Katalog

sındekı kıı<,nk ayrıntılar gelenekler ve ba /ı o/ellıkkı An.ulolıı ınsamnın ozgun ho^gorusu ılt ortıışmuştıır Yahudılıkle ılgılı bırçok ayrıntmın goz den kaçırılmadan anlatıldığı kıtapta kcn dl îçleıındekı dınscl kokenlı ayrışımlarda dılc getırılmektı.dır A^kenaz Sefared ıkılemı bııgıın bıle guncellığını korumak tadır ] arklı kokcnden gelen ıkl Yahııdı kulturunun dıl gelenek ve yas,am bıçım lcrı açısından Hasıdleıckadar u/anan bır dızı ayrılığı yııif kıtapta yer buluyor Eskı donemlerde sarraflık, gıda uretı mı, altın ve gumuş ışçdığı gıbı konularda usta olan Yahudıler gunumuzde sanayı vc başka konularda hatırı sayılır yerlerc gel mışlerdır Ulke ckonomisını çok cıddı an lamda sırtlayan yatırımlara yonelmışlerdır Bunlardan bırkaç tanesını sıralaya lım Turk Henkel Vıtalı Alber Hakko kardeşler, Vakko, Alarko, Profılo, Istan bul Çorap Sanayı, Lrguvan Turızm Po lıtık yaşamın ıçınde de bazen yer almışlar dır Jak Kahmı gıbı İSTENMEYEN OLAYLAR Yahudıler bırçok ıılkede yaşadıkları olumsu7İarın aksme Anadolu'ya entegre olmusjardıı Dcrın kultuı farkına kaışın bu ııyumlu gosterge için htr ıkı tarafın da kaışılıklı el ıızatınası anlamlıdır kıışku su/ Ulke ıdaresınde onemlı mevkılerc ge len Yahudıler ba/cn de ıstenmıyen olay laı yaşamışlaıdır Yazımızda so/unu cttl gımızolayların dışındabırde Irakyaolay larıvardır Bu provakatıfcylcmsonutun da hıç ıstenmeyen çok tatsi7 ve kanlı olay laryaşanmıştıı neya/ıkkı Nıtekım 1948 (tsraıl'ın kurulu^ yılı ) onıesı kışkırtılan kıtleleıın baskıları nedenıyle bırçok Ya hudl îsrad'e goç etmek zoıunda kalmış tır îsraıl'e yapılan goç ve bunıın neden leıı hâlâ tartışılmaktadır Bugun Şalom ga/ctcsı ıle kendı ccma atlenndekı sosyal ve sıyasal olayları kolay lıkla takıp edebılen Yahudıler kendıleıı nı ıfade edebılme ozgurluğune sahıptırler Ayrıta bugun kaı ıkaturden şııre, sınema dan tıyatroya kadar sanatın bırçok ala nında urıın vermcktc, aktıf pozısyon al naklanmaz, yaşadıkları çevrelerın koşulla rı arasındakı farklardan kaynakla nır"(s 533) Dıamond bu sente7inı somut bır ornekle yansıtır CJLÇ Pleyıstosen do nemde Avustralya'nın yerlı nurııslarıyla Av rasya nufuslarının yerleıını değı^tırmek mıımkun olsaydı bana kalırsa bugun Av rasya'nın da, Amcııka kıtalarının ve Avust ralya'nın da buyuk bıı bolumundc eskı Avustıalyayerlılerı ya^ıyorolurdu (s533) Dıamond, Yalı'nın sorusunu dort grup luk ayrımla yanıtlamaya çalışır Bırıntısı, eveilleştırmenın başlangıç malzemesı ola rak mevLUt yaban hayvan ve bıtkı turlen arasındakı rarklardır Çıınku yıyecek uretı mı, yıyecek uretımıyle uğraşmayan uzman ları besleycbıletek yıyecek fazlasmın yara tılabdmesı ıçın çok onemlıydı Ikınti grup ta, kıtalar arasında buyuk ayrımlar gosteren maktadırlar Bu çok onemlı bır ayrıtalık tır Kıtapta cn çok dıkkat çeken bolumler den bırı de antısemıtızm hakkında ( Ya hudı olmayan ) yazaı ve avdınların so\le dıklerıdır Bunların bazılarını okuvalım "Antısemıti7m, sı\ası olarak vdvjş vavM^ oluşturulmaya çalışılıyor Sebep Israıl Attılâ tlhan Bılınçlı bır antlsemıtızım ol duğunıı sanmıyorıım Gııven luran ama benım saptamarn şu kı lslamla Ya hudılık aıasında lslamla Hırıstıyanlık arasında olduğundan çok daha fazla ya kınlık vardır rıtııellerde ( engl? Çandar "Polıtık yaşamda aktır 10I alan bıle