Katalog

Bîr kez daha Anton Çehov ve Troyat'nın Çehov kitabı... 'Mektupların söylediğf Yaşamoykusu Dızısınde Çehov Mektupların Soyledığı adıyla yenı basımını yayuna Ferıdun Andaç ha7irladı Ncfıs bır baskı ve gorsel malzcme ılc bır Iıkte (lotoğral, ıllustrasyon, dergı ve gazete kupıırlen vb ) Çehov'un yapıtlarının Rıısça adlarırıın da yer aldığı genıj; bır kaynakça, kronolojl ve dı/ın eklendı Rus edebıyatının usta kalemleri Dosto yevbkı, Iolstoy, Gogol'u ınceleyen I Ienrı Troyat, oyku ve oyıın yazarı Anton Çehov'un yaşamını, sanatını, mektuplaıını ve eserlerını ele alıyor Çehov'un kısa suren yaşamında (18601904), mektupları oncmlı bır yer tu tar Gorduklerını, i7İedıklerını,ya^adıklaıını hemen hepsını "dost mektuplar" araulığı ılc yazıya duker Mektuplarında dujj kırıklığı ve acı gıtgıde yınelenıyordu Suvonn'e (gazete cı yayımeı) soruyordu "Kınıın ıçm, ne ıçın 5 yazıyorum " Schopenhouer'ın relseiesı An ton uzennde oylesıne etkılı oluyordu kı, kımı kez, kendını kotuımeılıg'ın esığınde buluyor ve her şeyden elını eteğını çekmış oluyor du "(I) Sıkıntısını, u/untusunu yenmek 1 , 1 mek 11 1 tup onun bır sıgınağı ıdı Konunun ıçerıgın de açıklık, doğallık ve yahnlıkla yansıtma ça basında yoğıınlaşır tnce, ıçten, o?enlı ve ay nntılı Yaşam mucadclcsını belgesel nıtelık te bır go/Jemle, ızlemle butunleyen bıı bel lek zengınlığı Donemın butun sosyal harc ketlerını, olayları ve ınsanlan yas,amın eanlı renklerıyle ışler, gerçeğın aynasında çi7er 19 yuzyıl Rus edebıyatının buyuk oyku ustası ve oyun yazan Anton Çehov'un çağ daşı yazarlara yazdıgı mektuplarının bellı bır onemı veyerı vaıdır "Yalnu do;>tlarının mektupları Çehov'a, ınsanların yaşamına ka tdıyormu^ udenımını verıyordu Onlaıa coş kuyla yazıyordıı ımın uzun Her /atnan mektupla^tığı kımsclcrc son zamanlarda, asıl adı Pes^kof olan Maksım Gorkı de eklenmış tl. Ikı ya7ar, bırbırlerıne kıtaplar yollarlar Gorlu, Çehov'a alabddığıne hayrandı ve ba/ı oykulerını okurken ağladığını soyluvoı du " (2) Oykulerınde ve oyunlannda yer alan ka rakterlerın dramla mı/ahın erışılrm / armonı sıııde neleıı amaçladıklarıııı vcya lıu/unlu bır lın/mle çı/dığı aristokıat yas,ayıs,ının ço kıı^umı, ycnı hayaiın dc£ısımını sımgelmırır Mekluplarında da bır ya^aııı semvenmın hareketlılıg'ınde, edebı ve ıçsel duygulanım larını ıçtenlıkle yazar, Mektup bıı bakınıa onun ıçın bır iç tloknıe gunlıık hayatın va/ gcçılmcven bır o^csıdıı Ba^ka bıı dcyısjc mektuplaıı bıı doııemı ve o donemın sanat anlayış.ını ya/ın dunyasını, toplıımsal olayla rını aıılatıı anlatnıakla dd vctırımcyıp clejjtı nlergetırır Kıs.u ısı mektuplaıı donemın ay nasıclır Çehov mektup arkada^ıyla ıçten, o/enlı bır bıçımde nıeranıını anlatır Çogu ke/ a/ bozle çok ^ey soyleıııek Meıamuıı eıı ıvı ıla de eden kelımeyı seçmek, her kelımcyı verın de kullaıımak onun <n tıtız davıandıgı bıı ılkeyılı Butıın \akınlaıına mektup va/aı (,e hov mektuplarında karaııısar tablolaı çı/ mez ()mru boyunca ya^ama scvınci v.