Katalog

Birgün kapınız çalınsın diye beklemeyin... Siz kalkıp kapısını çalın Orhan Kemal'in! rhan Kcmal'ı scvcnler olarak Selım llerı'yle aynı Cemılc'yı oku muşuzdur hcrhaldc Varlık'tan çıkan, bordo zemın de çapraz beyaz çızgılı, kırmızı eğık yazılı Cemıle'yı (Ikıncı ba sım, 1958) Uzcrıne tarıh atmışım 6 ya da H Eylul 196? Csocuk yaştayım henu/ Nasıl da heyecanla, ru/gârlanarak okuduğumu bu gun gıbı anımsıvorum romanı Uzerınden bunıa yıl geçınce yer yer unutmuşum yınc ae Epsılon tarahndan yayımlanan on ıkıncı basım Cemıle'yı oku yunca anladım bunu Bu son baskibinın bır ozellığı var Yuz bın basılmış Cemıle Hangı kı tabevıne gırsem dızı duı Orhan Kemal'ler, yalnı/ kıtabevlerı mı, markctler de oyle "Heeytbe ürhan Kenıal 1 " dedım kendı kendıme Yayınevı ulaştırmıştı ya umuısamadım, gırdım bu kı tabevınden ıçerı, gururla Orhan Kcmal ıstedım Ardından eklc dını "llu tane olsun' " Vardım çaldım komşumun kapısını Yalnızlığıma, yoksun lıığuma bakarak arada dıımanı tutcn çorbalar gctıren Nurgul Arslan, bır ıvıkk sımgesı Şaş kin bana bakıyor Uzartım Ce nnle'yı "lıibanlar yeııı yılda bır bırıne armağan alma7 mı, ben de sıze bır Orhan Kemal armağan etmek ıstıyorum " Sonra geçtım cvımc, otekının kapağını açtım, okumaya koyul dıım, çarçabuk d.ı bıtırdım O gecc lıep Ccmık yk boğuşup ılıırdıım Meger mıi7ikal ol ımi!} ( emık M. Sadık Aslankara Kitaplar Adası O Orhan Kemal! Heeyt be yor Bu tarıh onemlı Tum dunyanın etkılendıöı 1929 bunalımının yaşandığı yıl lar Bırıncı Dunya Savaşı 'nın ağır faturası emekçı yığınlara çıkarılmışken ıkıncısının ha/ırhkları da eklenıyor buna Bu açıdan bakıldıgında Cemıle, sıradan bıı aşk ro manı değıl, bır donem ro rnanı, otebinde gerçek bır sıyasal roman doruğu ben ce1 Sıyasal herhangı bır soj'leme yaslanmadan, her hangı bır sıyasal orgutlenı^e birtını dayamadan, du pedu/ bır aşk romanıyla da biyasal roman orne^ı ortaya konulabılcceğını gosterıyor bıze Orhan Kc mal Doğrusu ya, bıı yanıyla da onemlı bır yapıt Cemıle 1950'ler Orhan Kemal'in ya /arlığında onemlı bır aşamayı vurguluyor zaten Ger<,ekten de tum oykulerı, romanları taran dı^ında, onun cn buyuk sıtra mayı 1950 başlarında sergıledığı gorulebılıyor Cemıle bunun ılklerınden Upuzun bır roman da dcgıl oyle, 160 saytayı bıle bulmuyor Ama ta o donemden gunumu/e, ija^ılatak ol(,ıi(k sağlam kalıııi!) dıpdırıduıu^ sergıleyen kaç roman anımsarsı nız ataba'' Cemıle'yı gunumıi7c taşıyan, bundan sonrakı yıllarda da okur gozunde degeılı kılacak yan, ro man kahramanlarının yaydıgı ger(,ektenlık duygubundan kay naklanıyor kuşkusıi7 Çunku oyksınc gcnii; açılı bır