Katalog

Marîa Publig'in kitabını İlknur Özdemir çevirmiş Mozart Dehanın Cölgp^indP' adlı kitap yalnızca klasik müzikseverlere değil, ünlü bestecinin yaşamını merak edenlere de hitap eden biranlayışla yazılmış. 17. yüzyıl Avrupa'sını sosyal ve kültürel açıdan tanıtan motiflerle donatılan kitap, klasik müzik eğitimi alanlara, konuya ilgi duyanlara bir el kitabı olacak düzeyde hazırlanmış. "I TUfan ERBARIŞTIRAN ydmlanma çağıyla bırlıkte îtal y ı ve oıta Avrııpa'da opera/kla sık mu/ık/tıyatro gıbı sanatlar ı\ nıe kazanmıştı Her ne kadar saray <,evıeleıınde ve belırll bır elit gıu bun beğenısıne sıınulsa da ozellıkle kla sık muzık \e opcra gunluk yas,amın vaz ge<,llmez bıı paıc,asıydı adeta Yenı se«,ı len bır ktalnı tahta cjkma torenınde ka zanılan bıı savas, sonrasında onemlı bır sosyal elkınlıkte besteeılere sıpansleı ve rılırdı A\ Lisiıııyj Almanya, Macanstan, Bel(,ıka gıbı ulkelerde bazl kue.uk kıallık ya da pıcnslıkludı klasik muzık buyuk sayglgonni.kli.ytli Opera Vıyanalılaıın gozunde hci /jırun ıt,ın kııtsal bıı ^ty sankı ulıısıl bıı tapınak olmuştııı s/87 Mozarl boyk bıı doneinm tam oıtjsında doğmu^tuı yan dıışunceler genellıkle bas davul ses lerının ızledığı espıılı uı, seslı temalar gıbı s/73" MOZART BESTELERİ Bırçok bestetının aksıne Mozart, do nemın Avrupa sındakı klasik muzık ekol lerını farklı bestelerı ozumseyerek yenı lık' peşınde ko^tu Orta Avıupa nın yerel kulturunu guney Almanva nın kendın< ozgu muzık yapısı ıle bırle^tırmeyı hedef ledı C3nun muzıgındekı h umanlama notaların oıtu^mesı bııeysel bıı bestecı yorumunun <,ok otesınde, genış. kıtlclcıın seveceğı beğenı yelpa/esınm tamamını kapsayan bıı ıibt/ıdealı yansıtır Klasik muzık aracillğı ıle duşunsel yorum yap manm sosyal bır olayı topluma entegre etmenın yanı sıra Saıay ve elıt gruptan sı radan halk tabakasına kadaı herkese hı tap eden bır bestecılık anlayı^ına sahıp tır Hıı, kuşku yok kı 17X4 yılında hayır severlık' adındakı locaya kayıtlı olmasiy la, ezoterık ve masonık kulturun bunda buyuk katkısı olmu^tur ' Ozellıkle ken dı locası iı,ın hazırladığı <,ok sayıdakı bes te KV 468a/429 Evrenm Ruhu Kâma tı'nı KV 623 Mason Kantatı ızledı Mo zart'ın masonluga verdığı hızmetın do ruk noktasıysa KV 478a/477 Masonların Yas Muzığı adlı enstrumantal ağıt oldu, bu ağıt olgun ve mukemmellığe erışmış ustanın en etkıleyıcı yapıtlarından bırıdır s/266" Bu açıklamaya unlu Sıhırlı Flut u de eklemelıyız Yenıden Mozart ın bestelerıne done cek olursak sanat<,ının ozgun haımonı smdekı ae,ılım şu ^ekıldedır Onun beste len ılk (,ag polıfonısinı donemın Alman ya sındakı Barok muzığını Vıyana Mannheım okullarının teknıkleıını bır leştıren/ortuşturen bıryapıyı andırır Mozart her muzık kulvarından O7gun derlemeler «.ıkartaeak yeteneğl sayesın de, gunumuzde hâlâ ılgıyle dmlenmekte dır Değl^ık toplumların dınsel ve sosyal yapıları, polıtık ve ıdeolo|ik katmanların ağırlıkları ıle sentezlenen besteler bırer ozgun eser' olarak kaışımıza ı,ıkar Pekı Mozart başka eseılerden salt esmlenen doğaı,larna yetenegı olmayan bır bestecı mıdır'1 Kesınlıklc h lyır Kitabı okuıken Mozart'ın dâhılığını <,ok net olarak goru yor, değls,lk eserleıe yotum kıtma ba^arı sına tanık olduğunuzd ı ona olan ha> ranlığınız bır tutkuya donuşuyoı Yazar tum yansız ve