ıraılı lı^t.ın onun benlığıne sınmı<;tı Rutıın hayat /eııgınlıklennc (dunya nımetluıne) hayat olaylaıına tıım çıplaklıgı ıle llgı gosterır ve bunları ya/maktan gen durma/ Kendı gerçeklığı ıçınde bııle^tığı /aman ortaya çıkan dıyalektık, Çehov un uslubıı ıronı ve ycrgının karaktcrlerını bclııtmeklıı "Içınıde mııjlk kanı dola^ıyor" dıyen Çehov "halkın ruhunu" canlı renklerle ı^ler, gcrçe ğın anıa ı>alt gerçeğın aynaMnda çı/eıek duy gtı ve dıışuncelerını çok lyı anlatır Çehov mektuplarında yalııız hayatın dı^ gei(,cğı ı< l yetınıııe/ yer yer K, go/lemlerle bır psıkolog sanatı,ı gozuyle ınsan ruhunun bılınmeyen yonlerıne ı^ık tutmasını.onu dıle getırmesını de bılırdı "Butun oykııleıı lıalk kokar ReMiıeünedı, onun ıçme dunyasına gırdı I lalkın ruhunu ılade edebıJnıek, onun asıılarea ıpek boceğı ko/asl gıbı orduğu dunyasına ınebılmek, gır mek, onun sevıncıylc, ıztırabı ılc antak yaşamakla oluı (î) (,chov ıdcalıst bır yazar değıldır Kıkat pek a/ ıdealıst yazar onun kadaı ınsan ruhu na gırebılmı^ onıı ta ıçınden yakalayıp engın hoşjuklarda dola^tınnı^tır "(4) Onun hıkâyelerınde olaylaı i(,ınde belıren kı^ıler o ka dar ııstaca çı/ılmrçtır kı, hafızanı/da, gozlerını/ın oııundc ^ekılleıı canlanıı kulağınua hıtap cdıyorlar sanırsınız Olayları vc kışılen parlak tumlelerle degıl, sade ve basit bır an latımla hıkâyelerınde ışler " (5) "O, hıkâye de ne bır hayatı başlatır, ne de bıtırır Hıka veler bıttıkten sonra da kı^ıler eskı hayatlan na devam ederler O bır devreyı, anı bıze an latıı Nelıceyı, geriiiııı anlauıak, bezmlemek okııyıiLiıya du^er' (6) Çarlaıın yonetımınde bulunan Rusya'da t,ok sikı bıı sansur uygulamasina kaı>m sanat alanında çok hızlı bır gclışmc gorulmuş, Fu^kııı, Leımontov, Cjogol, lurgenyev, Dos toycvskı, lolstoy Gorkı, Gonçarov vb hep 19 yuzyıl Rusyası'nda ortaya çıkmı^tır Ru bın^tayn Çaykovskı ve KımskıKotsakov gıbı buyuk muzık ustalan da Anton Çc hov'la aynı ku^aktandu " (7) 'Çocııkluğumıla o kadar az okşandım kı, sjmdı buyudukten sonra ok^anmayı alıijilma nıış ya^anmanıış bıı ^evolaıak alıyoıum ( ) (ıe<,mi!) hayatı, çocuklıık hatıraları Çehov'u bavdğı rahaliiz ederdı Geçmı^e donup bak maya korkar ' Bende otobıografofobya var" (8) d a I lenı 1 1 roy.ıt buyuk oyku ustası ve oyun yazarını, yaijamın gu<,luklen i(,ınde ıç dramı nı a^kını, tutkularını, oyunlarmın sahnelen mesını, cdtbı ve sanatsal anlamda kendısıne yol arkada^lığı" yapan Gorkı'ye, lolstoy'a, Suvarın e, I eıken'e, Levıtan'a ve kardeşlerı nc kadar u/anan /aman vc mekân ı<,ınde oıuı adını adını ı/ler Bakalım mektuplarında 'ruhıın st ssı/lığını go?yaşlan ıle yıkayarak" dostlaıına ntlcı soylcmı^, ncleı yazınıs/ Tıkonov'a yazdıgı bır mektupta "Aşkın gızlerını on ııç yaşında oğrendım ' deı Su rekL klasık eserlerı okumaktan basılı sayiala nn kokusu ruhunu coştuıuyoıdu ( ) Kesın tısız mektupla^tığı amca o^lu