bakib.a bahıp kıOihan Kemal kahramanları nı hep ı^erdın baktsjla yansıubı lıyor bıze Lrkekkr kadar ka dınları, yoksullar emekçılerka dar /engınlerı, sonradan gorme leıı etnık fatklılıklar gosteıenle rı Hı^bır kahramanı çızgısel duınıuyoı yıne de hi(,bın ınan dırıtılığını yırırmıyor î^te Cemık nın gucu buradan gelıvor1 Yoksa yalınkat okuduğıınu/ da dumdu/ anlatılan bır roman bu Onlaua sayfa suren, Cemı k'nın gundelık yaşantısının anlatıldığı "Musa'nın avlusu" bo lumtelcrının yer yer ıı/ıın, hatta gLickbiz oldugu bıle one surule bılır bu arada Zattn hıçbır kur gu oyunu da yok yapıtta Yok ama kahramanlar, roman evre "CEMİLE MUZİKALİ" Arkada bu Adana sıluetı Kent durmadan değışıyor Sahnenın bır yanından devcler gırıyoı ott yanında bıı labııka nın ınsan oğııten ortamında tıtlı makınduı, ıplıkhanuıın, doku mahanenın te/gâhları çalışıyor Bu arada fabrıka onu, Musa'nın avlusu, bu avluya yerleşmış yok sııl aıle odaları getırılıyor ma ketler haluıde Bi7İer oturmuş, dev bır kad 10nun sunduğu Cemıle muzıka Iını ızlıyoruz buyuk bır hayran lıkl.ı Rıfat Ilgaz'ın Hababam Sınıfı gıbı Kımleı kımleı yok s.ıhneder1 Tıyatromıi7, sınema mı/ ıı,ın bunca katkıda bulun nmş ()rhan Kemal'in ıınlıı yapı tıtuİa lıerkes bır rolu olsun ibte miş [>esbellı îjarkıular kadar opcratıları da dınlıyorıi7 Balculeıın nıodern dansçıların danslaıı karşısındaysa enıkonu buyuknıyoıuz Yonetmen, yuzyılın buyuk bır sıyasal muzıkalı olarak sahncyc koymuş mığcı Cemıle'yı Bır b.ısın açiklaması da yapıyor bu arada "Sınunaulanmız, bu çok gu/el lomaııı goımezden geldığı ıçın kolları sıv.ıdık, hıç değılse nıu/ıkal yapıp lıalkımıza arma ğan edt'lım dedık," dıyor Fvet onde labııka katıbı Necatı'yle ışçı ( emıle nın aşkı anlatılıyor, ama arkd planda Turkıye'nın sanayıleşme sııreu kentleşme ol gusıı, sıyasal donıışıımler, topluınsal altubt okış, bu aşk oyku C U M H U R İ Y E T K İ T A P sunun çevrebindt, buna eklem lenmış otekı sınıfsal çelışkılerle bırlıkte sahneye gelıyor Cemı le'nın aşkına engel olmak iste yen kotuler, bu aşka yardım et meye çabalayan lyıkr, hcp bu çelışkı odağında yerleştırılmış sahneye koyucu tarafından Sahnenın olağanustu buyusu hepımızı kuşatıyor Gostcrı sona eıdığınde İKpımız hcp bıı lıkrc fırlıyorıi7, ayakta alkışiıyo ruz ( uııık'yı, ona can vcrcn sa natçılaıı Bıs u7eııne bıs Bi7 alkışlamaktan, onlar sclamla maktan yoruluyor ya, ne kınıse otıırııyor yerınc nt dc sahncden çekılıyoı Bu kadaı alkışa yurtk daya nabılır mı, gorkuıılı son bolum teyı bır ke/ daha sunuyorlar bu yuk bır coşkuyla Ama ınanılmaz bır şey oluyor bu arada Kâtıp'ı oynayan sanat<,ı, rolunu