nanlar da so/ konusu ayrıca Atatuık'un Butun Eserlerı, bu yuk bır boşluğu doldurmuyor, yalnız bu eksıklığın gıderdışıyle bırlıkte bır yanlışı, geçıştırmeyı ustunu ortup sessızleşmeyı de oı tadan kaldırıyor Aıaturk'un, Gıresun'da gençle re seslenışınden bır alıntı aktara yını son cdtten "Arkadaşlar, bu memlekctı vc bu mılletı asırlardan ben berbat edcnlcr çoktan olmuştur Butun gençlık buna ıman etmehdırler Bı/ım başlarımız gıtmeddcçe, bı zım kanımız akmadıkça burdaı bır daha donmeyeceklerdır" (1924,30) Genış halk yığırdannın bu dı/ı yı okuması gerekmeyebılır, onlara kısa, ozet elkıtapları yetebılır, bu 1 na kım ne dıyebılırr Ama kentlını yazar sayan hcı kım olursa olsun, Ataturk'u yazar yanıyla da tanı 1 makzorunda Ataturk, Cumhurıyetın ılk ya zan çunku aynı zamanda Bunu söylemekte hıçbır sakınca gormu yorum Oyle ya, modern yazını mızın tum arddları, onun açtığı bu çığırdan geçerek soyunmadı mı ışe5 Onun devnmlenyle gelı şıp serpdmedı mP Ataturk'un kendı toplumuna, kendı gençlığıne karşı soz verışı ortadayken gunumuz yazarı ne yapıyorpeki'' Daha once yazarlarımızın Cumhurıyetc borcu uzerınde du rarak bunu ozel bır yazı konusu yapmıştım Bana gore yazarları mi7 bu çerçevcde Atatuık e de borçlu Kendı yazarlığına saygı duyan herkes, Ataturk'un ya/arlığını da onemsemek, otesınde bu yazarlığı tanımak, hıç değılse onun kımı yapıtlannı okumak zorunda1 • SAYFA 23