Mışel Çehov, sevecen, ol^ulıı kultuılıı bır delıkanlıdır Anton'un tıyatro tııtkusunu bıldığı ıçın, su reklı tıyatıova golurur ( ) "Anton un yazıları, bırçok kez gerı çevrıldı Haltalık Ağustosbocegı dergısının î î Ocak 1880 t.uıhlı sayısının "Mektup Kıı ttiiu" ba^lıklı sutununda, yenı yazmaya başlayan ya/arlaıa ayıılan notlaı aıasında, ken dısını ılgılendıren !ju haberı okudu "Hıç de 1 fena değıl CTonderdığınızı yayımlayaca$ız ( JYazma kolaylığı buyuluyordu onu Bıı çok takıııa ad kullandı "Dalakii/ Adam", "Kardeşınıın Karde^ı", "Ulysse "Antoşa" ya da daha sık olarak, çpcııkhıg'unda ılın ta rıhı oğretmenı Papaz Pokıovskı nın taktığı "Antoşa Çehonte" adlarını (11) kullana caktır Taşranın gıı aydınlığı, yoksulluğu ve 1110 notonJugu kar^ısında, kendını avutmak ve bır hedel seı,mek ıçın genıi) bıı tabaıı dusju yordu "(,ehov, yaradılışt.ın baş kaldırıcı de ğıl, ınsan do^asının ku^kucu vc yumuijak bır gozlemcısıydı Kendısı de larkında olmadan, oykuden oykuye, çağda^ Rus dunyasının kocaman bıı tablosunu çı/ıvoıdu, ınceden uı ceye, alçak gonullc, durustluklc Kcnt ve kovlerın gunlıık vaşamında gulunç alüjkanlı ^1 go/lemledığı kışılen, yontulmanıış kaba saba mu)iklerı, toprak kolelerının cvgurluk lerıne kavuşmasıyla yarı yarıya yıkıma uğıa mi!) koy soylularını, buyuk ve saf duijunceler le satho^ unıveısıte ogıencıleıını du^ kıııklı gına uğramış protesorlerı, (ta^ra gençlığını yetıştırmekle goıevlı oğıetmen vc gozetmen lcnn meslckı yctersı/lıklerı Ş O ) talıhsı/ doktorları (kendısının de bır hekım oldugıı nıı (.luşunuısek ) hesap deheıleııne bimsikı sarılan dukkâncıları, toplıımun ııfaklık para sı bo/ulmu!; mcmurlannı van yana bulabılı ri7 bu tabloda " (12) "Edebıyata kuçuk kapıdan gıren Ç ehov Dostoyevskı, lıııgenyev lolstoy gıbı buvuk Rus ya/arlarının unu altında ezılıyordu Dos toyevskı 1881 de lurgenvev 188) teolmuij tu Tolstoy yaşıyorsa da, peygamberlıg'e so yunmak ıçın, suııfından yuz çevımu^ goru nuyordu " (H) Gazetecı yazar dostu Leıkın 'Daha çok ya/manı/ gerek1 ' dıye vuıeklendınvoıdu onu "Sanatının bılıncınt vardıkça, (,ehov biçime daha çok onem vcrıyoıdu bıçemıne ozen gostermeyı surduruyor, onun valın, akı cı, yapmacıksız olmasını ıstıyordu " (14) Bununla bıı Iıkte yalınlıgı elde etmek ıçın Çehov, hıçbır zaman eserı o/unden, de^erın den fedakâıhk clınedı, yalınlık onda kısiıla^ ma, yoksullaşma dcğıldır Karışık hayat olay larını tasvııdc açık v sadc olıııayı saj^layan < kendıne gore prensıpleıı, usulleıı vardı " (15) Çehov okuyucu ıle ılı^kısınde, kendı yaıa tıcı ışınde onun t.\,\ bıı rolu olmasını dıışune lek, yepvenı bır yol tuttu Okuyucudan o ak tıt bıı muhayvıle ısteı am.ı bııııu ı\.\ onun hayalını harekele getırmck ı^ıtmck sııretıylc gene kendısı sağl.ıı Nedır bunl.ıı dıvecek olursak Klşılerdc ncsncde (ob|ede), doğa da, davıanı^laıda venı ve ycııııdc bıı ayıın rıyla bıçımın butununu okuıa kendısı çi/me M olana^ını yaratır Kendısınden once yazar ların vaptığı gıbı hazıılop bılgıleıdcn çok okurıın muhayyılc /cngmlığınc k.