vardı )efı Kahmı gıbı İYİ NİYET VE DAYANISMA Kıtap bır haylı zengın kultuıel monu ıçerıyor Kıtabın sonundakı Sefared ata sozlerı deyımlerı |ııdeo Espanyoka şar kılar dını bır yakarış manzumesı ve soz luk Yahudılıkle ılgılı oğretının eksık yan larını tamamlıyor Bu kıtabı okııyan her kes Yahudı tarıhının Anadolu'dakı kokc nını onların geleneklerını yaşam bıçım lcrını bayramlarını, kendı ıçlerındekı go ru^ ayrılıklaı ını çok net bır bıçımde gorc bılıyoı Ya/artn sade, anla^ılır anlatımı sa yesınde okur hıç sıkılmadan kıtabı okıı yabılıyor Yusur Besaklbırıntıbaskısı 1999yılın da yapılan kıtabın ıkınu baskısına yazdı gı onso7de!;iınları soyluyor " luıkYa hııdısı olan ya/ar ve sanatçılar hakkında ılk kc7 derlı toplu bır bılgı neşrcdıldığını de " Farklı bır dının temsılcılerı kendılerını Turk olarak gorııyor ve bundan mutluluk duyuyorlarsa her ıkı taratında karşılıklı ı>ı nıyet ve dayanışmanın bunda payı bu yuktur Yusuf T5csakl Osmanlıvt FuıkYahu dılcrı adlı araştırma kıtabında ıkı farklı toplumun olu^turdugu u>umlu mozaığı anlatıyoı • Osmanlı ve Türk Yahudileri/y«î«/ Be salcl/Gozlctn Bastn ve Yayın AŞ/Buyuk boy kuşe kâğtt, 416 v yayılma ve goç hızını etkıleyen nedenler vardır Uçııncu bır grup nedene gelınce, bunu va7inın bulunmasına bağlamak yan lı^ olnıa/ Atrıka ve Amerıka da kuzcy gu ney eksenıyle ekolo|ik engellerın tarım uı unlerının ve cvcıl hayvanların yayılma hı /ının yavaşlatılmasına ko^ut olarak, >a/ının tarıhı de bıze ınsan ıcatlarının yavılmasını çevrenın ve coğrafyanın ben/er ^ekılde et kıledığını çarpıcı bır bıçımde gostenyor (s 305) Doıduncu ve son grup neden, yu zolçumlerı ya da toplam nufus hacımlerı bakımından kıtalar arasındakı farklardan olusjur "Genış yuzolçumu ya da kalabalık nufus dcmek olası mueıtlerın bırbırıyle yarışan toplıımların, benımsenetek mcvcut yenüıklerın sayısının daha (azla olması de mektır Ayrıca yenılıklerı bcnımseme ve muhafaza etme baskısı da artar, çunku bu nu yapamayan toplumlar genellıkle kendı lerıyle yarışan otekı toplumlar tarafından elenırler" (s 536) CELECEĞI CÖSTERMEK Insanlığın Mü 11 000'den gunumuze uzanan tarrhındckı gızemlı noktalara el atan Fi7yolojı Profesoru )ared Dıamond, tarı mın ba^laması, ya7inın bulunu^u, dmlcrın ortaya çikışı, ımparatorlııkların kurulu!)U orneğı konuları ayrıntıları de ıncelemış, ın san toplulukları arasındakı farkldıkların, eşıtsızlıklerın temcllerıne ınmeye çalışarak sorgulamış, adeta gunumuz dunyasını bı çimlendıren etkenlerın I7inı surerek gelece ğı gosteren bır tarıh kıtabı yazmı^ Gunumıi7 dunyasını nelenn bıçımlen dırdığını, gelecegııni7i nelerın bıçımlendı receğını merak edenlerın muhakkak okıı maları gcreken bır kıtap • Tufek, Mikrop ve Çelik/ }an d Dıamond/ Çcv Ulktrbıce/Ankara, TLIBİlAKYaym ları,2()()i/ 610 s Başka dünyalara ve kültürlere yolculuğumuz sürüyor... "Paris'in tablosunu yapmak için öyle çok koşturdum ki, tabloyu bacaklarımla yaptım diyebilirim" Bıryandan sanayıleşmenın dehşetı bıryandan da Devrım kargaşasıyla çalkalanan ve yok olmaya yüz tutmuş 18. yüzyıl sonu Paris'inı tüm gerçekliğiyle yansıtan bır başyapıt... Bugünü anlamak isteyenlere... Dünya edebıyatının dâhı çocuğu Nerval Onlu seyahatnamesıyle Türkçede... t h a k i www Ithak! conı tr SAYFA 15 C U M H U R İ Y E T K İ T A P S AY I 74 3