bırakıyoı, yerıne Orhan Kemal geçıyor Bır alkış, bır alkış, or talık yıkılacak, kıyamet kopuyor sankı rırlıyorıi7 koltuklan mızdan bır anda, sahneye s.aldırıyoruz ya adım atmanın olanağı yok . Bu arada yonetmen bağırıp Orhan Kemal'in, seyırcıyı tel< tek sclamlayacağını duyııruyor da oturuyoruz yerlerunıze Oturduğumuz yerden clllcrımı zı sallıyoruz durmadan Derken ııyanmışım Hayır dır ın^allah, gazetelere saldırıyo rum, durdıık yerde uydurmuş olamam ya Cemılc muzıkalını Baş sayfalarında duyurnıuşlar dır herhalde bu buyuk olayı gazeteler Ama bunun ruya uldu ğunıı kavramakta gecıkmıyo rum tabıı Brecht'ın, ılk ke? 1928'deya yımlanan Uç Kuruşluk Opera'sını (Bak Bertolt Brecht / Butun Oyunları, Mıtos Boyut) anımsar mısmız1 Cemıle, bır açıdan bununla knşutlıık kıını larak da duzenlenebılıı bana gore Bunun ıçın, Londra'nın yakla^ık m, yuzyıl onıckı dılen cılı yaşamına dıığumler armak gerekmıyor clbctte Orhan Kc mal'ın yoksul Boşnak ki7i (.enıı le'den kalkarak mulhı^ bır dcn SAYI 777 ge uzerınde kurduğu ıktıdaı kavgası, bunun sınıfsal çelışkı temelınde oruntulenmesı Brecht ın U^ Kurusjıık Ope ra'da getırmek ıstedıklcnyle sıkı sıkıya ortu^ecektıı kanıııiLa "CEMİLENİN ROMAN DEGERİ" Gerçekten de yazınımızda ah laksal değerlerın boylcsıne /en gın dolantılarla enıne boyuna taıtı^ıldığı bır loman var mıdır dof*rusu bılmıyorum Bi7de yoksLilların aşkına pek karı^ıl ma7, ne kı kı/ gıı/else eger, o /a ınan oyku bıkgddıg'ımız oıun tusune kayar ^abucak Her tur lu cngcl ^ıkarılır bu asjkın onun de Ikı yoksulun a^kı, htrhangı bır artıdeğer ta^ımatlığı /aman nlağandır yalni7ca Ki7in gu7el lığı artıdL^tr bayıldığından bu yuk kavgalara yol aı,ar bu Bır yandan âs,ık dılıkanlı, ote yan daıı gu/tl yuksul kıza sahıp ol mak ıste\en ccs,ıtlı guçlcrın tem sıkısı cıkı.kkı kııaıı kııaııa bıı sava^.ı gıııijiıleı aıalatında Ondı. gorıınniLSL bılc, gcncldL patronlaı da lııı bı^ıınde do laylı eklı mlenır bu ^ »trçmaya Turk ya/ınının biııcınasının bu çok eskı ı/le^ı ()rh,ın Ke mal'ın elındı bır kc/ daha bı çımlenıyor gorulduguntt ( e mıle'nın ılk yayımlanı^ı, 1952 Halıt Zıya'nın A^kı Mcmnu'sundan tllı vıl sonra gıınıı muzden ellı yıl onıı Oıhan Kc mal, 1 urk roınan geleneğının en yalın orneklerındcn bırını koyu yor bence yapıtıy la Brecht, 1920'lerın sonla rjna odaklanmıştı Üç Kuruşluk Opera'da Orhan Kemal ıse 19M)'lannbaşları nı anlatıyor bı/e Zatcn roman, 'V)14 vılılylul sonlarının bcrrak bır gecesıydı," tumcesıylc baijlı nıne oylesıne gut katıyorlar kı, romanın ı^ındeyken sankı can lıymışçasına tutup havaya kaldı rıyorlar romanı, olağanustu bır