ıpı aıalaulı Onun du^unmesıne yoıumuna oııavak oluı du Bırcylerın hareketlerını her |estını her sozunu açıklamaz Kahıamanın ^u vcva bu ozellığı u/eıınde la/la ıluınıa/ kahramanı olayın basında clc alır, bır ıkı çı/gı ıle tanıtır Geııstnı okuıun h.ıyal gucune (ımgcbine) ve oykunun butunsellığının kavıanmasına bıı a kıı Bıçınıı kısa, 07 olarak elde etmek ıçııı (s e hov oykulerının çok kı^ılı olmamasın.ı dıkkat eder Kı^deu ıkıyı, uçu geçıııcv Olay çok kı şıyı gerektınyorsa bır ba^kahr.ıman seçer, onu etraflıca tanıtır, kalanlaı 1 foıı'a serpı^tı rır Çehov oykude her /aman, gereksı/ nes nelen aiarak do&rudan dogruya asıl olaydan ba^lar "Bır basla bır sundan olu^an oykuleıe alıştım" dcr Okurun oykuyıı anlama, algıla ma ve yoıumlamasında aktıflık ılkeiinı savu nur Okurdan bu konuda ç.ıba beklcr Olaylann, karakterlerın, kı^ılerın onceden ÇEHOVUN MEKTUPLARI DÖNEMİN AYNASIDIR Anton butun onıı u boyunca, anasının olağanustu oykıJerını anımsayacaktı Kımı ^a^ııtici olaylaı 1 Bcvkıı adlı yapıtınd.ı, onlaıı ya^amışçasina co^kuyla anlatacaktır ( ) Rus tasjrasının latlı uyu^ukluğuna kendiMiıı kap tırmıştı Am.ı aynı /amanda, artık daha ıyı >arınlaıa bılc ınanmayan bu sılık topluluga baglı (ilmanın acısını çekıyordu Daha o /a mandan, gclcccgının Taganrog'da ( Ruslar'ın "Sagıı kent' dcdıkleıı Çehov'un doğduğu kent !j() ) geçemeyecegını kestırıyordu Babasının dukkânında un <,uvalları ve !>ucuk hevenkleıı aıasında otıırnıken anasının an lattıj*ı yolcııluga ben/er bır yolculuk du^luyordu u(,sıı/bucaksı/Kusya da koıkunc, ve buyuleyıcı u/ıın bır yolculuk Başka ukıkları, bajjka yuzletı gotmek i(,uı ba^ını alıp ka«,ma fıısatl bulabılecek mıydl' Anton anasının kendısıne anlattıgı bır yolculugu du^ıınuyutdu onune ge^ılmcv bu ıtıvlt Bır me/arı bulmak ıçın çıkılan bır yol culukiu bu Bu oykunun anısı, onun kı^ısel ı/lenınıleımı kesıntıye uğıatlyordu Anton farkında olmadan, gclecektekı ba^yapıtı Bozkıt 1 1 uııgeleıını, kokularını, uğultularını 1 bırıktırıyordu kafasında " (9) "Bıı duijsel ulke tasarhyoıdu kendısı Bır dıış dunyasına aldatıcı gorunuşler, sahte par laklıklar, yapmaeıklar, ıkılı kı^ılıkler dunyası na gırıyoı ve butun bunlar ba^ını dnndııru yordu'(!()) Rus edebiyatının usta kalemleri: Dostoyevski, Tolstoy, Cogol'ü inceleyen Henri Troyat; öykü ve oyun yazarı Anton Çehov'un yaşamını, sanatını, mektuplarını ve eserlerini ele alıyor. kitabında. D ŞeneröZTOP ÖNDEYİŞ V cd.it (ıiınyol nn usta kalemıyle 1987'de Fransızeadan dılımızc ka 7andıulan llcnıı lıoyat'nın Çehov (Yas,amı/Sanatı) adlı kitabı ılk kez Ada Yayınlan arasında yayımlandı Bu kez Dııny.ı Kıtaplaıı, Çehov un ııç kıtabını bır den yayımladı Oyku SeçkiM, Çehov Oykulerı (Folstoy'un Seçtığı Otuz Çehov oykusu), Anlatı Ustalan, Anron Çehov Ateşler/Çıı kurda kıtaplaıı ıle bıılıkte, on yedı yıl s>oııra