akademık cicldıyetıyle un lu bestecinin ozellıkle son on yıllarda ta mamen doğaejama ve ozgun eserler uıet tığını belgelerle kanıtlıyoı Kitap boyunca Mozart ı ve aılesını ız lerken, bestecının e\ lılığmı ^ocııklarını, ınışlı ı,ıkı§b yaşamını kadınlara olan ılgı sını, karşdaştığı entııkaları goruyorsunuz Ozellıkle unlu olduktan sonra Mo7art ın karşısına turlu ayak oyunları ^ıkartırlar Sarayda (.almasına engel olmaya (,alışırlar Çoğu zaman karın tokluğuna beste yap mıştır Mozart Parasız kaldığı zaman bıle onurunu ayaklar altına almamış, kendısı ne yapılan entrıkaları denememiştır Mu zık sevgısı her şeyden once gelır ve so nunda hak ettığı une kavuşur Buna kar şın Mozart'ın olumu hâlâ bır sırdır ve araştırma konusudur Bazı araştırmacı ve tanh^ıler onun zehırlendığı konusunda hemfıkırlerdır Bestecinin mezarı hâlâ ka yıptır "Mozan ın mezarının yerını goste ren hıçbır tabela dıkılmemtştır s/342" Kıtabın ıçındekı gravurler yağlı boya resımler ıle okura gorsel malzeme sunul muş 'Mozart Dehanın Golgesınde' adlı kı tap yalnızca klasik müzikseverlere değıl, unlu bestecinin yaşamını merak edenlere yuzyıl Avrupa'sını sosyal ve kulturel aç,ı dan tanıtan motiflerle donatüan kitap, klasik muzık eğıtımı alanlara, konuya ılgı duyanlara bır el kitabı olacak duzeyde hazırlanmış • Mozart 'Dehanın GolgesindeV Marıa Publıg/ Çevıren İlknur Özdemir/ C an Yayınları/ 342 s K İ T A P Bir Klasik Müzik Dehası: Mozart yor Ya7aı Marıa Publıg bellı kı bu ko nuyla ciddı anlamda ılgüenmiş hatta kı tabını akademık bır bakış açısıyla yazma sına kanjin (<,evırının guzellığınden dola yı) hıç sıkılmadan okunduğunu ımleye lım Mozart'ın babası Leopold tanınmıs, bır kemancı ve bestecı ıdı Ablası Marıa Anna (Nanerl) ıse tıpkı Mozart gıbı daha kuçuk yaşlardan ıtıbaren beste yapıyoı du Aıle klasik muzığe karşı neredeyse doğuijtan yeteneklıydı Bırçok muzık eleştırmenı, aılenın muzıktekı yetenekle rını ıdeallerını duşuneelennı ç,ağın sos yal yaşamıyla bırleştırır ve tıım bunları damıtarak Mozart'a aktaıır Klasik mu zlk ve opera sanatlarının yoğun olarak konuşulduğu tartışıldıgı (.ağının <,ok otesınde bır demokratık ozgurluğe sahıp olan bır aılede doğmııştur Mozart Ay dınlanma «,ağının tum ozellıklerını yansı tan bu aılede hl«,bır baskı dayatma, baş kaldırma yoktur Herkes dus,uncelerını ozguree soylemektedır Mozart aılesı bırçok bakımdan zamanının ılerısınde çağdaş bır aıle olarak gosterılmıştır ()r neğın Mozartlar e^ıt hakl ır tanıy ın egı tım ılkesını îsrıılı bır tııtıtml ı deneyen ve sonunda başaıısız olm ıkla bırlıkte uygulamaya ^alı^an endti ulelerden bı rıydıler s/18 Bunda ı, ıgın sosyal polı tık, felsefı konulardaı sagl ulıgı bınuk ozgıırlukleı olmakla bıılıkte 1 L opold un ezoterık akınılaı ın Ltklsıyle sağladığı kulturel bırıkım Je onemlıdır kuşkusuz Mo/ııt ablası ve babasivl ı (ba/en anncsı de katılmı^tır) neredevse tıım Avrup ı vı gezmı^tır O yıllarda sıy ı hat etmenın turlıı zorhık ları goz onıınc getırılır se aılenın muzık sevgı sını takdır etmemek elde değıldır Bu an lamda kitap o yılla ı ın Avrupasını tanıtan gunluk yaş,amı yansı tan bır yol ha rıtası gıbı oku Parıs renklı bır karışımdı Vergılerın altında ezılen halkın karşısında butun odemelerden mual tutulan, ustelık dev let kasasından ozel odenek alan