Katalog

Tartışılması gereken ama hiç tartışılmayan bir konu... Çocuk kitabı nedir? Aytül Akal adını okurlarımız çok yakından tanıyorlar. 0 hem bir çocuk kitabı yazarı hem de bir çocuk kitapları eleştirmeni. Çocuk kitapları sayfamızı yıllarca o yönetti. Şimdi de çocuk kitaplarının sıkı bir eleştiri süzgecinden geçirilmesi için çalışmalar yapıyor. Aşağıdaki yazısı bu türden bir yazı. ~l AytÜI AKAL MEB'98 / Kuçuk Kırmızı Balık, Umatl Hardal MbB'2001 / Kı«,uk Su Damlası nın Seruvenlerı Huseyın Yangın MEB'2001 / Bugıı ılt Nıınıı nun Balon Gezısı, Sclahattın Koçytg'ıt MbB 2001 Kınalı batma Selahattın Koçyığıt, MEB'97 / 41/Muhun, Ahmet Yddız Ya)aroğlu, MEB'99 Dunyantn bn Guzel Çocukluğu Mahmut lunaboy/u Mt.B'99 /BızımAlı, Ahmet Yozgat, MbB 2001) 8. Mantık kopuklukları ve anlaın du ^ukluklerı kesınlıkle hata degıldıı Kur gunun gereğıdır1 Neden sonuç ılışkıle rıyle sortımlu olmayan kahramanların ya^ı unutulup, ddları bıle degı^ebılır (Bır kaç ornek Dostluk Alı f; M \da tl/er Ka i'uncu, MEB '98 / Kınalı Fatma S lahat < tın Koçyt&ıt, MUi'97 / Bugu dc Nu nu'nun Balon (JCZISI Sclahattın koçyığıt MbB'2001 / 417 Mahstn Ahmet Yddız Ya^aroglu, MbB'99, Yaramaz O&lak, Ko mısyon, MbB 98 l\ağmur Damlası Ko mısyon MbB 98) EN KOLAY YÖNTEM 9. Fsıkologlaı ya da psıkıyatıı uznıan ları, lyıleşme suıecını başlatabılmek ıçın, hastanın oncc kcndı sorunlarıyla yuzlc!; mesı gerektıgı geıçeğınden yola çikarak en etkın yontem olaıak ' konıı^ma va dd 'ya^ma " cylcmını onerırler Cıeıçektcn de, sorunları seslı ya da ya/ılı olatak dılc getırmek, kı^ınııı bır anlamda keııdı ken dısıyle karşı karşıya gelmesulır Bu baSİamda, kı^ılcr, çocukluklarında ya da gençlıklerınde, şıddel, valı^et, an ne baba bo^anması oğıetmen davagı aı le bıreylerı komşu oğretmen tarafından ruhsal ya da bcdenscl tacı/ gıbı bılmçal tına ıttığı ancak etkısmden bır turlu kuı tulamadığı travınatık ya da tıavmatık ol masa da kendı algılarıyla rravmaya do nuijturduğu olayları ya/ıya cloktuğunıle olayın i}iddetıne ve deıınlığme gote, lyı leşme sıırecını de başlatmış olabılır Bır ıç dokui; açılmış ruhsal yaraları sa ğaltma olarak nıtelencbılecek bııı,ok oy ku va da roman, çocuk kitabı va/manın cn kolay yontemının, anılara başvurmak oldugunu dusunduruyor ınsana Ya/aıın kendı çocukluğunun ya da vakınlaıının hayarlarının anlatılması vetışkınlen sa galtırkcn ortaya çıkan kıtabın kıme ses lenecegı konusu deıt olsa <\,ı, vetı^kınle ı ın okumayacağı metınlerı çocuk kitabı formıına donuş^urerek çocuklara okııt mak en geçerlı yontem olarak degcrlen dııılebılır 10. Kıtap ya7mak ıçın O7el bır yetenek gerekmcv Ornegın, gcçmı^ınde ogret ıneıılık yapıııı^ olan heı kı^ı kenclılığın den ya7ar savılabılır gorev sırasında ya da emeklılığınde oyalanmak ıçın aklına gclen her anıyı yazabılu Bunun dı^ında, ya/maya heveslenıp bastırma desteğını bulan herkesın her ya7dığı metın, kıtaba dontışebılır Ancak bu kitapları yetıijkın ler ıstemeyeceğı ıçın, seçme o/guıluğunu kullanamayan kesıme yanı çocuklara yonlendırmck gcrcklıdır (Bkz (,ocuk Edebıyatt dızısınden muhtelı) kıtaplar MEB Yaytnları) Yukarıdakı tabloya bakınca, Mıllı Lgı tım Bakanlıgı Yayımlar