eylemsellık kazandırıyorlar boy lete kıtaba Bunun ı^m Orhan Kemal'in yaptığı tek ış var Ya zar olarak hıçbır kahramanını zorlamıyor o, onları kendı ıste dığı yonde evırmcyc gırışmı yor Orhan Kemal'in Cemıle'dekı roman kahramanlarını kendı ozyaşamından çıkardığı savlanabılır kolayca Hangı yazar i(,ın geçerlı değıldır kı bu tur bır one surub? Nc var lu, yazarın bu yonde ortaya koyduğvı donuştu rum değıl mıdır dıkkatc alınması gereken? Bu açıdan bakıldı ğında Orhan Kemal, Murta za'da butun dunya edebıyatına armağan bıçımındc ahnabılecek bır roman kahramanını nabil ya rattıysa C emıle'dekılerı de ışte boyle ortaya çıkardığı savlanabı lır kolayca Onun romanları zamanında bu yanıyla değerlendırılebılsey dı eğer, sanırım bu hem Orhan Kemal'in, bundan sonrakı gelı şımını nıtelıksel bağlamda çok daha yoğunla^tırıp ust duzeye çıkarabılırdı hem de ozellıkle toplumtu gerçekçı yazarların, ondakı bu nıtelıkbel değerı kav ramalarını sağlardı da belkı, kı mıleyuı çizgısellığe du^mekten alıkoyardı kendılerını Ubtelık o, anlatımu bır yazar da değıl daha 1950 başlarında anlamlandırmayla oruntulcmcye koyulmuş oykulerını, roman larını Buıadan şu sonuca varıyo rum 1950'lerın daha başlann da, bu buyuk çıkibi goruîmedığı ıçın Orhan Kemaf'e haksızlık yapılmış Otesınde Orhan Ke mal'ın 1950 kusağının açrığı çı ğıra kar;,ın kendı ozgunluğunu koruyabıldığı bunu tek başına bugunltre ulaştırabıldığı de ek lenmelı bu değerlendımıeye UNUTULMAZ BİR YAZAR: ORHAN KEMAL Kapının zılı Açtım, Nurgul Arslan Cemıle yı pek beğenmıs, Orhan Kcmal'ı ılk kı/ okuyor muş, otekı romanlaıııu merak etmış Kıtapı,ıya gıdıyoıuz "Hccyt be ()rhan Kemal 1 " dedım kendı kendııiK. Nurgul Hanıııı, baş kınlıkla baktı yıi7ume Açıkla dım "Kıtapçıda romanlarını, oykulcıını goıunce sı/ de boyle dıycbılırsınız " Bız Nuıgul Hanım'la kıtapçi ya doğnı yururken, Orhan Ke mal dc bır ycrlerduı bı/ı ı/lıyor du sankı Başinda fotrıı, ınte bıyıkları takım gıysısı, kravatı, sıyah patdosıısu llayıı hayıı bı/ı ı/kınıyordu, yanında <,ırak lığa durduğum ılk uslam ()rhan Kemal, aslında kahramanları nın, okuılaııııın aıasında dolaşi yordıı y.ılnızca YLIII yılın bu ılk gunknndc dışarıda bır aşk havası mı vardı ne 3 "Ccmık mLvsımı bu," dc dım bırden Nurgul Arslan he yecanla atılıp bcnı yanıtladı "Sı/ı bılmem ama beııını ı«,ın oyle 1 " Adım gıbı bılıyorum şıındı ote yakada, bi7İeıdcn ne loman kahramanları, oyku kışıkrı ya ratıyor da o, bız ayırdında değı lız bunun 1yı de bırakıp gıttıkkıının ayırdında mıyı/ pekı1 Bıı gun kapını/ çalınsın dıye bekkmeyın Si7 kalkıp kapısını çalın Orhan Kemal'in1 • SAYFA 21