soylu lar vardı Bu arada hafıfmeşrep zevkıne duşkun bır ust tabaka kulturlu halk toplulugunu temsıl edıyoıdıı s/53 ' MOZARTLAR'IN MEKTUPLARI Mozart henıi7 5 6 yaşlarında ıken 1761 yılında Salzburg'dakı Buyuk Tıyat lo da Macaıistan Kıalı Sıgısmund adlı Lserıyle ılk konserını verdı Munıh'te (1762) I'reııs 3 Maxımılıan [oseph'ın kar^ısmda ba^arıli bır konseı daha sergı ledl Gelecegın dahı bestecısı kuı,uk yaş larda verdıj*ı konserlerle sanatseverlerın ılgısını ı,ekmeye ba^lamıştı bıle Butun bunlaıı aılenın <,ok sık yazdığı mektup lardan ogıenıyoıuz Yazar (M Publıg) aılenın mektup yazma merakını ı>ı bıldı gınden bıı vazı^maları yorumlarken hep aynı ıluijiıniLvı savunur Mozart beste >apaıken nasıl esınlendlğı konusunda bızı ne kadar ız aydınlatlyorsa, >azdığı mektuplaı yoluyla ruhunun deıınlıkleıı nı goımemızı. de o kadar az ızın veınıek tedır ınsana tuhat gelcn Mozaı tlaı ın aslında en oncniMZ şeyler konusunda bıle yazışmalarıdır nezle oluşlarınm \ e ok suruğe yakalanma lanntn, butun ta nıdıklarmın ısım gıtnlerının, Hı eronymus Colleıe do nun her yan bakışının şaıkıcı ların yaptığı en utak hatanın bıle mektuplarda sayta lar doîusu anlatıl masıdır Ortak ta nıdıkları olan ınsan larla ılgılı her dedı kodu onların ılgısı nı çekmekteydı s/155" Mozart'ın uzıın surelı yolcııluklar yapması ^ok değışık sosyal ve kulturel kıtle lerle tanışması ıle oluşan bırıkım bestelerıne de yansıyordu Sozgelımı 1764 1765 yıllarında tn gıltere'de tanıştığı unlu A Mozaıt (Jolı ııın ( hıysostom Woll gang Aım deus Mozart) 27 Ocak 1756 da Salzbuıg da dogmuş, 6 Aıalık 1791'de Vı\ana A,\ olımı^ıuı Kısaeık ya şamına I6opeıa 41 senfonı 5 keman 1 tagot 2 tltıt 1 korni) 1 klaınet kone.ci tosıı 20 pı\ ınosonılı vayll ç,algılaı ic.m 6 besjı 25 doıılıı ık keman ve pıyano 1 , 1 35 son ttııı vanınd ı daha başka eseı 11 1 ler dc ya/mışiıı/bestılemıştu (AnaBıı tanniei) DAHİ BESTECİ Mozaıt Balı dtınyasında dahı bestecı unvanıyla bılınmektedıt Ona bıı unvan çok kuç,uk yaşlaıda verılmıştır Kralların, kralıçelerın seç,kınlerın huzurunda <,o cuk yaşta pıyano ı,almak guç, olduğu ka dar, cesaret lijldır de Ozellıkle olgunlıık donemıne rastlayan eserlerı hâlâ aynl tat la dınlenmektedır Klasik mu/ığın bu yuzydın başlarında ulkemı/e gıımesıyle Mozart ve dığer <,ağ daşlarının eserlerı tanınmıştır Cumhurı yet donemıyle bıılıkte kJasık muzık genış kıtlelere yayılmıs,tır Klasik muzığın ozundekı derınlığın yeterınce an laşıl(a)madığı ulkemızde Mo zart ve dığer bestecilerın eser len, arabesk kulturun denge olçusu olmasa da, bıreyın ru hunu arındırmada onemlı bır katkldır Klasik muzıkte so *un/anlatımın notalarla dıllen dırılmesı, bır olayın/anın, bır sevgtnın/netretın, bır nesnenın/doğaç,la mantn ozgun 'yaratı' ıle besteye donuş turulmesınden başka bır şey değıldır as lında Değerlı çevırmen tlknur Ozdemır'ın anlaşılır, akıcı ve sade bır dılle c,evırdığı 'Mozart Dehanın Golgesınde' adlı lutap, 'ünlu bestecıyle ılgılı bırçok karanlık noktayı aydınlatıyor, onemlı bılgıler verı SAYFA 18 bestecı Johann Chrıstı de hıtap eden bır anlayışla yazılmış 17 • * * an Bach'tn etkısınde kalmıştır Mozart Jk bılmen senfonısını 'mı bemol major senfo nı'sınde (KV16)' Bach'ın muzığıne (,ok yakındır "Şarkıya donuş turulmuş ana ve C U M H U R İ Y E T SAYI 7 3 7