Daıresı Ba^kanlı ğı "Çocuk ve Gençlık Fdebıyatı Yayın Programı" çerçevcsınde 21 5 2004 tarıhlı toplantıda kabul edılen, ancak henuz ha yata geçınlmemış olan yayın programı nın derhal ve gecıkmecıen uygulanmaya basjaması gerektıgı ortadadır Yıllardır tekıar tekrar basımları yapı lan olası kı halen MEB kıtapcvlerınde satılmakta olan kıtaplardan ba/ılarının, "çocuklar ıçın zaıaılıdu" ctıketıyle lal lardan toplanması bıle soz konusu olma hdır Not: MEB Çocuk Edebtyatı dızısınde çok sayıda kıtap olması nedenıyle, yukarıdakı olçutlerı belırlerken 37 kitabı de ğerlendınneye alabıldım Adları bır ya da bırkaç maddede anılması gerckırkcn or neklere alınmamış olan bırçok kıtaptan ozur dılerım • K İ T A P B ır ya/ar olarak soruyorum "Ço cuk Kitabı nedıı >" Bır anne olarak soruyorum "Çocıık Kitabı nedır' 1 " Çocuklara degcr vcren vıcdan lı bıı bırey olarak soıuyorum "Çocuk Kitabı nedıı'" O/ellıklc devlctımı/ tarafından maddı manevı dcsteklencrek Lğıtmı Bakanlıgı laıalından basılan ve heı daım onbınler ce, yu/bınlerce çocuğ'a ıılastmlan Çocuk Ldcbıyatı Dı/ısı basjıklı kitapları once lıkle olçut almaının dogıu olduğunu du s^ınuvor vc bu ıncelenıeıııın ardından çocuklara scslcncn kıtapiarın nasıl olma sı gerektıg' ı konıısunda, asağıda sıralaclı ğım yaıgılara varıyoıum 1. Konuların çocuk gcrçeklığıne uygunluğunun gcreklılı£ı yoktuı Çocuğa bu ınsaıı vucudunun vah^etle nasıl par çalandığı tecavıı/c uğramanın ne demek olduğu anlatılabılır nıhayct bunlar zaten hayatın gcrçekleııdır Çocuklaıın oğ renme suıecinın otesındc ve deneyım alanının dı^ına çıkan anlatımlar vc betımlcmclcr çocukların karsjsına çıkaıılıp travınatık bıt etkı yaıatılıı kı çocuk oku dıığu kitabı yaş^ım boyu unııtmasın, boylece ya7arın da ısmını hcr 7aman hatırla sın (Bırkaç ornc k Kclcbck Olacagım, llı zır Ovacık, MbB'2001 / \a^ayacaksın Ağacım, Hızır Ovacık, MFB'98 / Pemhe Kızın Ölumu, Ihcyır Caınduz, MEB'99) 2. Bır kıtapta yer alan oykulerden bır butunluk beklenmesı gerekme7 Konular ordan oraya savrıılabılır, orncg'ın Keloğlan masalıyla basjanıp tarıhı kahramanltk oykulcrıyle bıtırılebılıı, lıatta araya Nas rettın I loca fıkraları bıle sıkıştırılabılır Bcllı bır sayfa adcdını tutturana kadar her turlu mctın kullanılabılır, lıatta oyku aralarında bo$ sayfalaı bırakılarak ıste nen sayfa adedıne ıılaşılabılır (Bırkaç ornek Bugu de Nunu'nun Balon Gızısı, Sc lahattınkoçyıfyt, MbB'2001 / MasalSof rası Ahmcl Yozgat Ml B'98 / Yaramaz Oğlak, Komısyon MEB'98 / Kıbırlı Kck lık, Akıfhmaılojllu MbB'98 / Yag'mur Damlası Komtsyon, MhB'98 / Serçcak Komısyon MFB'')S) 3. Aynı kıtap ıçındckı oykuleıın, ına saiların ^ıırlcrııı het bııı latk.h yaş gıubıı na seslenebılır Nasılsa okurları çocuk tıır, onlerıne ne çıksa okur, anlarlar (Bır kaç ornek Kc log'lan Ayla Çcbı MkB'2001/BızımAlı, Ahmet Yozgat, MFB'2(H)I / Ya^arnalıun A$aanı Hızır Ovaah MEB'98 I Nınnderde Buyumeh }usuj Dursıın MbB /Masallar Frwn koker MFB 98 / Son Gunun Scvıncı Mmtala Oz^lık MhB'98/ Scr<,ıcık, Ko mnyurı MLB l)H / kuşlarla Buyumek, Hauın Dcm/r MbB W) 4. Anonım v«ı da ya/aıı olan masallar, oykuler, fabllaı, bır ıkı so/cuk ya da ımge değiijiklı^ıyle o/gıın bır nıetıne donuştıı rulcbılıı Orne^ın ınck ycrınc koyun dcncbılır, cşcgın kalbı esjcğın bcvnme do nuijuı kclebek kaıga olııı kaıgascrçe olııı Nasılsa çoğu kcv kitabı yayımlayan bılc mctnın kavnağını tanıma/, bılnıcz, ayrıca bılınse de dur dıycbılccck yaptı ıımci bır kurıım yoktıır1 (Ma<;al'Sofrast, Ahmet Ynzgat, MEB'M / Kdo&lan, Ayla Çebı, MFB'20011 Hayvan Maialları 1 Orhan brhan Dundar MLB / Hayvan Masallurı 2 ()rhan Frhan Dundar MFB) KİTAPLARDAKİ RESIMLER 5. Aynı kıtap ıçınde yer alan resımler teknık ve üslııp açısından, btrbırınden farklılık gostcrebılır, hatta kımı renklı kı mı sıyah beyaz bıle olabılır Oyku ve ma sal resımlcrındekı o/ensi/lık ve dısıplın sı/lık, romanlara bıle uygulanabılır Çocuk kitabı oldugundan, resımlerın ıııtelı ğının lııç onetııı yoktuı, yeı cloldurup sayfa sayısını artrırması yeterlıdır (Bırkaç ornek Dostluk Att^ı Muazztz Sıla lllcr MEB'98 / Bugtı ılc Nunu'nun Balon Ge zısı Sclahattın Koçy/ğıt Ml B'2(H)1 / Ma \al Sofrası Ahmet Yozgat MFB'98 / Horoz th Kurnaz Tılkı, Avnı Halıloilu, MLB'98 / Ku<,uk Kırmızı Balık lsmaıl Hardal MLB'2001 / Scrçeak Komısyon, MFB <)X / Yaramaz Oğlak Komısyon, MEB'98/ kıbırlı kekltk, AkıJ Umaıfog'lu MbB 98 I \afcmur Damlau Komnyon, MFB98) 6. Kıtaplardakı resımlcrın onemlı ol madığı belulendığıne gore, kedılerın ko peğe, tılkılenn kedıye, kopeklerın ayıya, keçıleıın e^ege benzemesı değınılmesı gereken onemlı bır konu degıldır Beden bılgısı ve cstetığı aranma/, kuçtık bır çocuk kalın enselı va da gehijmı^ kaslı, ın san lıguılerınde bedenın yarıdan aşağısı tcıs dııratak gorunumde çı/ılebılıı Na sılsa çocuklar hayal guçlennı kullanatak ncyın ne oldugunu yerlı yerıne otıırtıır laı bu nedenle metnı ayrıca rcsımlerle dofjru ıfadc etmeye gerek yoktur Resımlcrde pcıspektıf, deıınlık ve estetık, ge ıeksı/kavgılardır (Ornek Yaramaz Oğlak MbB'98, Kıbırlı Keklık, Akıt \\maılojllu MhB'98 Scr<,cak, Komısyon MbB 98 Bayram Şenltgı UzeyırGunduz MbB 98, ( ımrı nın Kedderı, özeyır Gun duz, MEB'98, Fcdakâr Anne, Zarıfe Ca nan, MbB'2001 / MasalSo/rası, Ahmet Yozgat MEB 98 / Dostluk Ates~ı, Muazzez Sıla Uter MFB'98 I Horoz de Kurnaz Tılkı Avnı Haldofrlu, MEB'98 / Kuçuk Su Damlnsının Scruvenlerı Huscym Yangın, MbB 2001 / Yag'mur Damlau Komısyon, MEB'98) 7. Kıtaplarda kullanılan dıltn doğru ya da yanlıs kullanılmış olmasının bır onemı voktur 1 urk çocuklarına ya^ıldıgına gore, çocuklar zatcn Turkçe bıhrler, kıtap lardakı dılbılgısı hatalarını ya da dıl bo /ukluklarını, butııne varma yontemıyle derhal kavrayarak dogru okurlar Bu ne denlc bazı saytalara 5 10 15 hata da duş be, ho^goruvle karşılamak gerekır (noktasi7 cıımlefer, kuçuk harfle ba^layan cıımlclcr, kapanmayan ya da açılmayan tırnaklar, ozne karmaşası başı ıle sonu tutmayan cumleler, yanlış fııl kullanımı vb ) Bu yanlı^ları gunlıık ya^amlarına yansıtıp yansıtmamaları, çocukların ken dı sorumluluğundadır (Bırkaç ornek Masallar Fnen Koker, MEB'98 / Yaramaz O&lak, Komısyon MbB'98 /Dostluk Atc)t, M Sıla Uter Kavuncu, MhB'98 /Kı b/rlıKckltk Akıf Umadollu, MEB'98/ Yag'mur Damlası, Komısyon, MEB'98 / Horoz de Kurnaz Yılkı, Avnı Halıloğlu, SAYFA 6 C U M H U R İ Y E T SAY I 77 7